نقش مشارکت حداکثری مردم در آزادسازی حق از باطل

محمدصادق علمی، استادیار دانشگاه فردوسی مشهد در میزگرد تخصصی با موضوع «انتخابات» که در تحریریه خبرگزاری ایکنای خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: نقش مردم در نظام دینی که ساختار خاصی دارد و بر مفاهیم اسلامی مبتنی است، بسیار حائز اهمیت است و در زمان انبیا و اوصیای الهی هم نقش مردم در نحوه عملکرد آنها تأثیر داشته است، زیرا انبیای الهی از سوی خداوند برگزیده شده‌اند و رسالت الهی را برعهده دارند، اما این رسالت برای مردم و هدایت آنها قرار دارد، لذا انبیا زمانی موفق می‌شدند که حمایت‌های مردمی را به دنبال خود داشتند، بنابراین در زمان حال هم چنین امری در عملکرد جامعه و مسئولان صدق می‌کند و در مورد اول اسلامیت نظام و در مورد دوم جمهوریت نظام مطرح می‌شود.

وی تصریح کرد: اگر از موضع الهی به این مورد بپردازیم، متوجه خواهیم شد که حمایت از انبیای الهی وظیفه مردم است و با توجه به این موارد اگر انبیا مورد حمایت مردم زمان خودشان قرار نمی‌گرفتند، درگیر می‌شدند، حال در چنین شرایطی ممکن است معجزه خداوند مورد حال آنها قرار می‌گرفت و رستگار می‌شدند، اما از سوی دیگر هم ممکن بود که معجزه‌ای رخ ندهد و پیامبران مانند آن 70 پیامبری که مردم آن زمان اعدام کردند، نابود شوند، بنابراین انبیا و اوصیا به‌دنبال هدایت و راهنمایی مردم زمان خود هستند، اما اگر مردم با آنها همراهی نکنند، قطعاً و یقیناً وظیفه شرعی خود را زیر پا گذاشته‌اند و مؤاخذه خواهند شد، همچنین خداوند در خصوص این امر در آیه 3 سوره انسان فرموده است: «إِنَّا هَدَيۡنَٰهُ ٱلسَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرٗا وَإِمَّا كَفُورًا؛ ‌به راستی ما راه راست را به او نشان دادیم، [پس او] یا سپاسگزار (هدایت شده) و یا ناسپاس (گمراه) خواهد بود.»

کادرسازی و تحقق شایستگی اجتماعی؛ دو هدف انبیای الهی

علمی اظهار کرد: انبیا دو هدف عمده را در هدایت خود دنبال می‌کرده‌اند که مورد اول تزکیه و مورد دوم عدالت اجتماعی است و به تعبیر برخی از بزرگان، این دو بعد، دو ساحت فردی و اجتماعی دین را به نمایش می‌گذارد، تزکیه انسان‌ها بعد فردی هدف انبیا و عدالت اجتماعی همان تحقق امر اجتماعی دین است و اگر بخواهیم این امر را به تعابیر امروزی تعمیم دهیم، تزکیه همان کادرسازی و عدالت اجتماعی نیز قرار گرفتن افراد شایسته در مسئولیت‌های اجتماعی است، البته باید توجه داشت که هیچ‌کدام از این دو هدف مهم بر دیگری برتری ندارند. خداوند در این خصوص هم در آیه 25 سوره حدید فرموده است: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ۖ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ ۚ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ؛ همانا ما پیامبران خود را با ادله و معجزات فرستادیم و با ایشان کتاب و میزان عدل نازل کردیم تا مردم به راستی و عدالت گرایند، و آهن (و دیگر فلزات) را که در آن هم سختی و هم منافع بسیار بر مردم است (نیز برای حفظ عدالت) آفریدیم و تا معلوم شود که خدا و رسلش را با ایمان قلبی که یاری خواهد کرد که خدا بسیار قوی و مقتدر (و از یاری خلق بی‌نیاز) است.»

این استادیار دانشگاه فردوسی بیان کرد: در بیشتر روایات شیعی از افراد بزرگ دینی بیان شده است که فرد متدین اسلامی هیچ‌کدام از این دو امر فردی و اجتماعی را فدای دیگری نمی‌کند و به اندازه کافی به هر دو موضوع اهمیت می‌دهد. با توجه به اینکه خداوند در مورد مشارکت جمعی برای بهبود وضعیت جامعه آیه 75 سوره نساء فرموده است: «وَمَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَٰذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ نَصِيرًا؛ چرا در راه خدا جهاد نمی‌کنید و در راه (آزادی) جمعی ناتوان از مرد و زن و کودک که (در مکه اسیر ظلم کفارند و) دائم می‌گویند: بار خدایا، ما را از این شهری که مردمش ستمکارند بیرون آر و از جانب خود برای ما (بیچارگان) نگهدار و یاوری فرست.» باید توجه داشته باشیم که این امر برای تمامی زمان‌های مختلف صدق می‌کند. هنگامی که خداوند در این آیه به مردم دستور می‌دهد که وارد جنگ شوند و مردم مکیان را آزاد کنند، به این منظور است که مردم در خصوص مسائل روز جامعه مسئول هستند و باید مشارکت جمعی خود را برای آزادسازی حق از باطل به حداکثر برسانند.

