اهداف موضع ضدایرانی اردوغان؛ تقویت موقعیت متزلزل داخلی و خوش‌رقصی برای آمریکا و اسرائیل
کارشناس مسائل ترکیه در تشریح اهداف موضع‌گیری ضدایرانی اردوغان گفت: اردوغان با این اظهارات، که بخشی از آن مصرف انتخاباتی دارد، می‌خواهد موقعیت متزلزل داخلی خود را تحکیم بخشد و از سوی دیگر از آنجا که به دنبال بازسازی روابط با اسرائیل و حل و فصل مسائل خود با آمریکاست در حال خوش‌رقصی در این پروژه آمریکایی ـ اسرائیلی است.
سیداحمد موثقی، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و کارشناس پیشکسوت حوزه ترکیه و جهان اسلام، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره اهداف اردوغان از شعرخوانی ضد تمامیت ارضی ایران گفت: اردوغان به نوعی ادامه آتاتورک است؛ آتاتورک می‌خواست به سمت پان‌ترکیسم چرخش کند اما به خاطر شرایط سیاسی مجبور شد به ناسیونالیسم ترک اکتفا کند و پان‌ترکیسم به معنی همه ترک‌ها در همه سرزمین‌ها در گفتمان آنها مطرح است.
ترکیه به هیچ اصولی در سیاست خارجی پایبند نیست
وی ادامه داد: ممکن است اردوغان به خاطر گرایش نوعثمانی‌گری، تزلزل موقعیت داخلی، چندپاره شدن حزب عدالت و توسعه و مصرف انتخاباتی چنین سخنانی را مطرح کرده باشد. امروز احزاب راست افراطی یا همان ناسیونالیست‌های افراطی به متحدان اردوغان تبدیل شده‌اند. لذا اردوغان بدش نمی‌آید جاه‌طلبی‌های ارضی را احیا کند، به ویژه اینکه ژنرال‌های قدیمی هم چنین گرایش‌هایی دارند. بر این مبنا این نوع موضع‌گیری‌های اردوغان بیشتر برخاسته از موقعیت متزلزل داخلی است تا بتواند همچنان رئیس‌جمهور باقی بماند.
موثقی اظهار کرد: از سوی دیگر ترک‌ها به ویژه اردوغان نشان داده‌اند به واسطه مشی تاجر مسلکی و پیگیری منافع خاص‌گرایانه خود، به هیچ اصولی در سیاست خارجی پایبند نیستند؛ به ویژه در شرایطی که ترکیه با آمریکا درگیر و با خطر تحریم اروپا مواجه است. پس با این نوع اظهارنظرها می‌خواهد موقعیت داخلی خود را محکم‌تر کند. همچنین امروز مراوده و تعامل ترکیه با اسرائیل افزایش پیدا کرده و این چرخش به ویژه پس از بهار عربی او را به سمت کسب منافع کوتاه‌مدت برده است و این موقعیت متزلزل داخلی سبب شده که در قالب یک پروژه آمریکایی به اسرائیل نزدیک شود.
ترکیه به دنبال بازسازی روابط با اسرائیل است
وی یادآور شد: در واقع ترکیه اردوغان علی‌رغم اینکه به ظاهر با ایران دوست است یا همراه با قطر صف‌بندی علیه عربستان و امارات دارد، اما به دنبال بازسازی روابط با اسرائیل است و در پشت پرده همسویی‌هایی وجود دارد که روابط ترکیه را با اسرائیل به دنبال موج عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل در دولت ترامپ و امتیازات و قراردادهای تجاری و نظامی، تقویت کند و این اظهارات ضد ایرانی را می‌توان در این چارچوب نزدیکی به اسرائیل هم تحلیل کرد. به عبارتی اردوغان در حال خوش‌رقصی در یک پروژه آمریکایی ـ اسرائیلی است. لذا صف‌بندی‌ای که ترکیه در پیوند با آذربایجان در حال ایجاد آن است، در کنار تجمع نیروهای سلفی و داعشی در مرزهای ایران، یک تهدید امنیتی برای کشور شکل داده است، به خصوص آنکه ایران با ارمنستان روابط سیاسی و اقتصادی خوبی داشته است.
این کارشناس برجسته مسائل ترکیه دلیل دیگر اتخاذ چنین موضعی از سوی اردوغان را متزلزل تلقی کردن وضعیت ایران دانست و گفت: این باعث می‌شود که او یک وضعیت تاریخی را دوباره به صورت غیرواقعی بازسازی کند، وگرنه خودش به خوبی می‌داند که پیگیری چنین ایده‌هایی به صورت نظامی ممکن نیست.
تحریک گرایشهای تجزیه‌طلبانه در ایران
موثقی درباره امکان تحریک و فعال شدن گرایش‌ها و تمایلات تجزیه‌طلبانه در داخل کشور با چنین اظهاراتی گفت: متأسفانه به خاطر گرایشهای گاه افراطی از ناسیونالیسم و دولت ملی و مدرن دور شده‌ایم که به چندپارگی در حوزه گفتمانی، سیاسی و اجتماعی انجامیده است.
وی با بیان اینکه این تمایلات از بیرون هم تحریک می‌شود، گفت: در عین حال این نیروهای گریز از مرکز در داخل ایران فعال هستند اما اختلافات داخلی باعث شده که باب گفت‌وگوی گسترده در کشور بسته شده و بخشی از جامعه احساس طردشدگی داشته باشد و در نظام سیاسی نمایندگی نشود. متأسفانه این چندپارگی و ضعف در حوزه سیاست خارجی، دیپلماسی و کاهش انسجام داخلی خود را نشان داده و سیگنال‌هایی که از داخل ارسال می‌شود به طرف مقابل جرئت بیان چنین سخنان گستاخانه‌ای را می‌دهد. در حالی که ترکیه در چند سال اخیر نشان داده که در موضوع سوریه و مذاکرات آستانه در قالب همکاری با ایران و روسیه عمل کرده، اما امروز می‌خواهد برای خوشایند آمریکا و اسرائیل، مشکلات تحریمی خود و مسائل مربوط به دریای قبرس را حل و حمایت آنها را جلب کند و حتی به برخی کشورهای خلیج فارس نزدیک شود.
