آزادی چهار هزار زندانی از سوی اوقاف در سه سال گذشته

حجت‌الاسلام والمسلمین احمد شرفخانی، رئیس مرکز امور خیریه سازمان اوقاف و امور خیریه، در گفت‌و‌گو با ایکنا، ضمن تشریح برنامه‌های این مرکز در سال 1402، اظهار کرد: سازمان اوقاف و امور خیریه تنها نهاد دولتی و حاکمیتی درکشور است که قید عبارت امور خیریه در نام سازمان گویای رسالت آن است. لکن از بدو تأسیس تا سال‌های اخیر بخش خیریه در ساختار سازمان مغفول واقع شده بود و بیشتر تمرکز برنامه‌ها و فعالیت‌های سازمان به امور اوقافی و بقاع متبرکه معطوف شده بود. لذا ضرورت تشکیل ساختاری تخصصی جهت رسیدگی و ساماندهی بخش امور خیریه در سازمان اوقاف و امور خیریه به شدت احساس می‌شد تا با احیای «امور خیریه» با استفاده از ظرفیت نیات واقفان خیراندیش و عواید موقوفات و بهره‌گیری از مشارکت خیران و مؤسسات و تشکل‌های خیریه، موضوع امر خیر را در کشور ساماندهی کند و در زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی (فقر، بیکاری، ازدواج و تهیه جهیزیه و ... اقشار آسیب‌پذیر) نقش سازنده خود را ایفا کند. 

وی افزود: بر این اساس مرکز امور خیریه در سال 1398 تشکیل شد. در راستای نیل به اهداف مذکور، مرکز امور خیریه سازمان اوقاف و امور خیریه علیرغم نوپائی در ساختار سازمان، بر آن است مطابق برنامه‌ریزی‌های انجام شده در بازه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت نقش مثمر ثمری ایفا کند تا علاوه بر پاسخگوئی به نیازهای آنی اقشار آسیب‌پذیر جامعه، گام‌های اساسی در راستای تأمین منافع کلیه ذینفعان سپهر خیریه و نیکوکاری کشور در سطوح خرد و کلان، از مددجویان و نیازمندان گرفته تا خیران و واقفان، مؤسسات خیریه و حتی سطوح حکمرانی و دستگاه‌های حاکمیتی بردارد. 

شرفخانی ادامه داد: مرکز امور خیریه چهار حوزه اصلی مراکز درمانی و بیمارستان‌های موقوفه و خیریه، تشکل‌های مردمی و مؤسسات خیریه، مراکز نگهداری، سرپرستی و دارالایتام موقوفه و کمک به اقشار آسیب‌پذیر و نیازمندان را اولویت وظایف خود قرار داده است.

وی با اشاره به اقدامات مرکز امور خیریه سازمان اوقاف در حوزه احیا و ساماندهی مراکز درمانی موقوفه و خیریه گفت: بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، تعداد مراکز درمانی موقوفه و خیریه که مشغول فعالیت و خدمات‌رسانی هستند، 169 بیمارستان، 473 درمانگاه، 548 مرکز بهداشت و 47 مورد سایر واحدهای بهداشتی و درمانی را می‌توان برشمرد که از تعداد 169 بیمارستان، 53 مورد عرصه و اعیان وقفی و 100 مورد عرصه وقفی و 16 بیمارستان خیریه است که به عبارتی از تعداد 156 هزار تخت بیمارستانی در سطح کشور، تعداد 24 هزار و 656 تخت (معادل 16 درصد) وقفی یا خیریه است. 

وجود 27 موقوفه با نیت مراکز درمانی

رئیس مرکز امور خیریه سازمان اوقاف بیان کرد: در حال حاضر تعداد 27 پروژه ساخت مراکز درمانی در سطح کشور در دست انجام است و 71 مورد زمین موقوفه با نیت احداث مراکز درمانی که نیازمند وقف جدید با نیت ساخت مراکز درمانی است، آماده  بهره‌برداری است. لذا جهت تحقق برنامه مذکور اقداماتی به این شرح انجام شده است. یکی از این اقدامات تشکیل کمیسیون ارتقای بهره‌وری مراکز درمانی موقوفه است. یکی از دغدغه‌ها و تدابیر ریاست سازمان، تعیین تکلیف و ساماندهی مراکز درمانی موقوفه احصا شده است که با توجه به اینکه در سال‌های گذشته آمار مذکور در حد همان اعداد و رقم در سازمان موجود بود، تاکنون ورود اساسی به موضوع مراکز درمانی صورت نگرفته بود. لذا با پیگیری این مرکز به پشتوانه تدابیر ریاست سازمان، آئین‌نامه کمیته ساماندهی مراکز درمانی تهیه و پس از تأیید در کمیته، ساختار سازمان ازسوی ریاست سازمان امضا و ابلاغ شد.