علمی افزود: آیات و روایات متعددی در این امر از سوی خداوند و ائمه اطهار(ع) بیان شده است که نشان‌دهنده اهمیت و تأثیر این امر بر زندگانی فرد و جامعه است، پیامبر اکرم(ص) در این باره فرموده است: «مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ مِنْهُمْ، وَ مَنْ سَمِعَ رَجُلًا يُنَادِي يَا لَلْمُسْلِمِينَ فَلَمْ يُجِبْهُ فَلَيْسَ بِمُسْلِم‏؛ کسی که صبح کند و اهمیتی به کارهای مسلمانان ندهد او از آنان نیست و کسی که صدای مردی بشنود که فریاد کمک‌خواهی از مسلمانان را سر دهد و پاسخش را ندهد مسلمان نیست.» البته باید توجه داشت که منظور از رجل همان فرد است که دین او حائز اهمیت نیست، بلکه یاری کردن او توسط مسلمین در این حدیث مورد اهمیت است.

امور فردی و اجتماعی در حوزه دین اسلام قابل تفکیک نیست

این استادیار دانشگاه فردوسی بیان کرد: نگاه فردی و اجتماعی در دین اسلام قابل تفکیک نیست، زیرا با توجه به اینکه در برخی امور که در ذهن ما فردی تلقی می‌شود، متوجه می‌شویم که آن امر فردی نبوده است بلکه امر اجتماعی دین اسلام را برعهده داشته است، برای نمونه نماز امری فردی تلقی می‌شود اما وقتی به ارکان نماز در قسمت‌های مختلف آن توجه می‌کنیم، در می‌یابیم که در این فریضه حمد جمعی خداوند را انجام می‌دهیم، برای نمونه در آیه 5 سوره حمد می‌گوییم: «إِيَّاكَ نَعبُدُ وَ إِيَّاكَ نَستَعِينُ؛ تنها تو را مى‌پرستیم و تنها از تو یارى مى‌جوییم.»، همچنین در سلام نماز هم از طرف تمامی مسلمین به خداوند سلام می‌دهیم.

وی گفت: باتوجه به این امر که امور فردی و اجتماعی دین اسلام با یکدیگر همراه شده است، قطعاً سیاست از دیانت جدا نیست و با همدیگر ارتباطی جدا نشدنی دارد، همچنین آیت‌الله سید حسن مدرس هم در این باره فرموده است: «دیانت ما عین سیاست ما و سیاست ما عین دیانت ماست.» که باتوجه به این اوامر انسان باید بکوشد تا برای انتخابات نمایندگان سیاست، شناخت کافی به‌دست آورد تا این امر مهم بر روی زمین نماند.

استادیار دانشگاه فردوسی افزود: با توجه به آیه شریفه 120 سوره توبه هر اقدامی که باعث خشم دشمنان شود، عمل صالح است، لذا امروزه که دشمنان ما در حال طرح‌ریزی برای مأیوس‌سازی و تحریم انتخابات هستند، باید در انتخابات شرکت کنیم تا طبق نظر خداوند وظیفه خود را انجام دهیم و با تمامی ملاحظات تعهد، تخصص و فسادستیزی در انتخاب نمایندگان مجلس توجه داشته باشیم که ایران دائماً در حال جنگ فرهنگی است و مردم باید بدانند که دشمن برای فروپاشی جمهوری اسلامی دائماً در تلاش است و با توجه به این نکات سؤالی که مطرح می‌شود این است که در چنین شرایطی مردم باید چه کاری انجام دهند، پاسخ این سؤال را خداوند در آیه 30 سوره فصلت بیان کرده است: «إِنَّ ٱلَّذِينَ قَالُواْ رَبُّنَا ٱللَّهُ ثُمَّ ٱستَقَٰمُواْ تَتَنَزَّلُ عَلَيۡهِمُ ٱلۡمَلَـٰٓئِكَةُ أَلَّا تَخَافُواْ وَلَا تَحزَنُواْ وَ أَبشِرُواْ بِٱلجَنَّةِ ٱلَّتِي كُنتُمۡ تُوعَدُونَ؛ آنانى كه مى‌گويند: پروردگار ما خداست و در اين راه استقامت مى‌كنند، فرشتگان الهى بر آنان نازل مى‌شوند و مى‌گويند كه نترسيد و محزون نشويد كه بهشت وعده داده شده بر شما بشارت باد.»

