راهکارهای کنترل خشم را یاد بگیریم

واژه خشونت كه در زبان فارسی استعمال می‌‌شود از زبان عربی گرفته شده است و در زبان فارسی بار منفی پيدا كرده و به‌معنای درشتی، بداخلاقی و بدخويی است که در مقابل نرمی و ملايمت به‌كار می‌‌رود هر چند در زبان عربی به‌معنای صلابت و محكم بودن است. خداوند متعال در آیه ۱۵۹ سوره آل‎عمران به پيامبراکرم(ص) می‌فرمايد: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ؛ پس به [بركت] رحمت الهى با آنان نرمخو [و پرمهر] شدى و اگر تندخو و سختدل بودى قطعا از پيرامون تو پراكنده مى‌‏شدند پس از آنان درگذر» در این آيه شريفه واژة «غلظت» در مقابل «لين» به‌كار رفته است.

برای معنای خشونت در اصطلاح شايد نتوان تعريف واحدی را ارائه داد، زيرا ممكن است هر كسی براثر پيش‌فرض‌های ذهنی خود كه از عقائد مذهبی و امثال آن ناشی‌ می‎‌شود خشونت را طوری تعريف کند كه با ديگر تفاسير متفاوت باشد؛ بنابراين، اگر خشونت را به‌معنای اعمال زور و به‌كارگيری قوه قهريه در راه مقاصد نامطلوب و نامناسب و ناحق تفسير کنیم، در اين‌صورت اسلام هرگونه خشونتی را نفی می‌‌کند و قبول ندارد، زيرا تمام قوانين اسلام برای دفاع از حق، و حقوق از دست رفته ديگران است؛ ولی اگر خشونت را به‌معنای مطلق شدت عمل و هر گونه عكس‌العمل شديد، تفسير کنیم ولو اين‌كه منطقی، عقلانی و برای به‌دست آوردن حق و دفاع از آن باشد، در اين‌صورت اسلام دفاع از نظام اجتماعی، جلوگيری از پايمال شدن حقوق افراد جامعه و مجازات مجرمان را كمترين وظيفه خود می‌‌داند.

شایع بودن خشونت میان جوانان

فرهاد طهماسبی، از جامعه‌شناسان لرستان در گفت‎وگو با ایکنا، در رابطه‌ با پدیده خشونت و پرخاشگری ‌بین نوجوانان، گفت: عموماً پرخاشگری ‌میان جوانان شایع است و این رفتار می‎تواند در کودکی یا نوجوانی آغاز شده و در بزرگسالی ادامه یابد.

وی با اشاره به این‌که خشونت به عوامل مختلفی بستگی دارد، اضافه کرد: یکی ‎از مهم‎ترین علل مؤثر در این مسئله، خانواده است، زمانی‎که والدین به‌نحوی فرزندان‌شان را تربیت کنند که آن‌ها دچار ناکامی شوند، این ناکامی را با بروز خشونت نشان خواهند داد.

طهماسبی با بیان این‎که نهادهای تعلیم و تربیت به‌ویژه مدارس نقش مهمی در شکل‎گیری خشونت بین نوجوانان دارند، گفت: همان‌قدر که مدرسه می‎تواند مطلوب واقع شود، آموزش به همان اندازه نیز ممکن است تأثیرات نامطلوبی را روی دانش‎آموز داشته باشد؛ بنابراین کار آموزش در مدارس باید مکمل فعالیت‎های پرورشی باشد و تا زمانی‌که این قضیه به‌طور صحیح انجام نشود نوجوانان پرخاشگر خواهند شد.

این جامعه‎شناس لرستانی با اشاره به این‎که خشونت بین برخی نوجوانان ریشه در مسائل خانوادگی دارد، تصریح کرد: عوامل اقتصادی نیز در بروز پرخاشگری توسط نوجوانان نقش دارد، خانواده‎های فقیر و غنی به‌دلیل مسائل اقتصادی در معرض ابتلا به این بیماری روانی هستند.

پرخاشگری بین پسران بیشتر از دختران است

وی با بیان این‌که پرخاشگری بین پسران بیش‎از دختران است و خانواده‎ها با تربیت صحیح و به‌ دور از افراط و تفریط می‎توانند از پدیده پرخاشگری و بروز آن توسط فرزندان‌شان جلوگیری کنند، ادامه داد: خانواده‎ها و مدارس باید سعی کنند که از افراط و تفریط تربیتی و آموزشی به‌دور باشند و رسانه‎ها نیز باید جهت جلوگیری از بروز خشونت بین نوجوانان، الگوسازی فرهنگی داشته باشند تا به این‌گونه بتوانیم به مرور از میزان خشونت بین جوانان بکاهیم.

این جامعه‎شناس لرستانی با اشاره به نقش مدرسه و خانواده به‌صورت توأمان جهت کاهش خشونت جوانان و نوجوانان، افزود: دولت نیز باید با کاهش فواصل طبقاتی میزان خشونت‎ها را کاهش دهد.

