نغمات عاشورايی؛ از نواهای سنتی تا اجراهای امروزی/7
جوان‌پسند بودن بهانه‌ای برای بدعت‌های ناروا در موسيقی سوگواره شده است
گروه هنر: برخی به ظاهر روشنفكر و دلسوز در زمينه گسترش موسيقی در فرهنگ عزاداری و سوگواره با اين بهانه كه بايد از ادواتی در اين نوع موسيقی استفاده شود تا جوانان را نسبت به اين زمينه علاقه‌مند شوند، مبادرت به استفاده از آلات موسيقی غربی می‌كنند؛ بدعتی كه با فرهنگ بومی ايرانی همخوانی ندارد.
هوشنگ جاويد، آهنگساز و پژوهشگر موسيقی در بخش نخست گفت‌و‌گوی خود با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) با اشاره به جايگاه راديو و تلويزيون به عنوان الگويی مؤثر در زمينه ترويج مطلوب استفاده از موسيقی در مراسم عزاداری گفت: متأسفانه رسانه ملی تاكنون نتوانسته است در اين زمينه نقش مؤثری در الگوسازی داشته باشد.
وی در بخش دوم گفت‌وگو با اشاره به تاريخچه سوگواره و اقامه عزای عاشورا در ايران گفت: براساس مشاهدات تاريخی و فرهنگ اقوام مختلف ايرانی ديده شده است كه استفاده از ادوات موسيقی در برپايی مراسم سوگواره، امری حساب شده بوده و افراط و تفريط در اين زمينه مشابه آنچه كه اكنون شاهدش هستيم وجود نداشته است.
جاويد ادامه داد: در مناطق كويری ايران استفاده از گونه‌ای طبل به نام طبل زلزله تنها برای خبر كردن و اطلاع‌رسانی مردم به جهت شركت در مراسم عزاداری بكار می‌رفته است و در موارد ديگر تنها از طبل كوچكی در دسته‌جات عزادار و سينه‌زن استفاده می‌شده كه آن هم به جهت نگاهداشتن ريتم و نظم‌بخشی به دسته‌جات بوده است.
اين پژوهشگر و آهنگساز تصريح كرد: در نتيجه بايد اذعان كرد كه استفاده از ادوات موسيقی به اين شكل تنها جنبه خبری و اطلاع‌رسانی داشته است و در هيچ كجای ديگر از روند برگزاری مراسم عزاداری شاهد استفاده از هيچ‌گونه آلات موسيقی نيستيم و تنها در برخی از مناطق ايران همچون كهكيلويه و بويراحمد و ايل بختياری از كوس و كرنا به عنوان آلات موسيقی عزا آن هم در كنار اجرای مراسم شبيه‌خوانی استفاده می‌شده است.
جاويد در ادامه گفت: متأسفانه در شرايط كنونی بدعت‌های ناروا در زمينه استفاده از موسيقی در آئين عزاداری به كار رفته می‌شود و گروهی با گذر از بكار بردن برخی ادوات و آلات موسيقی سنتی كه استفاده از آن به شكل دائم در مراسم عزاداری برپايه مشاهدات تاريخی توصيه نمی‌شود رو به آلات موسيقی غربی آورده‌اند و با آلات موسيقی همچون گيتار و ارگ در دسته‌جات عزاداری مواجه هستيم كه تنها توجيه برای اين كار علاقه‌مند كردن جوانان به شركت در مراسم عزاداری است.
مدير واحد موسيقی حوزه هنری استان خراسان رضوی تأكيد كرد: اينكه به هر بهانه‌ای خواسته باشيم جوانان را نسبت به فرهنگ عاشورا علاقه‌مند كنيم آسيب جدی بر فرهنگ ايرانی وارد خواهد آورد و دوستانی كه ادعای چنين مسئله‌ای را دارند كه بايد حريم‌ها را شكست و برای مشاركت بيشتر جوانان رو به موسيقی غربی و مورد علاقه جوانان آورد سخت در‌اشتباهند.
جاويد گفت: به نظر من اگر تاريخچه فرهنگ سوگواره و فلسفه عزاداری امام‌حسين(ع)و چگونگی انجام عزاداری با استفاده از آن چيزی كه از گذشتگان و در قالب آئين‌های سوگواره به جای مانده است برای جوانان تشريح و تبيين شود به جرئت می‌توانم بگويم كه هيچ جوانی حاضر به فروگذاشتن فرهنگ ديرين نياكانی خود در زمينه عزاداری و روی آوردن به فرهنگ غربی در اين زمينه نيست و ذائقه جوان ايرانی را در اين زمينه بايد از ابتدا با آنچه كه به عنوان ميراث شفاهی و مكتوب ايرانی در زمينه عزاداری باقی مانده است پرورش داد و اگر تاكنون اهمالی صورت گرفته است بايد با همين وسيله آن را تغيير داد.