شرفخانی ادامه داد: برابر آئین‌نامه و برای ستاد سازمان کمیته‌ای با دبیری این مرکز پیش‌بینی و در رده‌های ستادی استان و صف نیز ساختار مشخصی تعیین شده است که در حال حاضر برابر موضوعات واصله از استان‌ها جلسات کمیته مذکور در این مرکز برگزار و تشکیل می‌شود و در سال 1402 تعداد 11 مرکز درمانی در کمیسیون ارتقای بهره‌وری مراکز درمانی موقوفه در ستاد سازمان تعیین تکلیف شده است.  

وی افزود: در قالب احیا و ساماندهی مراکز درمانی موقوفه و خیریه و پیرو تفاهم‌نامه منعقده، مذاکرات و جلسات متعددی با مسئولان وزارت بهداشت انجام شد که منتج به نتایجی شد. اصلاح تعرفه مراکز درمانی موقوفه و خیریه برابر پیگیری و برگزاری جلسات متعدد در کارگروه های تخصصی زیرمجموعه شورای ستادی وقف و سلامت نسبت به اصلاح تعرفه مراکز درمانی موقوفه و خیریه اقدام که ماحصل جلسات و نشست‌های تخصصی منتج به اصلاح تعرفه این مراکز شد؛ به طوری‌که نسبت تعرفه‌های مراکز بهداشتی و درمانی موقوفه و خیریه به بخش خصوصی از 69 درصد در سال 1399 به 84 درصد در سال 1401 تغییر کرد.

وی بیان کرد: پیگیری عضویت سازمان در شورای عالی بیمه با ورود این مرکز به حوزه ساماندهی مراکز درمانی مشخص شد که یکی از گلوگاه‌های اصلی و تصمیم‌ساز برای برطرف کردن موانع و مشکلات مراکز درمانی موقوفه و خیریه عضویت در شورای عالی بیمه با دبیری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که متأسفانه با اینکه حدود 25 تا 30 درصد از مراکز درمانی کشور موقوفه و خیریه هستند ولی از این مراکز هیچ نماینده‌ای در شورای مذکور حضور و عضویت ندارد که این موضوع باعث شد این مرکز اقدامات، مکاتبات و جلسات متعددی را با مسئولان مربوطه برگزار که موضوع به جد در حال پیگیری است و حداقل ثمره‌ آن پیگیری دعوت هرساله رئیس مرکز امور خیریه به نشست‌های تخصصی و کمیسیون‌های شورا جهت ارائه نقطه نظرات و مشکلات و عملکرد مراکز درمانی موقوفه و خیریه است.

رئیس مرکز امور خیریه سازمان اوقاف تصریح کرد: یکسان‌سازی اطلاعات مراکز درمانی موقوفه و خیریه در قالب مصوبه یکسان‌سازی اطلاعات مراکز درمانی نیز موضوع بسیار مهمی است که از تعداد 169 بیمارستان و 473 درمانگاه وقفی کشور، 36 بیمارستان و 71 درمانگاه پس از راه‌اندازی مرکز امورخیریه و اقدامات انجام شده، شناسائی و احیا شد. پیگیری اصلاح پروانه مراکز درمانی موقوفه و خیریه در راستای اصلاح پروانه فعالیت مراکز درمانی نیز از موارد دیگر است. طی استعلام وزارت بهداشت از مرکز امور خیریه، صرفاً در استان تهران از مجموع 21  استعلام، پروانه فعالیت 17 مرکز درمانی از خیریه به موقوفه تغییر کرد.

وی با اشاره به پیگیری موضوعات اختلافی سازمان با وزارت بهداشت در قالب هیئت حل اختلاف نیز بیان کرد: برابر تفاهم‌نامه منعقده فی‌مابین مقرر شد تمامی موضوعات اختلافی در حوزه سلامت و موقوفات سلامت‌محور در قالب هیئت داوری تفاهم‌نامه پیگیری شود که بحمدالله تاکنون چهار جلسه برای این موضوعات برگزار شده است. همچنین، در مورد تهیه اطلس مراکز درمانی موقوفه نیز در راستای ارتقای بهره‌وری مراکز درمانی موقوفه و بروزرسانی اطلاعات این مراکز جهت برنامه‌ریزی‌های آتی با همکاری اداره‌کل نظارت فنی سازمان، اقدام به تهیه اطلس رقبات درمانی موقوفه کرده است که تاکنون اطلاعات 17 استان جمع‌آوری و در حال پردازش است. 

