حضور میلیونی در مراسم تشییع پیکر سپهبد سلیمانی؛ تبلور عینی بهجت‌آفرینی شهید

واژه شهید و شهدا 55 بار در قرآن کریم ذکر شده که شامل ابعاد مختلفی مانند جایگاه و مقام شهید، پیام شهادت، آثار خون شهید، فضیلت شهادت در راه خدا، پاداش شهادت و ... است. یکی از ابعاد مهم این مفهوم والا، آثاری است که شهید با شهادت خود بر جا می‌گذارد و تحولی است که در جامعه ایجاد می‌کند.

رهبر معظم انقلاب در این باره با استناد به آیه 170 سوره آل عمران بیان می‌دارند: «جنگ البتّه چیز سختی است، چیز تلخی است؛ بعضی از دوستان هم اینجا اشاره کردند که جنگ تلخ است؛ بله، لکن از همین حادثه‌ تلخ، پیام بهجت و عظمت و نشاط را قرآن بیرون می‌کشد. شما ببینید، کشته شدن، از دنیا رفتن از نظر همه‌ مردم دنیا، یعنی اغلب مردم دنیا، یک فقدان است، یک از دست دادن است امّا قرآن چه می‌گوید؟ قرآن می‌گوید: وَیَستَبشِرونَ بِالَّذینَ لَم یَلحَقوا بِهِم مِن خَلفِهِم اَلّا خَوفٌ عَلَیهِم وَ لا‌ هُم یَحزَنون؛ از کشته شدن، از مردن، از عبور از این دنیا، از محروم شدن از زندگی، یک پیام نشاط بیرون می‌کشد، پیام بهجت بیرون می‌کشد، پیام بشارت بیرون می‌کشد؛ وَیَستَبشِرونَ بِالَّذینَ لَم یَلحَقوا بِهِم مِن خَلفِهِم اَلّا خَوفٌ عَلَیهِم وَ لا‌ هُم یَحزَنون.

عزیزان من، برادران خوب، خواهران خوب! بدانید، امروز هم پیام شهیدان اگر به گوش ما برسد، از ما خوف را و حزن را برطرف خواهد کرد. آنهایی که دچار خوفند، آنهایی که دچار حزنند، این پیام را نمی‌گیرند، نمی‌شنوند، وَالّا اگر صدای شهیدان را بشنویم، خوف و حزن ما هم محو خواهد شد به برکت صدای شهیدان؛ این حزن و خوفِ ما را از بین خواهد برد و بهجت و شجاعت و اِقدام را برای ما به ارمغان خواهد آورد.» (بیانات در مراسم شب خاطره دفاع مقدس، 1397/7/4).

برطرف کردن حزن و اندوه با شنیدن پیام شهید در واقع همان ایجاد و تقویت روحیه جهادی و تلاش در میان آحاد جامعه در زندگی فردی و اجتماعی است که در بعدی کلان‌تر و اثرگذارتر به تقویت روحیه و اراده جامعه در مسیر مقابله با سلطه استکبار و نرفتن زیر بار ذلت آنها می‌انجامد.

به عبارتی در عین حال که شهادت آثار و نعمات فراوانی برای خود شهید در آخرت دارد اما از طرفی بر مبنای نگاه قرآنی از آنجا که قرار نیست خون شهید هدر رود و بی‌اثر باشد لذا جامعه نیز باید از آن بهره‌مند شود و این بهره‌مندی نیز پیام نشاط و بشارتی است که از شهید به جامعه انتقال خواهد یافت.

از این منظر ترویج روحیه مجاهده و شهادت‌طلبی را نباید تنها مرگ‌خواهی در راه خدا و رسیدن به بهشت تلقی کرد بلکه باید به ابعاد این دنیایی ان هم توجه کرد که به لحاظ معنوی، فرهنگی و اجتماعی نشان از یک نگاه راهبردی و آینده‌نگرانه دارد و می‌توان از آن به منزله ابزار مهمی در مقابله با یأس، ناامیدی و بن‌بست‌نمایی دشمنان بهره برد.

رهبر معظم انقلاب نیز در سخنانی در این راستا چنین بیان می‌دارند: «راه پیشرفت ایران اسلامی، احیای روحیه‌ انقلابی و احیای روحیه مجاهدت است. مجاهدت، میدان‌های فراوانی دارد؛ البته همه میدان‌های مجاهدت هم خطر دارد. شهدای هسته‌ای را ببینید! در میدان علم کار کردند اما مورد تعرض دشمن قرار گرفتند؛ [این‌] جهاد است... در این فاصله، بعضی‌ها مجاهدت می‌کنند و این مجاهدت، آنها را به مقامات عالی میرساند؛ نه‌فقط آخرت خودشان را درست می‌کنند، دنیای دیگران را هم می‌سازند و تقویت می‌کنند و به وجود می‌آورند.» (بیانات در دیدار خانواده‌های شهدای هفتم تیر، 1395/4/4)

لذا ترویج روحیه جهاد و شهادت‌طلبی، به مثابه عاملی برای پویایی و حرکت رو به جلوی جامعه و در تضاد با ایستایی، رکود و خمودگی است و توجه به این مسئله در شرایطی که دشمنان فشار حداکثری در حوزه اقتصادی و جنگ روانی و رسانه‌ای را برای به قطعیت رساندن قرار گرفتن کشور و نظام در شرایط بن‌بست و سقوط است و راهی نیز جز تسلیم و بالا بردن دست‌ها نیست.

اتفاقات رخ داده پس از شهادت سپهبد قاسم سلیمانی و حضور میلیونی مردم در مراسم تشییع ایشان را می‌توان اولین جلوه و تبلور این آیه قرآن دانست؛ جامعه‌ای که مرگ در راه خدا را نه پایان بلکه آغاز راه و شروعی دوباره در عین سختی‌ها و تنگناها می‌داند و این همان پیام نشاط و بهجتی است که از شهید و خون با برکت او در جامعه سار و جاری می‌شود و گویی جامعه خسته، ناراضی و نگران را دوباره می‌سازد و امید به آینده را در ذهن و باورش می‌آفریند و در حالی که اشک در چشم و غم بزرگی در دل به خاطر از دست رفتن اسطوره و قهرمان خود دارد اما روح او را زنده می‌داند و از آن پیام ایستادگی، مقاومت و حرکت قوی‌تر را برای ساختن خود، جامعه و کشور دریافت می‌کند.

مهدی مخبری؛ دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی