ضعف در حوزه‌ مطالعات علوم قرآنی، تفسیر و حدیث

به گزارش خبرنگار ایکنا، عبدالحسین کلانتری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، امروز دوشنبه 19 تیرماه در اختتامیه چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی ویژه تحقیقات علوم انسانی و اسلامی که در مرکز همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما برگزار شد به سخنرانی پرداخت و گفت: خدا را شاکریم بذری که حدود یک و نیم  دهه پیش کاشته شد اکنون به نهالی جوان و در حال بالیدن تبدیل شده و با هرس هر ساله آن توسط مجموعه‌ای از صاحبنظران، اندیشمندان و فضلا که در قالب شورای سیاستگذاری، گروه‌های تخصصی و کمیته‌های داوری به دبیرخانه جشنواره کمک می‌کنند، جوانه‌های جدید می‌زند، ملاک‌ها و شاخص‌های داوری آثار اصلاح، به‌روزرسانی و دقیق‌تر شده و در کنار ما بازیگران منفرد و حقیقی، بازیگران حقوقی و نهادی که از ارکان مهم تولید علم هستند نیز مشارکت داده شده‌اند. 

ضعف در زمینه مطالعات میان‌رشته‌ای

وی ادامه داد: با هدف افزایش تعامل با دستگاه‌ها و کمک به حل مشکلات آنها و همچنین مسائل مهم جامعه بخش‌های جدیدی به جشنواره اضافه شده‌اند مانند جایزه صلح دوستی که با همکاری سازمان تقریب مذاهب اسلامی برگزار می‌شود. امیدواریم این مسیر با حفظ کنشگری مستقل و جهت بخش جشنواره فارابی و در راستای کمک علوم انسانی به حل مسائل کشور ادامه و توسعه یابد.

وی تصریح کرد: واقعیت این است که نتایج جشنواره فارابی تصویری از وضعیت علوم انسانی کشور ارائه می‌دهد.لذا اگرچه عدم انتخاب آثار برگزیده در برخی حوزه‌های رقابتی تلخ است، اما از این روی که ابعاد آسیب‌گون علوم انسانی را بر ما مکشوف می‌کند و از این مسیر برنامه‌ریزی را ممکن و تسهیل می‌کند، امیدبخش و سرشار از فرصت است. نتایج حاصله حکایت از آن دارد که در حوزه‌های مطالعات میان رشته‌ای علوم انسانی ضعیف هستیم و با نقطه مطلوب فاصله چشم‌گیری داریم. حال آنکه پرداختن این حوزه مطالعاتی ضرورتی تاریخی دارد. همچنین بر مبنای نتایج حاصله، در حوزه‌های علوم انسانی اسلامی و علوم انسانی مرتبط با حوزه‌های قرآنی، تفسیر و حدیث نیز ضعف داریم که ضرورت بازنگری سیاست‌ها و برنامه‌های مرتبط را دو چندان می‌کند.

فاصله علوم انسانی از تحولات فناورانه

کلانتری گفت: از دیگر نتایج حاصله که با ادراک اجمالی و انضمامی از میدان کنش نیز سازگاری دارد، فاصله معنا‌دار تولیدات علوم انسانی از تحولات فناورانه جدید است که به صورت عمیق، سریع و وسیعی جهان ما را دگرگون کرده و مقدرات تمدنی متفاوتی را در آستین دارد. این معضل خود را در حوزه‌هایی نظیر فناوری شناختی و فناوری‌های متنوع اطلاعاتی مانند هوش مصنوعی، بلاکچین اینترنت اشیا، به نحو بارزی نشان می‌دهد. بدیهی است که این نقیصه جبران نشود، بار دیگر مانند آغازین روزهای صنعتی شدن، شاهد انحرافی تاریخی و زیان‌بار خواهیم بود و رویکردهای فن سالار بی‌محابا تمامی سازوکارهای انسانی مستور در متن اجتماع را تخریب کرده و شان علوم انسانی کماکان به پالودن انفعالی خاکروبه‌های برآمده از توسعه فن سالار تقلیل می‌یابد.

