نهی از عمل سلیقه‌ای و جزئی به قرآن
گروه معارف: مدیر گروه معارف دانشگاه زنجان گفت: طبق تاکید خدای متعال عمل سلیقه‌ای و جزئی به آیات قرآن کریم نهی شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) از زنجان، ابوالقاسم اجاقلو، مدیر گروه معارف دانشگاه زنجان دیروز 5شنبه اول تیرماه در چهارمین و آخرین جلسه از سلسلسه نشست‌های «مبادی زندگی قرآنی» که به همت معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی زنجان در سالن اجتماعات شهید نوری این مجتمع برگزار شد، اظهار کرد: هرچه میزان فهم ما از قرآن بیشتر باشد، بیشتر و بهتر به آیات نورانی وحی عمل خواهیم کرد.
توجه به حکمت آیات، زمینه عمل به قرآن را فراهم می‌کند
وی با اشاره به اینکه آن سنخ از دانش که معرفت است موجب عمل می‌شود، تصریح کرد: در قرآن کریم از این معرفت به حکمت نام برده شده و خدای متعال در آیه 269 از سوره مبارکه بقره از آن به عنوان «خیر کثیر» نام برده است: «يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ»؛ «(خدا) به هر كس كه بخواهد حكمت مى بخشد، و به هر كس حكمت داده شود، به يقين، خيرى فراوان داده شده است؛ و جز خردمندان، كسى پند نمى گيرد».
اجاقلو با بیان اینکه اگر قرآن جزء معرفت ما باشد و در دل ما جای گیرد، قطعا در عمل خود را نشان خواهد داد، تصریح کرد: مبادی عمل به قرآن دو قسمت است: مبادی معرفتی و دوم مبادی عملی، یعنی در رابطه عمل به قرآن باید آگاهی داشته باشیم تا این عمل ما درست شکل بگیرد مثلا بدانیم منظور قرآن از صالحات، حسنات، گناه و ظلم چیست؟ یا در قرآن رابطه اعمال چطور است مثلا رابطه اعمال نیک و بد با هم چگونه است.
خداوند به نیات ما آگاه است
وی با اشاره به دو آیه پایانی سوره مبارکه بقره گفت: قرآن کریم از ما در مقام ایمان به گزاره‌ها انتظار دارد که مطلق‌گرا باشیم یعنی ایمان به همه آیات قرآنی داشته باشیم. خداوند از همه نیات ما آگاه است و صرفا با شعار و حرف نمی‌شود خود را مسلمان بدانیم، مسلمانان در صدر اسلام از همه داشته‌های خود در راه اسلام گذشتند حتی از اموال خود گذشتند و در آستانه مسجد سکنی گزیدند که در قرآن کریم از آنها به اصحاب صفه نام برده شده است، آیا ما برای دین این کار را می‌کنیم؟
مدیر گروه معارف دانشگاه زنجان با اشاره به آیه 7 سوره مبارکه آل‌عمران تاکید کرد: «هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ»؛ «اوست كسى كه اين كتاب [=قرآن] را بر تو فرو فرستاد پاره اى از آن آيات محكم [=صريح و روشن] است آنها اساس كتابند و [پاره اى] ديگر متشابهاتند [كه تاويل پذيرند] اما كسانى كه در دلهايشان انحراف است براى فتنهجويى و طلب تاويل آن [به دلخواه خود] از متشابه آن پيروى مى كنند با آنكه تاويلش را جز خدا و ريشه داران در دانش كسى نمى داند [آنان كه] مى گويند ما بدان ايمان آورديم همه [چه محكم و چه متشابه] از جانب پروردگار ماست و جز خردمندان كسى متذكر نمى شود» خداوند در این آیه شریفه از راسخان در راه ایمان یاد کرده است.
