سلبریتی‌هایی برآمده از جامعه و علیه اجتماع / اثری که در حافظه جمعی می‌ماند

حسین حجت‌پناه، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه شهرت سلبریتی‌ها برگرفته از فرهنگ عامه است، اظهار کرد: سلبریتی‌ها افراد مشهوری هستند که محبوبیت آن‌ها باعث الگو شدنشان در جامعه می‌شود. البته شهرت این گروه بیشتر ناشی از فرهنگ عامه همانند ذائقه موسیقایی، هنری و ورزشی مردم است. در همین باره «آنتونیو گرامشی» اعتقاد دارد که نظام سرمایه‌داری همواره به دنبال هژمونی خود است. با این وصف سلبریتی‌ها در جهت هژمونی نظام سرمایه‌داری و قدرت حاکم فعالیت می‌کنند. مثلاً قبل از انقلاب هنرپیشه‌هایی داشتیم که برای تأیید گفتمان قدرت نقش‌هایی را ایفا می‌کردند و به همین جهت اگر سلبریتی‌ها انتقادی هم داشته باشند، انتقاداتشان همسو با نظام حاکم است.

 

وی درباره اینکه سلبریتی‌ها از امکانات جامعه استفاده می‌کنند اما اغلب از جامعه طلبکار‌ند گفت: آنان نه تنها از امکانات جامعه استفاده می‌کنند، بلکه ناعادلانه تریبون‌هایی نیز در اختیار آن‌ها قرار دارد، زیرا سیستم اجتماعی چنین وضعیتی را می‌پذیرد. با این توضیح سلبریتی‌ها به ویژه سینما‌یی‌ها از طریق هنرشان انتخاب نمی‌شوند بلکه بیشتر مواقع آن‌ها از طریق اتاق فکر تعیین می‌شوند. اتاق فکری که اولین اولویتش توخالی بودن سلبریتی‌هاست. منظور این است که سلبریتی‌ها هیچ‌ اعتقاد فکری و عملی به آن مسئله نداشته باشند تا در آینده بتوانند از آن موضوع بهره‌برداری کنند و همین امر سبب می‌شود سلبریتی‌ها مداوم رنگ عوض کنند.

این استاد دانشگاه در رابطه با متوقع بودن سلبریتی‌ها از جامعه توضیح داد: «پیر بوردیو»، جامعه‌شناس فرانسوی، نظریه‌ای با عنوان «میدان» دارد. میدان محیطی اجتماعی است که عملکرد‌های خاصی را می‌طلبد. پس روابطی که برای سلبریتی‌ها در جامعه ایجاد می‌شود اصولاً گونه‌ای از منش را در آن‌ها شکل می‌دهد که باعث می‌شود آن‌ها خود را برتر از دیگران بداند. این تفکر را در سمبل‌ها و نماد‌هایی که به کار می‌برند می‌توان مشاهده کرد. البته این خودبرتربینی کاذب است.

حجت‌پناه درباره اینکه چرا باید سلبریتی‌ها در هر زمینه‌ای ورود و اظهار نظر کنند؟ گفت: ساده‌لوحی محض است که فکر کنیم سخنان یا دیدگاه‌های آن‌ها کاملاً شخصی است، چون گفته‌ها و اندیشه‌های آن‌ها معمولاً القایی است، زیرا سلبریتی‌‌ها شخصیتی قدرت‌نگر دارند و همواره در اظهارنظرها به منافع شخصی خود می‌نگرند. به جرئت می‌‌توان گفت که هیچ یک از پست‌های اینستاگرامی سلبریتی‌ها و توئیت‌هایشان اعتقادات شخصی آن‌ها نیست. 

وی افزود: این ویژگی‌ها فقط مختص سلبریتی‌های ایرانی نیست، بلکه در دنیا چنین است. هرچند میزان کنش‌ها و واکنش‌ها در افراد گوناگون متفاوت است، اما در نهایت همه آن‌ها حتی هنرپیشگان هالیوود نیز در خدمت نظام سلطه هستند، زیرا اگر نخواهند به خواست نظام حاکم حرکت کنند به مرور حذف خواهند شد.

این جامعه‌شناس در پایان تأکید کرد: در ایران وضعیت کمی متفاوت است، چون به دلیل خلئی که در فضای معرفتی وجود دارد، این مسئله حادتر شده است. البته در آن کشور‌ها حداقل یکسری اخلاقیات حرفه‌ای جا افتاده است، ولی در ایران این گونه نیست.