معاون فرهنگی و اجتماعی علوم، تحقیقات و فناوری با تاکید بر اینکه علوم انسانی باید طرحی برای حرکت و نقشه‌ای به سوی هدف و دستینه‌ای برای مدیریت و راهبری در اختیار کشور قرار دهد، افزود: این رویکرد به صورتی طبیعی واجد این ویژگی است که به کاربرد، اجرا، مدیریت، راهبری و حرکت و پویش می‌پردازد و دانش تولید شده و مملو از نظریه، رای، نقص و ابهام و نقد و بررسی و مفهوم‌پرداز را از آسمان ایده‌ها به زمین سخت و واقعی، کنش، محدودیت،  اقتضائات، مضایق و مجال‌های تنگ و قلت منابع و کثرت آرمان‌ها فرو می‌نشاند.

کلانتری گفت: به عنوان یک ضرورت علمی و حیاتی ما ملزم و مجبور به این هستیم که از آسمان آکادمی و برج عاج‌های روشنفکری و سپهر سیال و رنگین کمانی نظریه و بحث و نظر و مداقه‌های نظرورزانه و موشکافی‌های مفهوم پردازانه و پویش‌های فارغ دلانه فکری در کنج آکادمی‌ها و حجره‌ها به زمین سخت و تاریخ فرود آید و تمامی داشته‌ها، پنداشته‌ها، مایه‌ها و سرمایه‌های انباشته در انبان آکادمی‌ها و پژوهشکده‌ها و لابه‌لای صحف و مابین سطور را در بستر مضایق و فرصت‌های تاریخی خود برای عمل و اقدام، به قصد تدبیر منزل اداره امور مدینه تبدیل کنیم.

لزوم توجه دستگاه حکمرانی به علوم انسانی

 معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، عنوان کرد: با این منطق ما با یک نقطه ملاقات مواجه خواهیم بود و باید آمادگی مدیریت چنین ملاقاتی را داشته باشیم. دستگاه مدیریتی کشور باید به اقتضای آیین حکمرانی و راهبردی، گوشی باز برای شنیدن و سینه‌ای فراخ برای پذیرفتن و هاضمه‌ای قوی برای گوارش و فاهمه‌ای تیز و گیرا برای  فهمیدن و نظام اجرایی قوی و کارآمد برای پیاده و اجرا کردن آنچه که از سوی نهاد علم در اختیارش قرار می‌گیرد.

کلانتری بیان کرد: چنین نگاه، مسئولیت و انتظاری، علوم انسانی را در تقسیم بندی‌های کلاسیک و در تمایز خشک و ساده با علوم فنی و مهندسی یا طبیعی خلاصه نمی‌کند. این نگاه مرزهای فرضی و غیرواقعی، مخرب و غلط انداز در مورد علوم انسانی و علوم غیر انسانی را، درست و کارگشا نمی‌داند. مطابق  این نگاه ما چه بخواهیم و چه نخواهیم و چه ندانیم، از علوم انسانی استفاده می‌کنیم و آن را همچون اکسیژن در همه حوزه‌ها تنفس می‌کنیم. مطابق این نگاه تمامی آنچه که با انسان سروکار دارد و محصول  اوست مانند ساختمان، ماشین، ترافیک، پزشکی، محیط زیست، و همه و همه محفوف در علوم انسانی است و در ذات خود با علوم انسانی عجین و مرتبط است. وقتی از این منظر و از این فاز به صحنه بحث و مناسب امروز نگاه می کنیم، وجوه دیگری از موضوع رخ می نماید که به طور سنتی و معمول مغفول قرار می گیرد و از قضا در سایه توجه به آنهاست که بسیاری از مسائل مزمن جامعه حل خواهد شد.