نهی از عمل سلیقه‌ای و جزئی به قرآن
وی افزود: در مقابل و در آیه 91 از سوره مبارکه حجر از افرادی سخن به میان آورده که فقط به بخش‌هایی از قرآن عمل می‌کنند که تعبیر قرآن در این زمینه جالب است: «الَّذِينَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِينَ»؛ «همانان كه قرآن را جزء جزء كردند [به برخى از آن عمل كردند و بعضى را رها نمودند]».
اجاقلو با تاکید بر اینکه قرآن افرادرا از عمل جزئی و بخشی به دستورات قرآن نهی کرده است، گفت: هرچه قدر دایره باورها محدود باشد به همان میزان دایره عمل محدود خواهد بود. بر همین اساس قرآن در مقام ایمان مطلق‌نگر و در مقام عمل ناظر به واقعیت است لذا در عمل بر اساس وسع و استطاعت از ما انتظار دارد «لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا». خداوند چیزی از نوع بشر نخواسته که امکان آن وجود نداشته باشد که در اینجا کلمه استطاعت به کار می‌آید در آیه 16 از سوره مبارکه تغابن خدای متعال فرموده است «فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ». استطاعت مجموعه از توانمندی‌ها است به همین دلیل سخترین حکم و شریعت از نظر علماء، واجب شرعی امر به معروف و نهی از منکر است زیرا وقتی کسی را امر به معروف و نهی از منکر می‌کنیم از استطاعت او خبر نداریم لذا بسیار کار سخت و سنگین و در عین حال لطیف و ظریف است.
قرآن از ما خواسته در مقام ایمان مطلق‌گرا و در مقام عمل نسبی‌گرا باشیم
مدیر گروه معارف دانشگاه زنجان با بیان اینکه گاهی اشکالات ما از اینجاست که از رابطه اعمال خبر نداریم، تصریح کرد: گاهی بین اعمال رابطه‌ای برقرار می‌کنیم که مد نظر قرآن نیست. قرآن از ما خواسته در مقام ایمان مطلق‌گرا و در مقام عمل نسبی‌گرا و در حد استطاعت باشیم در حالی که ما در مقام عمل انتظار صد در صدی از خود داریم ولی در مقام ایمان بسیاری از مسائل را زیر سوال می‌بریم. تفکر صفر یا صد زندگی ما را مختل کرده بلکه باید تفکر صفر تا صد داشته باشیم و فلسفه وجود استغفار نیز برای این است که خدای متعال در مقام عمل نسبیت را برای انسان و در حد توان انتظار دارد.
در عمل به قرآن، واقع‌نگر باشیم
اجاقلو با اشاره به اینکه باید واقع‌نگر بود و مثل قرآن ناظر به واقع باشیم، تاکید کرد: اثر منفی بی‌توجهی به این مساله سرخوردگی و بی‌حالی در امور دینی است در حالی که با واقع‌نگری که مطابق بر حقیقت است اعمال روزبه‌روز بهتر می‌شود.
وی افزود: مورد دیگر رابطه‌ای است که بین اعمال برقرار می‌کنیم. مثلا اینکه من فلان گناه را مرتکب شدم حالا چرا بقیه عبادات را انجام دهم در حالی که خدای متعال راه استغفار را باز گذاشته است. تکلیف مبتنی بر هوشیاری ما است البته ممکن است اثری که در حالت عادی داشت از عبادات نداشته باشیم و یا اینکه تصور کنیم برخی اعمال را انجام دهیم کفایت از مابقی اعمال می‌کند، در حالی که چنین چیزی در دین نداریم و هر عملی جای خود را دارد که در تفسیرالمیزان بسیار در این مورد بحث شده است.
در زندگی قرآنی باید مراقب قدم‌های اول باشیم
اجاقلو با اشاره به مبادی عملی زندگی قرآنی گفت: مبادی عملی قدم‌های اول و کارهای ابتدائی هستند، یعنی باید شرایط تحقق آموزه‌های قرآن را فراهم کنیم این شرایط یا فردی است یا اجتماعی که طبق فرموده قرآن، اگر جامعه حکومت صالحان است که بسیار عالی است و اگر حکومت طاغوت است باید دو اتفاق بیفتد زیرا در حکومت طاغوت ممکن است شما نتوانید اعمال خود را انجام دهید که باید قیام کنید برای خدا «تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى» و یا اگر نمی‌توانید انقلاب کنید، هجرت کنید که قرآن کریم پاداش بسیاری برای هجرت در خدا بیان کرده است.