احیای مراکز نگهداری ایتام

شرفخانی با اشاره به احیا و ساماندهی مراکز نگهداری ایتام و سرپرستی موقوفه نیز اظهار کرد: در حال حاضر تعداد 60 مرکز نگهداری ایتام و سرپرستی موقوفه در سطح کشور وجود دارد که از این تعداد 19 مورد در دست احداث و 16 مورد غیر فعال و تنها 25 مرکز نگهداری موقوفه، فعال است و تعداد هزار و 23 نفر شامل 436 دختر و 578 پسر را تحت پوشش دارد. مرکز امور خیریه پس از شروع به کار اقدام به فعال‌سازی مراکزی کرد که به دلایل مختلف غیر فعال بودند. 

وی با اشاره به فعا‌ساز موقوفه دارالایتام ایرانمنش، تصریح کرد: این موقوفه پس از پنج سال تعطیلی، بازسازی شد و امروز تبدیل به اردوگاه فرهنگی و ورزشی شده است. موقوفه حاج خلیل زالی (شیراز) نیز درحال حاضر دارالایتام با ظرفیت 40 نفر است. لکن با توجه به ظرفیت ارتقای و توسعه موقوفه، مطالعات و طراحی مجتمع فرهنگی، ورزشی ایتام به مساحت 50 هزار متر مربع در سه فاز از سال 1400 آغاز و فاز یک 30 درصد پیشرفت عمرانی داشته است. این مجموعه ظرفیت نگهداری از ایتام را خواهد داشت. 

رئیس مرکز امور خیریه سازمان اوقاف با اشاره موقوفه موسویان تهران بیان کرد: این موقوفه پس از 20 سال مخروبه بودن و تعطیلی، درسال 1399 پس از تصویب بازسازی و آغاز مطالعات طراحی پروژه، عملیات عمرانی 50 درصد پیشرفت داشته است. همچنین، موقوفه دارالایتام تهرانچی نیز پس از 20 سال به علت قدمت، مخروبه و تعطیل بوده و در سال 1401 بازسازی و تبدیل به اردوگاه فرهنگی ورزشی شد. موقوفه لیستر کرج به علت قدمت بنا و نبود رسیدگی لازم، وضعیت نگهداری از ایتام قابل قبول نبود که با تصویب بازسازی و آغاز مطالعات طراحی پروژه احداث ساختمان جدید، ساختمان دیگری اجاره شد تا در جهت نیت واقف خیراندیش از ایتام نگهداری شود. در مورد خانه سالمندان حسینیه حضرت ابوالفضل (دامغان) ساخت پروژه در چهار طبقه و 4200 متر مربع زیربنا از سال 1389آغاز شد. لکن پروژه پس از 60 درصد پیشرفت فیزیکی از سال 91 تعطیل شد و از سال 1401 با پیگیری تکمیل پروژه، طبقه اول در سال 1402 مورد بهره‌برداری قرار گرفت و ادامه عملیات عمرانی در حال پیگیری است.

شرفخانی با اشاره به موضوع کمک به اقشار آسیب‌پذیر و نیازمندان، در رابطه با موضوع کمک به ازدواج جوانان (پیوند آسمانی) اظهار کرد: پیوند آسمانی، طرحی است که مرکز امور خیریه جهت انجام وظیفه در قبال ازدواج جوانان و کمک به حل بخشی از مشکلات مالی زوج‌های جوان به صورت جدی به اجرا و پیگیری آن مصمم است. یکی از مشکلات اجرای طرح مذکور تعداد انگشت‌شمار نزدیک صفر موقوفه با نیات مرتبط بوده که مشارکت و همیاری خیران نیک‌اندیش این کمبود را به نحو احسن جبران کرد. با آغاز فعالیت‌های مرکز امور خیریه و انجام برنامه‌ریزی‌ها جهت اجرای طرح‌ها ازجمله طرح پیوند آسمانی، جلب و جذب مشارکت خیران در دستور کار قرارگرفت که گزارش سه ساله موضوع بیانگر مشارکت و همیاری قابل تحسین خیران نیک‌اندیش است و آمارها گویای رشد 100 در صدی کمک‌های ایشان طی چهار ساله منظور است.