افزایش نشاط در جامعه با بخش‌نامه‌ حل نمی‌شود

قاسم ولی‌زاده، معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری لرستان نیز در گفت‌وگو با ایکنا، با تأکید بر این‌که تعریف جامعه از شادی تعریف دستگاه‌ها تفاوت دارد، گفت: برای ایجاد نشاط اجتماعی باید از جامعه راهکار بگیریم‌.

وی با ذکر این مطلب که بخشی از کاهش شادی اجتماعی ناشی از مشکلات اقتصادی است، اضافه کرد: افزایش نشاط جامعه با بخش‌نامه‌ها حل نمی‌شود.

یادگرفتن راهکارهای کنترل خشونت

خدانظر دریکوند، از کارشناسان فرهنگی لرستان نیز در گفت‌وگو با ایکنا، خشونت را چالش بزرگ دنیای معاصر برشمرد و گفت: محبت و همدلی و پرهیز از خشونت رمز ماندگاری و تأثیرگذاری تعلیم و تربیت است.

وی بی‌اعتمادی اجتماعی را ثمره خشونت دانست و با بیان این‌که خشونت بی‌اعتمادی را در جامعه گسترش می‌دهد و به تفرقه و دودستگی منجر می‌شود، تصریح کرد: اگر افراد تحت‌تأثیر محیط خود خشونت را بیاموزند باید گفت که زندگی کردن در آن محیط خطرناک می‌شود و می‌تواند تبعات بسیار بدی برای دیگران به ارمغان بیاورد.

مدیرکل سابق آموزش و پرورش لرستان با بیان این‌که در جامعه گروه‌ها و افراد زیادی هستند که باید در کنار یکدیگر برای رسیدن به اهداف مشترک تلاش و کوشش کنند، رقابت سالم را از قاعده‌های دموکراسی در جامعه بیان کرد و گفت: باید چارچوب‌های رقابت سالم را یاد گرفت و بر مبنای آن فعالیت کرد.

وی شناخت ریشه خشونت و یادگرفتن راهکارهای کنترل خشونت را از جمله رسالت‌های آموزش و پرورش و نهادهای فرهنگی برشمرد و افزود: نهادینه‌سازی فرهنگ مقابله با خشونت بستگی به برنامه‌ریزی و حرکت دستگاه تعلیم و تربیت دارد و باید رسانه‌ها و سایر نهادهای فرهنگی در این مسیر، آموزش و پرورش را یاری کنند. 

این کارشناس فرهنگی ابراز امیدواری کرد تا نسل جوان و آینده‌ساز بتواند در دنیایی سرشار از محبت و دوستی زندگی کند و به تکامل برسد.

البته باید به این نکته توجه داشت که خشونت دلایل مختلفی دارد و این آسیب اجتماعی علت تک‌بعدی ندارد. عوامل مختلفی از جمله مسائل اقتصادی، عوامل اجتماعی و عوامل روانی می‌توانند در بروز خشونت تأثیرگذار باشند، زمانی‌که افراد زمینه حضور و بروز در جامعه نداشته و با محدودیت‌هایی روبه‌رو باشند دست به خشونت می‌زنند؛ لذا ضرورت دارد مسئولان با حل این عوامل، زمینه‌ را برای آرامش و شادی مردم فراهم کنند. متأسفانه با توجه به نظریاتی که توسط کارشناسان اراده شده کشور ایران جزء کشورهای افسرده دنیا است، زمانی‌که جامعه یک جامعه غم‌زده باشد و گریه در آن نهادینه شده باشد افراد آن جامعه بیشتر دست به رفتارهای خشن می‌زنند. خشونت‌های خانگی از قبیل کودک‌آزاری، همسرآزاری، زنان و دختران آسیب‌دیده و اختلافات خانوادگی نیز در بسیاری از شهرها و روستاهای ما در حال افزایش است که یکی‌ از علل افزایش خشونت خانگی نبود اطلاعات و نداشتن مهارت‌های ارتباط کلامی بین افراد خانواده است.

یاد خدا، تفکر، کاهش توقع و انتظار از خود و دیگران، احترام به رأی و نظر و عقیده دیگران، احترام به نحوه عملکرد متفاوت دیگران و توجه به اصل تفاوت‌های فردی، التزام عملی به «رفتار متناسب با شأن و شخصیت خودمان نه متناسب با روش برخورد دیگران، توجه به این‌که «هیچ شادی، ماندگار و هیچ غمی ابدی نیست»، فرونشاندن و کنترل و مدیریت خشم «آری»، فرو بردن و فرو خوردن و فوران خشم «نه»، کسب آرامش و تلاش جهت رفع و دفع استرس و اضطراب به کمک روانشناس و روان‌پزشک و رهایی از تفکر «کمال‌پرستی» و «کامل‌گرایی» این‎که باید این‌گونه شود، نباید آن‌طور شود، از جمله راهکارهای دوری از عصبانیت و خشم است.