وی افزود: آیه 100 سوره مبارکه نساء به این مساله اشاره کرده است: «وَمَنْ يُهَاجِرْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يَجِدْ فِي الْأَرْضِ مُرَاغَمًا كَثِيرًا وَسَعَةً وَمَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا»؛ «و هر كه در راه خدا هجرت كند در زمين اقامتگاه هاى فراوان و گشايشها خواهد يافت و هر كس [به قصد] مهاجرت در راه خدا و پيامبر او از خانه اش به درآيد سپس مرگش دررسد پاداش او قطعا بر خداست و خدا آمرزنده مهربان است».
مدیر گروه معارف دانشگاه زنجان در ادامه تصریح کرد: حالا که شرایط اجتماعی ایده‌آل شد دو مولفه که با من هست باید به آن توجه کنم: یکی شیطان دیگری نفس. بهترین کتاب برای شناخت شیطان قرآن کریم است و به همین دلیل است که شیطان نمی‌خواهد ما به سمت قرآن برویم.
اجاقلو تاکید کرد: قرآن برخی اوقات شیطان را دشمن آشکار معرفی کرده است «إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمَا عَدُوٌّ مُبِينٌ» آشکار از این نظر است که وسوسه‌های شیطان پیچیده نیست که مصداق آن آیه 67 از سوره مبارکه نساء است «إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطَانِ كَانَ ضَعِيفًا».
اخلاص همراه با تفکر دافع شیطان است
مدیر گروه معارف دانشگاه زنجان تصریح کرد: اخلاص بنده را با خدا ارتباط می‌دهد زیرا شیطان در ساحت بندگان مخلص راهی ندارد، این اخلاص یا مقطعی است و در مقام عبادت است و یا در جریان زندگی وجود دارد و معنای اخصلاص این است که کارهایمان را به خاطر رضای خدا انجام دهیم. که درآیات 82 و 83 سوره مبارکه ص می‌خوانیم: «قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ؛ إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ».
اجاقلو با معرفی کتاب «پرده پندار» نوشته دکتر احد فرامرز قراملکی استاد منطق دانشگاه تهران، گفت: این کتاب یکی از خطبه‌های نهج‌البلاغه را شرح کرده که شیطان از راه توهم وارد زندگی انسان می‌شود از راه وعده و فریب دادن، چیز دور را نزدیک نشان دادن، بر حق لباس حق پوشاندن و بالعکس و دعوت به گناه.
تدبر در آیات قرآن شیطان را از زندگی ما دفع می‌کند
مدیر گروه معارف دانشگاه زنجان با تاکید بر اینکه تدبر در آیات قرآن شیطان را از زندگی ما دفع می‌کند، گفت: کنترل نفس بدون شیطان بسیار آسان است . کنترل نفس از راه‌های ابتدایی زندگی قرآنی است توجه کنیم به آنچه می‌بینیم، می‌شونیم، جایی که می‌رویم، توجه به کسانی که با آنها ارتباط داریم و در یک کلام همه دریافت‌های حسی و جسمی که قدم‌های اول هست، اهمیت پیدا می‌کند که قرآن کریم نیز در این مورد بسیار تاکید دارد و در آیات مختلف افرادی را معرفی کرده مه نباید ازآنها تبعیت کنیم، آنها را حبیب و صدیق خود قرار ندهیم.
تاکید قرآن بر لقمه حلال
اجاقلو تصریح کرد: تاکید دیگر قرآن بر لقمه حلال و طیب است و رسول خدا حضرت محمد مصطفی (ص) نیز در همین رابطه می‌فرماید: اگر عمل صالح 10 پاداش داشته باشد 9 پاداش مربوط به لقمه حلال است.