وی ادامه داد: تخصیص و پرداخت مبلغ حدود صد میلیارد تومان به صورت بلاعوض به زوج‌های جوان که بیش از 80 درصد این مبلغ از محل کمک‌های خیران است. در این زمینه در سال 1399 مبلغ 14 میلیارد و 500 میلیون تومان به دو هزار و 532 زوج، در سال 1400 مبلغ 24 میلیارد تومان به دو هزار و 853 زوج، در سال 1401 مبلغ 27 میلیارد و 500 میلیون توامن به سه هزار و 784 زوج، در سال 1402 مبلغ 32 میلیارد و 300 میلیون تومان به 3سه هزار و 340 زوج اعطا شد. 

طرح کمک به آزادی زندانیان

شرفخانی با اشاره به طرح کمک به آزادی زندانیان نیز بیان کرد: یکی از مهمترین وظایفی که مرکز امور خیریه پس از راه‌اندازی مجدانه مد نظر قرار داد، کمک و مساعدت به آزادی زندانیان مالی و جرائم غیر عمد بوده است که فقط به واسطه عدم تمکن مالی در زندان به سر می‌بردند. هرچند تا نیل به افق‌های ترسیمی راه طولانی در پیش است، لکن اقدامات و فعالیت‌های انجام شده و مشاهده ظرفیت‌های بی‌بدیل بنیادها و مؤسسات خیریه مردم‌نهاد و خیران، انجام این مسیر را روشن کرده است. در قالب طرح مذکور طی سه ساله موضوع گزارش، مرکز امور خیریه با پرداخت بیش از 62 میلیارد تومان اسباب آزادی چهار هزار و 282 از زندانیان را با هماهنگی مراجع ذیربط فراهم کرد. در این زمینه به جز سال 1399 که اعتبار تخصیصی از موقوفات با کمک‌های خیران تقریبا برابر بوده است، اما در سال‌های بعد شاهد افزایش قابل توجه کمک‌های خیران در این زمینه هستیم. 

وی با اشاره به حوزه کمک به ایتام و نیازمندان در طرح دست‌های مهربانی، اظهار کرد: مرکز امور خیریه در قالب طرح دست‌های مهربانی کمک و مساعدت ایتام و نیازمندان را در دستور کار قرار داد که با مبلغ 458 میلیارد تومان 966 هزار و 863 نفر را در قالب این طرح مساعدت کرد. هرچند منابع اختصاص یافته به این طرح بیشتر از درآمد موقوفات با نیت مرتبط تأمین شد اما شایسته است این مهم را در نظر بگیریم که فقط هفت درصد از نیات کل موقوفات کشور، نیات مرتبط با کمک به نیازمندان است که باید با برنامه‌ریزی صحیح در هدایت وقف‌های جدید، این کمبودها را جبران کرد. با این همه باید از نقش مؤثر بیش از 40 درصدی مشارکت خیران در اجرای این طرح تقدیر کرد.  

شرفخانی با اشاره به حوزه کمک به تأمین دارو و درمان نیازمندان در طرح مهر تندرستی نیز تصریح کرد: یکی دیگر از طرح‌های مرکز امور خیریه طرح مهر تندرستی است. یکی از مشکلاتی که مبتلابه اقشار کمتر‌برخوردار کشور است، پرداخت هزینه‌های مربوط به دارو و درمان است. تحریم‌های ظالمانه، محدودیت بیمه‌های پایه و تکمیلی و مشکلات مالی جامعه هدف، سبب شد تا طرح مذکور برنامه‌ریزی و اجرا شود. طی سه ساله موضوع گزارش، مبلغ 169میلیارد تومان جهت پرداخت بخشی از هزینه‌های تعداد 394 هزار و 837 نفر تأمین و تخصیص یافت. 

وی ادامه داد: در ارتباط با مشارکت خیران در اجرای این طرح، طی سال‌های 1399 و 1400 مشارکت خیران کمتر از 10درصد بوده که با اقدامات مرکز امور خیریه در جلب و جذب مشارکت خیران در این حوزه، در سال 1401 و 1402 با افزایش 100 درصدی، 50 درصد از پرداخت‌ها از مشارکت خیران تأمین شده بود. بررسی آمارهای مکتسبه، بیانگر میانگین مشارکت 45 درصدی خیران در طرح‌های اجراشده از سوی مرکز امور خیریه است. مهمتر از آن بیانگر ظرف احسان و نیکی مردم خیرخواه که به مراتب بیش از این‌هاست.