ضرورت تقویت قدرت دربرگیرندگی نظام
موثقی درباره نقش توجه به مناطق مرزی و توسعه اقتصادی و سیاسی این مناطق برای تقویت امنیت و هویت ملی و جلوگیری از اتخاذ چنین موضع‌گیری‌های ضد امنیتی و تحریک‌آمیزی تصریح کرد: گفتمان جمهوری اسلامی در سیاست خارجی به هر حال با خود هزینه‌های اقتصادی دارد و این هزینه به اجتماع نیز تسری پیدا می‌کند. در چنین وضعیتی نظام سیاسی باید بیش از همیشه دربرگیرنده باشد و نیروها و اقشار بیشتری را به سمت خود جذب کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اظهار کرد: امروز بخشی از مردم به واسطه تحریم‌ها در تنگی معیشت هستند و کرونا هم این مشکلات را مضاعف کرده و همین امر زمینه نارضایتی عده‌ای را فراهم کرده و کاهش اعتماد عمومی به مسئولان کشور و احساس بی‌توجهی آنان و نهادها به نظرها، نیازها و مطالبات بخش‌های مختلف جامعه از جمله مناطق مرزی، زمینه مساعدی را برای سربازگیری جریان‌های ضد امنیتی و تجزیه‌طلب مهیا کرده است. اینکه یکی از برجسته‌ترین چهره‌های هسته‌ای کشور، که معادل سردار سلیمانی در حوزه نظامی است، در نزدیکی تهران ترور می‌شود بیانگر آن است که نیروهای نفوذی و پیاده‌نظام سیستم‌های جاسوسی در داخل حضور دارند و نقش‌آفرینی می‌کنند. لذا هرچه دربرگیرندگی نظام سیاسی بیشتر باشد امنیت ملی و احساس هویت ملی در اقشار مختلف تقویت می‌شود.
موثقی تصریح کرد: به نظر می‌رسد حتی در مراکز حساس تصمیم‌گیری، عوامل وابسته به بیگانه حضور دارند و اتفاقاً عوامل بیگانه و نفوذی در قالب منتقد بیرون از قدرت نیستند بلکه در داخل سیستم با لباس مبدل هستند. به همین دلیل موضع گیری‌های ما در مسائل داخلی و سیاست خارجی به لحاظ کارشناسی بسیار ضعیف است. من به عنوان فردی که پنجاه سال است در حوزه علوم سیاسی فعالم باید بگویم که جریان‌های سیاسی و مراکز تصمیم‌گیری ما غیرکارشناسانه عمل و گویی برخی مواقع علیه ایران حتی علیه نظام سیاسی موضع‌گیری می‌کنند.
پیامی که بیگانگان از تنش‌های داخلی دریافت می‌کنند
موثقی اظهار کرد: در دوره‌هایی که گفتمان دربرگیرنده حاکم شده، شاهد بوده‌ایم که در حوزه منطقه‌ای، روابط ایران را با کشورهای حوزه خلیج فارس و عربستان بهبود بخشیده بود، اما اکنون این گفتمان دربرگیرنده در داخل تضعیف شده و با وجود اینکه تحت شدیدترین فشارها و تحریم‌های اقتصادی قرار داریم، شاهد افزایش درگیری بین مجلس و دولت هستیم و منازعات کلامی بین رئیس دولت و رئیس مجلس شکل گرفته است و دو طرف همدیگر را متهم به انجام اقداماتی برای بهره‌برداری سیاسی در انتخابات 1400 می‌کنند.
این پژوهشگر باسابقه حوزه توسعه سیاسی افزود: به عبارتی در حالی که امروز خطرات متوجه نظام سیاسی است؛ جریان‌ها و جناح‌های سیاسی به عنوان طرفدار نظام سیاسی در جهت تضعیف نظام سیاسی عمل می‌کنند تا فقط در انتخابات آتی پیروز شوند. اینهاست برای بیگانگان فرصت این گستاخی‌ها را فراهم می‌کند. در واقع این درگیری‌ها و تنش‌های داخلی در شرایط تحریم به بیرون این گراها را می‌دهد تا تحرکات ضد امنیتی را شکل دهند.
وی تأکید کرد: در چنین وضعیتی حتی کشوری مانند ترکیه که روابط مناسب اقتصادی و سیاسی با ایران دارد از این وضعیت داخلی ایران برای حل مشکلات درونی خود و حل و فصل مسائل خود با اسرائیل و آمریکا سوء استفاده می‌کند تا منافع خود را به پیش ببرد. در واقع گویی ما منافع ملی خود را تشخیص نمی‌دهیم یا تشخیص می‌دهیم اما عواملی در لباس دوست در درون نظام وجود دارند که مانع از حرکت به سمت آن منافع می‌شوند. تقویت انسجام داخلی و افزایش قدرت دربرگیرندگی نظام و جلب مشارکت همه اقشار می‌تواند نقش امنیتی و بازدارندگی بالایی ایجاد کند تا افرادی مانند اردوغان جرئت بیان چنین مواضعی را نداشته باشند.
گفت‌وگو از مهدی مخبری
انتهای پیام
