تحلیلی بر پیوند موسیقی با مجالس عزا/ غنای فرهنگی را فدای موسیقی‌های دم‌دستی نکنیم
گروه حوزه‌های علمیه ــ مدیر خانه خورشید و خطیب و مداح اهل بیت(ع) با بیان اینکه موسیقی ایران مدیون روضه‌خوانی و تعزیه است، تأکید کرد: گنجینه‌ای از نغمات، آوازها و موسیقی‌های فاخر و اصیل داریم، ولی مانند کسی که روی گنج است و از آن بی‌خبر، به دنبال موسیقی و نغمه‌های آن طرف آب و خوانندگانی می‌رویم که آثارشان با فرهنگ ملی و دینی ما سازگار نیست.
حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی وافی، قائم مقام بنیاد تعاون بین‌الملل اسلام، در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه طبیعت و فطرت انسان با نواها و نغمات انس و گرایش دارد، گفت: صدای پرندگان و جریان آب و صدای ناشی از برخورد باد با درختان و اصابت قطرات باران بر زمین از خلقت بشر گوش او را به صداهای آهنگین و موزون متمایل کرد. به تدریج بشر سعی کرد حتی در به کار بردن کلمات در سخن گفتن با دیگران هم از صدا و صوت خوش و آهنگین استفاده کند تا دیگران را به سمت خود جلب و جذب کند.
وی افزود: به تدریج در طول تاریخ بشر، ابزاری به همت او پدید آمد که انسان بتواند صدای آهنگین خلق کند و بیافریند و روی آن فکر و تلاش داشته باشد و به تدریج این مسئله باعث پیدایش فن و هنر موسیقی و آواز و صوت شد و ابزاری از درختان و پوست گوسفندان برای تأمین نظر خود تولید کرد و به تدریج اصوات را بر روی آهنگ‌ها گذاشت تا ترکیبی از اصوات موسیقایی و آواز و سخن ایجاد کرده باشد.
فرود موسیقی شرقی در خدمت سلاطین
وافی با بیان اینکه این سیر در طول تاریخ وجود داشته است، تصریح کرد: این روند آهنگین گاهی فقط در قالب آواز بروز یافته و گاهی در قالب اصوات و گاهی ترکیبی از این دو؛ گاهی به معابد و کلیساها راه یافته و افراد اذکار و مناجات خود را با تلفیقی از آواز و کلمات موزون اجرا می‌کردند. اجرایی که در دوره‌ای در مسیحیت و کلیسا شکل گرفت و برخی آهنگسازان مطرح جهان همانند بتهوون و باخ از دل کلیسا و آوازهای کلیسایی بیرون آمدند.
مدیر خانه خورشید با ذکر اینکه به تدریج موسیقی حتی در عبادت‌های دسته‌جمعی معنوی مورد استفاده قرار گرفت، اظهار کرد: به تدریج نت و خط موسیقی در فرایند فرهنگ‌های مختلف شکل گرفت و در دوره‌ای موسیقی به دو دسته غربی و شرقی تبدیل شد؛ عجیب است که چون موسیقی شرق در دوره‌هایی در خدمت سلاطین و شاهان قرار گرفت و متأسفانه نتوانست رشد کند و ماهیت فرهنگ‌سازی و هویت‌بخشی داشته باشد و زلالی و پاکی هنر را نمایش دهد، ولی موسیقی غربی که استقلال داشت رشد کرد و به یک علم، هنر و فن تبدیل شد.
پیوند موسیقی با مجالس عزا
این خطیب و مداح با اشاره به اینکه معدود موسیقی‌هایی مانند «شور علی اف» در شرق مشهور شد، تصریح کرد: در ایران تا حدودی بر خلاف جریان کلی موسیقی شرق، چون موسیقی از جریان سلاطین فاصله گرفت و مباحث حلیت و حرمت و موضوعات فقهی در مورد آن مطرح شد کم‌کم اهالی موسیقی در غربت و عزلت قرار گرفتند و شاید یکی از دلایل مهم گرایش اهالی موسیقی به مجالس تعزیه و روضه این بود که این فضا جایی برای حفظ موسیقی و اصوات و دستگاه و نت‌های خود دیدند؛ لذا مردان موسیقی به عزا ورود کردند و با اهالی مرثیه و عزاداری پیوند خوردند و مجالس تعزیه با موسیقی گره خورد و حتی موسیقی وارد برخی مجالس عزاداری هم شد.