شرفخانی با اشاره به موضوع مؤسسات خیریه و تشکل‌های مردمی نیز اظهار کرد: راه‌اندازی شوراهای هماهنگی امور خیریه در کلیه شهرستان‌ها در راستای بهره‌مندی از ظرفیت بی‌بدیل مشارکت آحاد جامعه در امر خیر و ارتقای هماهنگی و هم‌افزایی در زمینه فعالیت‌های خیرخواهانه مؤسسات و انجمن‌های خیریه و پیشگیری از موازی‌کاری از جمله برنامه‌های اجرا شده از سوی مرکز امور خیریه سازمان است. مرکز امور خیریه با مشارکت فعالان خیریه در سطح شهرستان‌ها اقدام به راه‌اندازی شوراهای امور خیریه کرده است. این شوراها و ستادهای هماهنگی استانی در برخی استان‌ها توانسته‌اند به عنوان محور اصلی ساماندهی مؤسسات خیریه و تشکل‌های مردمی منشأ برکات زیادی باشند.

وی گفت: با تشکیل ستاد هماهنگی و شوراهای امور خیریه در 343 واحد در ادارات کل و ادارات اجرائی اوقاف و امور خیریه سطح کشور با 1342 نفر عضو، شوراهای امور خیریه ضمن فعالیت در زمینه هماهنگی امور خیریه، مشارکت فعال و سازنده‌ای دارند. در زمینه ساماندهی و توانمندسازی مؤسسات خیریه و تشکل‌های مردمی نیز تثبیت جایگاه سازمان اوقاف و امور خیریه به عنوان مرجع تسهیلگر در انجام فعالیت‌های خیرخواهانه و نوع‌دوستانه بنیادها و مؤسسات و انجمن‌های خیریه هدف‌گذاری شده است. 

شرفخانی افزود: از این رو فعالیت‌هایی در این زمینه آغاز شده که می‌توان به آسیب‌شناسی قوانین و مقررات حوزه مؤسسات خیریه با همکاری نخبگان حوزوی و دانشگاهی و فعالان مجرب امر خیر،  تهیه و تدوین نظام جامع پایش و ارزیابی مؤسسات خیریه در راستای ارتقای شفافیت و اعتمادسازی در جامعه نسبت به فعالیت‌های مؤسسات خیریه و رتبه‌بندی مؤسسات خیریه، مشارکت در برگزاری سه دوره همایش ملی خیر ماندگار با هدف تولید و ترویج دانش و فرهنگ‌سازی در حوزه وقف و امر خیر و طراحی اولین جشنواره ملی نیکوکاری اشاره کرد که در گام نخست این جشنواره با تشکیل شورایی متشکل از نمایندگان دستگاه‌های حاکمیتی از جمله وزارت کشور، سازمان بهزیستی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، فرماندهی انتظامی و نمایندگانی از مؤسسات و بنیادهای خیریه و پیشکسوتان صاحب نظر عرصه امر خیر آئین‌نامه اجرائی و ارزیابی و داوری آن تهیه و تدوین و گام اجرائی برگزاری جشنواره آغاز شد.

وی تصریح کرد: برگزاری دوره‌های آموزشی و توانمندسازی مدیران و کارکنان مؤسسات و تشکل‌های خیریه و مردمی و داوطلبان فعالیت در حوزه امر خیر، تقویت و تثبیت جایگاه سازمان اوقاف و امور خیریه در سیستم حکمرانی امور خیریه و تشکل‌های مردمی خیریه، تعیین سازمان اوقاف و امور خیریه به عنوان دستگاه تخصصی استعلام صلاحیت تخصصی متقاضیان تأسیس و تمدید مجوز فعالیت تشکل‌های خیریه از سوی شورای ملی توسعه و حمایت از سازمان‌های مردم‌نهاد مستقر در وزارت کشور، مشارکت فعال و مؤثر در زمینه بررسی و اصلاح پیش‌نویس قانون تشکل‌های اجتماعی که ازسوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تهیه و تدوین شده است، عضویت رئیس مرکز امور خیریه به عنوان نماینده سازمان در کارگروه تدوین قانون جامع امور خیریه در نهاد ریاست جمهوری از دیگر برنامه‌هایی بود که از سوی مرکز امور خیریه سازمان انجام شد.