علمی بیان کرد: با توجه به آیه فوق این نکته حائز اهمیت است که بهشت را به بها می‌دهند و بهانه جایگاهی در اینجا ندارد، وقتی فردی خود را انقلابی می‌پندارد باید بها هم بدهند و استقامت پیشه کنند، فردی در جنگ پیروز می‌شود که استقامت بیشتری داشته باشد. با توجه به آیات قرآن متوجه خواهیم شد که جنگ بین حق و باطل همیشه ادامه دارد و هیچ‌گاه از میان نمی‌رود، زیرا تا هنگامی‌که حق وجود دارد، باطل هم خودنمایی می‌کند. خداوند در این‌باره در قسمتی از آیه 217 سوره بقره فرموده است: « ... وَلَا يَزَالُونَ يُقَاتِلُونَكُمْ حَتَّىٰ يَرُدُّوكُمْ عَنْ دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا...؛ و کافران پیوسته با شما مسلمین کارزار کنند تا آنکه اگر بتوانند شما را از دین خود برگردانند.»

اقتصادی که فرهنگی نباشد، اقتصاد نیست

وی اظهار کرد: باتوجه به اینکه مسائل اقتصادی و مسائل فرهنگی مهم‌ترین مشکلات روز جامعه محسوب می‌شوند، باید توجه داشت که اقتصادی که فرهنگی نباشد، اقتصاد محسوب نمی‌شود، اقتصادی فرهنگی است که بر پایه مبانی فرهنگی پایه‌گذاری شده باشد، البته بعضی از افراد معتقد هستند که فرهنگ هم باید اقتصادی باشد، اما بر این عقیده ایرادات بسیار وارد است. انتظارات فرهنگی مجموعه‌ عظیمی است که قابل برشمردن نیست، زیرا در عرصه فرهنگی انتظارات و مؤلفه‌های بسیاری وجود دارد.

علمی بیان کرد: اگر بخواهیم بیان کنیم که در عرصه فرهنگی رویش وجود دارد یا ریزش حاکم شده است، باید بگوییم رویش فرهنگی بر جامعه حاکم شده است. در بیانات مقام معظم رهبری هم به صراحت بیان شده است که امروزه رویش فرهنگی را در جامعه ملاحظه می‌کنیم و باید توجه داشت به مقداری که مخالفان و دشمنان جمهوری اسلامی ایران برنامه‌ریزی می‌کنند، موفق نیستند و برخی از برنامه‌هایشان به‌صورت مطلوب نتیجه نمی‌دهد، اما باز هم آنها ناامید نشده و برنامه‌های خود را اجرا می‌کنند. 

این استادیار دانشگاه فردوسی ادامه داد: دشمنان تمامی برنامه‌های خود را از سال‌ها قبل طرح‌ریزی و به‌صورت حداکثری در ایران اعمال می‌کنند. برای نمونه برنامه اغتشاشات سال قبل به تعبیر مقام معظم رهبری برنامه‌ریزی خاصی بود که موفقیت‌آمیز واقع نشد و ما امسال در راهپیمایی 22 بهمن حضور حداکثری مردم را شاهد بودیم که نشان‌دهنده همان رویش فرهنگی و عدم موفقیت دشمنان جمهوری اسلامی است.

وی با توجه به اینکه در تمامی انتخابات شرکت کرده است، بیان کرد: لازم به ذکر است که تمامی آدم‌ها نسبت به آگاهی و علم خود مسئولیت دارند و بازخواست می‌شوند، لذا اگر با آگاهی حداکثری و علم مناسب در انتخابات شرکت کنیم، انتخاب صحیح و مطلوبی را ارائه خواهیم کرد. خداوند در آیه 120 سوره توبه فرموده است: «مَا كَانَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ وَمَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ أَنْ يَتَخَلَّفُوا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ وَلَا يَرْغَبُوا بِأَنْفُسِهِمْ عَنْ نَفْسِهِ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ لَا يُصِيبُهُمْ ظَمَأٌ وَلَا نَصَبٌ وَلَا مَخْمَصَةٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَطَئُونَ مَوْطِئًا يَغِيظُ الْكُفَّارَ وَلَا يَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَيْلًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ؛ شایسته نیست که اهل مدینه و بادیه نشینانی که پیرامون آنانند، از رسول خدا تخلف کنند و آنان را نسزد که به سبب پرداختن به خویش از حفظ جان او [در شداید و سختی‌ها] دریغ ورزند، زیرا هیچ تشنگی و رنج و گرسنگی در راه خدا به آنان نمی‌رسد و در هیچ مکانی که کافران را به خشم می آورد، قدم نمی گذارند و از هیچ دشمنی انتقام نمی‌گیرند [و با نبرد با او به کام دل نمی‌رسند] مگر آنکه به پاداش هر یک از آنان عمل شایسته‌ای در پرونده آنان ثبت می‌شود، چرا که خدا پاداش نیکوکاران را تباه نمی‌کند.»

علمی در پایان گفت: با توجه به این آیه شریفه هر اقدامی که باعث خشم دشمنان شما شود، عمل صالح است، لذا امروزه که دشمنان ما در حال طرح‌ریزی برای مأیوس‌سازی و تحریم انتخابات هستند، باید در انتخابات شرکت کنیم تا طبق نظر خداوند وظیفه خود را انجام دهیم، همچنین باید توجه داشت که مسائل کشور ما، مسائل خانوادگی است و باید تلاش کنیم که این مشکلات را در درون خود حل کنیم و عوامل خارجی را دخالت ندهیم.