وی در پايان گفت: متأسفانه هيچ برنامه جامعی در زمينه بررسی، معرفی و نقد موسيقی عزا و سوگواره از سوی هيچ ارگان و سازمان فرهنگی صورت نمی‌گيرد و به نظر من در اين مورد رسانه ملی بايد طلايه‌دار باشد و با برگزاری نشست‌های تخصصی و استفاده از نظرات كارشناسان در اين زمينه و اشاعه فرهنگ درست عزاداری هم در مبحث محتوا يعنی استفاده از شعر و نغمات و هم در بعد ساختاری يعنی استفاده از ادوات موسيقی به اصلاح و ترميم آن بپردازد كه خوشبختانه در سازمان بسيج هنرمندان تكاپويی برای توليد چنين برنامه‌هايی در شرف وقوع است.
وی در بخش دوم گفت‌وگو با اشاره به تاريخچه سوگواره و اقامه عزای عاشورا در ايران گفت: براساس مشاهدات تاريخی و فرهنگ اقوام مختلف ايرانی ديده شده است كه استفاده از ادوات موسيقی در برپايی مراسم سوگواره، امری حساب شده بوده و افراط و تفريط در اين زمينه مشابه آنچه كه اكنون شاهدش هستيم وجود نداشته است.
جاويد ادامه داد: در مناطق كويری ايران استفاده از گونه‌ای طبل به نام طبل زلزله تنها برای خبر كردن و اطلاع‌رسانی مردم به جهت شركت در مراسم عزاداری بكار می‌رفته است و در موارد ديگر تنها از طبل كوچكی در دسته‌جات عزادار و سينه‌زن استفاده می‌شده كه آن هم به جهت نگاهداشتن ريتم و نظم‌بخشی به دسته‌جات بوده است.
اين پژوهشگر و آهنگساز تصريح كرد: در نتيجه بايد اذعان كرد كه استفاده از ادوات موسيقی به اين شكل تنها جنبه خبری و اطلاع‌رسانی داشته است و در هيچ كجای ديگر از روند برگزاری مراسم عزاداری شاهد استفاده از هيچ‌گونه آلات موسيقی نيستيم و تنها در برخی از مناطق ايران همچون كهكيلويه و بويراحمد و ايل بختياری از كوس و كرنا به عنوان آلات موسيقی عزا آن هم در كنار اجرای مراسم شبيه‌خوانی استفاده می‌شده است.
جاويد در ادامه گفت: متأسفانه در شرايط كنونی بدعت‌های ناروا در زمينه استفاده از موسيقی در آئين عزاداری به كار رفته می‌شود و گروهی با گذر از بكار بردن برخی ادوات و آلات موسيقی سنتی كه استفاده از آن به شكل دائم در مراسم عزاداری برپايه مشاهدات تاريخی توصيه نمی‌شود رو به آلات موسيقی غربی آورده‌اند و با آلات موسيقی همچون گيتار و ارگ در دسته‌جات عزاداری مواجه هستيم كه تنها توجيه برای اين كار علاقه‌مند كردن جوانان به شركت در مراسم عزاداری است.
مدير واحد موسيقی حوزه هنری استان خراسان رضوی تأكيد كرد: اينكه به هر بهانه‌ای خواسته باشيم جوانان را نسبت به فرهنگ عاشورا علاقه‌مند كنيم آسيب جدی بر فرهنگ ايرانی وارد خواهد آورد و دوستانی كه ادعای چنين مسئله‌ای را دارند كه بايد حريم‌ها را شكست و برای مشاركت بيشتر جوانان رو به موسيقی غربی و مورد علاقه جوانان آورد سخت در‌اشتباهند.
جاويد گفت: به نظر من اگر تاريخچه فرهنگ سوگواره و فلسفه عزاداری امام‌حسين(ع)و چگونگی انجام عزاداری با استفاده از آن چيزی كه از گذشتگان و در قالب آئين‌های سوگواره به جای مانده است برای جوانان تشريح و تبيين شود به جرئت می‌توانم بگويم كه هيچ جوانی حاضر به فروگذاشتن فرهنگ ديرين نياكانی خود در زمينه عزاداری و روی آوردن به فرهنگ غربی در اين زمينه نيست و ذائقه جوان ايرانی را در اين زمينه بايد از ابتدا با آنچه كه به عنوان ميراث شفاهی و مكتوب ايرانی در زمينه عزاداری باقی مانده است پرورش داد و اگر تاكنون اهمالی صورت گرفته است بايد با همين وسيله آن را تغيير داد.
وی در پايان گفت: متأسفانه هيچ برنامه جامعی در زمينه بررسی، معرفی و نقد موسيقی عزا و سوگواره از سوی هيچ ارگان و سازمان فرهنگی صورت نمی‌گيرد و به نظر من در اين مورد رسانه ملی بايد طلايه‌دار باشد و با برگزاری نشست‌های تخصصی و استفاده از نظرات كارشناسان در اين زمينه و اشاعه فرهنگ درست عزاداری هم در مبحث محتوا يعنی استفاده از شعر و نغمات و هم در بعد ساختاری يعنی استفاده از ادوات موسيقی به اصلاح و ترميم آن بپردازد كه خوشبختانه در سازمان بسيج هنرمندان تكاپويی برای توليد چنين برنامه‌هايی در شرف وقوع است.
مطالب مرتبط