وافی با پرداختن به اینکه به ویژه در دوره صفویه و قاجار، تکیه‌هایی برای عزاداری ساخته شد، گفت: تکیه دولت که امروز اثری از آن نیست ساخته شد، به گونه‌ای که اگر همه مردم آن روز تهران در آن مجتمع می‌شدند جا داشت؛ در این تکیه ناصرالدین شاه حضور می‌یافت و کسی مانند تاج نیشابوری و عارف قزوینی با صدای خوش می‌خواندند، به طوری که نقل شده برخی از حال می‌رفتند.
مدیر خانه خورشید افزود: این روند تا جایی رسید که اهالی موسیقی سعی کردند تا سبک‌ها و گوشه‌های موسیقی را ثبت کنند؛ حدود 15 سال محمود کریمی(موسیقیدان مرحوم) تلاش کرد تا 12 دستگاه و آواز از جمله شور و ماهور و سه‌گاه و نوا، دشتی، بیات و ... را به نت تبدیل و آن را ثبت کند. جالب اینکه برخی آواها به اسم روضه‌خوانان و تعزیه‌خوان‌ها ثبت شده است که از جمله حسینی و مرادخانی، راک عبدالله و ... قابل نام بردن است.
موسیقی مدیون عزاداری
وی تأکید کرد: تصنیف «مرغ سحر» به اتفاق اهل هنر ریشه در تعزیه و روضه دارد؛ نوحه‌های یکدستی از میرزا حسین بابای مشکین و مرشد اکبر و ... داریم که در روضه خوانی مطرح بوده است؛ یعنی روضه‌خوانی و تعزیه در دوره‌ای از تاریخ ایران عامل حفظ موسیقی شده است و حتی ترانه‌سرایان در دوره‌ای از موسیقی و آوازهای صورت گرفته در روضه‌ها و تعزیه‌ها اقدام به تولید آثار خود می‌کردند.
وافی بیان کرد: از جمله نقل است که یکی از کسانی که قبل از انقلاب، در کار برپایی مجالس موسیقی بوده است، می‌گوید که با ضبط‌های قدیم ریلی که داشتیم به مجالس روضه و تعزیه می‌رفتیم و آن‌ها را ضبط کرده و با تغییراتی که می‌دادیم آهنگ برای آوازهای خودمان تولید می‌کردیم؛ بنابراین موسیقی وامدار و مدیون روضه و تعزیه است.
روضه‌خوانی را وامدار موسیقی دیگران می‌کنیم
وافی اظهار کرد: این روند تاریخی نشان می‌دهد که گنجینه و گنجی از نغمات و آوازها و موسیقی‌های فاخر و اصیل داریم، ولی مانند کسی که روی گنج است و از آن بی‌خبر به دنبال موسیقی و نغمه‌های آن طرف آب و خوانندگانی می‌رویم که آثارشان با فرهنگ ملی و دینی ما سازگار نیست و می‌خواهیم روضه و روضه‌خوانی را وامدار موسیقی دیگران کنیم، در حالی که موسیقی ایران مدیون روضه و تعزیه است.
وی خطاب به مداحان تأکید کرد: اجراهای دم‌دستی وسبک‌های خلاف شأن اهل بیت(ع) و سخیف ممکن است در کوتاه‌مدت جواب دهد و مخاطبانی داشته باشد، ولی همین افراد هم برای آن که مجلسشان را به هویت یک مجلس عزا درآورند چاره‌ای جز رجوع به فرهنگ اصیل عزاداری و سبک‌های سنتی در عزا و مداحی ندارند. به اصطلاح وقتی کف‌گیرشان به ته دیگ خورد به همان فرهنگ اصیل رجوع می‌کنند.
انتهای پیام
