مفاهیم عمیق لباس ایرانی ـ اسلامی قربانی نگاه ژورنالی طراحان

فاطمه بهرامی، استاد دانشگاه علم و فرهنگ و کارشناس حوزه مد و لباس، در گفت‌و‌گو با ایکنا، به تحلیل کاربرد المان‌های فرهنگی، قومیتی، دینی، قرآنی و ... در طراحی و دوخت لباس پرداخت و با اشاره به اینکه در نهمین جشنواره مد و لباس فجر با موضوع «فرگلستان» از نمادهای فرهنگی شمال کشور استفاده شد، گفت: نشانه‌شناسی و رنگ در پوشاک اقوام ایرانی جایگاه مهمی دارد. یعنی رنگ معنا و مفهوم دارد و نمی‌توان بدون توجه به آن، از رنگ استفاده کرد.

وی ادامه داد: رنگ در پوشاک نشانه‌‌ای از مناطق جغرافیایی، فرهنگ و نگاه مردم آن مناطق است و نباید المان‌ها، نمادها، رنگ‌ها و ... که در فرهنگ سنتی ایران مفهوم خاص خود را دارند، بدون توجه به مفهوم و فلسفه کاربردی بر روی لباس‌های جدید به کار برده شود.

این داور بخش عفاف و حجاب نهمین جشنواره بین‌المللی مد و لباس فجر از خلأ کتاب و بانک اطلاعاتی که به طور کامل مفاهیم المان‌های سنتی در آن جمع‌آوری و به طراحان جدید آموزش داده شود سخن گفت و افزود: باید نکته‌ها، مفاهیم المان‌ها و ریزه‌کاری‌های فرهنگی ایرانی ـ اسلامی در یک مجموعه جمع‌آوری شود.

وی تصریح کرد: طراحی لباس اقوام قانون‌مندی قوی دارد و باید قبل از هر جشنواره آموزش‌های لازم در خصوص مفاهیم، نشانه‌ها و رنگ‌ها را به طراحان لباس‌های سبک جدید ارائه داد تا بتوانند مفاهیم عمیق سنتی را در قالب المان‌ها به شکل صحیح با طرح‌های جدید پیوند بزنند.

نگاه طراحان عمیق‌تر شود

بهرامی از گرایش طراحان برجسته دنیا و بسیاری از مردم به مفهوم‌گرایی در سبک زندگی و استفاده از پوشاک اشاره کرد و ادامه داد: وقتی به مد دنیا نگاه می‌کنیم طراحان به دنبال همین مفاهیم سنتی و حتی مفاهیم‌آفرینی هستند، در حالی که پوشاک سنتی ایران بسیار غنی است و می‌توان از این مفاهیم در جشنواره استفاده کرد، اما این مفاهیم عمیق قربانی نگاه ژورنالی طراحان به مد شده‌اند و باید نگاه طراحان عمیق‌تر شود.

وی در پاسخ به اینکه می‌توان برای مفهوم‌بخشی به پوشاک از مفاهیم دینی و قرآنی استفاده کرد؟ گفت: بله، البته باید در استفاده از آیات بر روی لباس احتیاط کرد و نباید کلمات آیات را بر روی لباس آورد، بلکه می‌توان مفاهیم را از قرآن استخراج و براساس این مفاهیم لباس طراحی کرد. البته وقتی آیه‌ای از قرآن را می‌خوانیم صرفاً حق نداریم برداشتمان مربوط به همان آیه را بیان کنیم، بلکه باید آیات قبل و بعد از آن و شأن نزول آیه را هم بخوانیم و حق مطلب را در خصوص مفهوم آیه بیان کنیم.

کارکرد لباس شفا و لباس آزادی

این استاد دانشگاه علم و فرهنگ با پرداختن به دو نوع لباس ویژه با عنوان «شفا» و «آزادی» که کارکرد‌های ویژ‌‌ه‌ای دارند، گفت: در تاریخ ایران لباس شفا داشتیم. این لباس در اصل نسل چند صد سال پیش لباس‌هایی است که امروزه بر روی آنها مطلبی نوشته می‌شود و حاوی پیام و مفهومی خاص است. در گذشته وقتی فردی بیماری صعب‌العلاج می‌گرفت و طبیبان از درمان او عاجز می‌شدند، 40 نفر از افراد مؤمن چله می‌گرفتند و در این 40 روز روزه گرفته و گناه مرتکب نمی‌شدند و پس از اینکه طی این 40 روز پاک و پاکیزه شدند، آیات قرآن، دعاها و متونی که مرتبط با درخواست شفا و سلامتی برای بیمار بود را بر روی لباسی می‌نوشتند و بعد از اینکه خود بیمار هم استحمام می‌کرد و پاکیزه می‌شد، آن لباس را بر تن او می‌کردند. این لباسی بود که با شرایط خاص و برای موقعیت خاص تهیه می‌شد و به حدی جایگاه داشت که نسل اندر نسل با دقت زیادی از آن مراقبت می‌شد.

بهرامی در خصوص لباس آزادی نیز ابراز کرد: در گذشته وقتی فردی به ناحق زندانی می‌شد و می‌دانست که راه نجاتی نیست، 40 نفر از زندانیان برای او چله می‌گرفتند و افرادی که نفس پاکی داشتند، دعاهایی برای آزادی او بر روی لباسش می‌نوشتند و آن لباس را بر تن زندانی می‌کردند. اگر زندانی نجات پیدا نمی‌کرد، آن لباس را دیگر به تن کسی نمی‌کردند، اما در صورت نجات آن لباس در زندان باقی می‌ماند و افراد دیگر استفاده می‌کردند.

وی تشریح کرد: انسان کنونی به انرژی‌ فرد و اشیا باور دارد و گذشتگان عملاً از این انرژی در زندگی خود بهره می‌بردند. لباس شفا و آزادی در اصل هدیه کردن انرژی جمع به فرد و امری بسیار باارزش است. ای کاش این فرهنگ دوباره احیا و طراحان به عمق نگاه فرهنگ ایرانی ـ اسلامی به پوشاک توجه بیشتری کنند.