ناگفته‌ها در سینمای دفاع‌مقدس بسیار است/ توقع صحنه‌های «بازی تاج‌وتخت» را نداشته باشید

«ایلدا»، جدیدترین ساخته راما قویدل، تصویرگر روز‌های ابتدای جنگ است. مقطعی از تاریخ کشورمان که در آن اقوام ایرانی در کنار هم ایستادند تا جلوی هجوم دشمن را بگیرند. خبرگزاری ایکنا نشستی با حضور راما قویدل، کارگردان؛ علی‌رضا سبط احمدی، تهیه‌کننده و جعفر دهقان، بازیگر این مجموعه برگزار کرده که در ادامه می‌خوانید.

سبط احمدی: سریال «ایلدا» پیشتر با عنوان «تک‌سواران» جلوی دوربین رفت اما بنا به دلایلی، بعد از ده روز تصویربرداری در اطراف تهران متوقف‌ شد. در آن مقطع من مشغول کار در سریال «سامو بندری» بودم و از سوی مدیران سیما به من پیشنهاد شد تولید این کار را بر عهده بگیرم زیرا تأکید داشتند مجموعه‌ای که در آن قرار است وحدت و انسجام اقوام ایرانی بیان شود، نباید متوقف باقی بماند. من پیشنهاد را پذیرفتم؛ به این شرط که اثر از ابتدا جلوی دوربین رود. بعد از موافقت سیما، با راما قویدل که از کارگردانان جوان و خوش‌آتیه است مذاکره کردم و در نهایت، از اردیبهشت سال گذشته مجموعه جلوی دوربین رفت. البته به دلیل شیوع کرونا در برهه‌ای تعطیل شد ولی با پشت سر گذاشتن سختی‌ها این مجموعه ساخته شد.

ایکنا ـ این اولین تجربه دفاع‌مقدسی شما به ‌عنوان کارگردان است. پیرامون این موضوع و دلایل قبول این پروژه توضیح دهید؟

قویدل: همیشه دوست داشتم ژانر دفاع مقدس کار کنم، چون حرف‌های بسیاری برای گفتن در این ژانر وجود دارد که بازگو نشده است. دلیل دیگر به علاقه‌ای برمی‌گردد که همه هم‌نسلان من به این ژانر دارند چون ما با این قبیل از آثار بزرگ‌ شده‌ایم. این ژانر بی‌نهایت مظلوم است و ظاهرا همه از آن در کلام حمایت می‌کنند اما در عمل کمکی نمی‌بینیم. جنس تولیدات این ژانر با آثار دهه ۶۰ متفاوت است. در آن دوره نیاز بود آثار حماسی تولید شود اما اکنون نمی‌توان با آن رویکرد فیلم‌سازی کرد. البته به این معنا نیست که فیلم‌های آن دوره واقعیت‌پذیر نبودند زیرا در هشت سال دفاع مقدس اتفاقاتی رخ داد که در هیچ جنگ دیگری شاهدش نبودیم. پس اگر چیزی را ‌اکنون درک نمی‌کنیم نمی‌توانیم منکر بودن آن شویم.

 

 

محترم دانستن سینمای دفاع مقدس فقط به هفته دفاع‌مقدس محدود نشود، بلکه در طول سال باید این شکل از فیلم‌سازی مدنظر قرار گیرد. باید آثاری نظیر «ایلدا» را فاکتور گرفت، زیرا این سریال جزو معدود آثاری است که با عجله تولید نشد، ولیکن اکثر تولیدات چنین نیستند.

دهقان: کار من در سینما از سال ۵۸ آغاز شد. قرار بود در آن سال اولین فیلم سینمایی بعد از انقلاب تولید شود؛ آن فیلم «توجیه» نام داشت، هرچند پیشتر در تئاتر بازی می‌کردم اما با توجیه وارد سینما شدم و در ادامه با «بلمی به‌سوی ساحل» و «پرواز در شب» در سینمای دفاع مقدس جا افتادم. درباره حضور مداومم در این ژانر باید بگویم با وجود این‌که آن را دوست داشتم، این اتفاق خودخواسته نبود، بلکه شرایط سبب شد که در این ژانر فعالیت کنم. حضورم در فیلمهای رسول ملاقلی‌پور تصویری از من در اذهان ساخت که به ‌واسطه آن دیگر کارگردان‌ها نیز فقط برای چنین آثاری به سراغم می‌آمدند!

 

 

قویدل: مهجور بودن این ژانر به تعداد آثار مربوط نمی‌شود. هیچ‌یک از ما توقع نداریم در شرایط فعلی فیلم‌های دفاع مقدسی به همان میزان دهه شصت تولید شود، اما سالی حداقل چند اثر خوب باید تولید شود. فیلم‌سازی درباره جنگ فقط به معنای نشان دادن رزمنده‌ها نیست، بلکه درد آدم‌های جنگ اکنون هم می‌تواند بخشی از این ژانر باشد که متأسفانه مدنظر قرار نمی‌گیرد.

دهقان: متأسفانه اتفاق اشتباهی در سینما رواج دارد که به بازیگران برچسب زده می‌شود، وگرنه من به‌ عنوان بازیگر دوست دارم در همه ژانر‌ها حضورداشته باشم. البته هرگاه به من اطمینان شده نتیجه خوب بوده است. حضور در سریال راما قویدل گواه این ادعاست. در زمان جنگ هم سالانه چند فیلم بیشتر نداشتیم. حال تصور کنید بعد از ۳۰ سال سالانه چند فیلم تولید می‌شود. این امر نشان می‌دهد که در زمان جنگ هم این ژانر مظلوم بود.

ایکنا ـ در انتخاب‌های شما تنوع ژانر به‌ وضوح مشاهده می‌شود. از فیلم کودک گرفته تا آثار دینی و طنز. این رویکرد نشئت‌گرفته از دیدگاه شما به تهیه‌کنندگی است؟ در ضمن در تولید آثار دفاع مقدسی همیشه محدودیت‌هایی وجود دارد. این مسئله روی کار شما تأثیر منفی گذاشت؟

 

سبط احمدی: دوست دارم با هر فیلم‌سازی کار کنم. برای همین هر نوع فیلم و سریالی را در کارنامه‌ام می‌توان مشاهده کرد. در امر تولید نیز باید مرا پرکارترین تله‌فیلم‌ساز تلویزیون دانست. برای مثال به تنها تله‌تئاتری که استاد سمندریان ساخته اشاره می‌کنم که من تهیه آن را بر عهده داشتم. بنابراین ژانری نیست که من آن را تجربه نکرده باشم. همچنین، این آثار باید با بودجه خوب تولید شود، وگرنه روی کیفیت تأثیر خواهد گذاشت. اما در این اثر؛ با وجود تمام مشکلات و محدودیت‌ها تلاش کردیم از عهده نقصان آن برآییم تا کیفیت آسیب نبیند. نکته‌ای در این میان وجود دارد که جابه‌جایی امکانات نظامی است. اگر بخواهید فیلم یا سریالی خارج از شهرک دفاع‌مقدس بسازید، باید برای گرفتن تجهیزات تلاش طاقت‌فرسایی کرد. مثلاً برای خارج کردن یک فشنگ، نیاز به نامه‌نگاری فراوان است. حال تصور کنید در سریالی که ۱۲۰ انفجار دارد و قرار است یک کامیون تجهیزات نظامی از شهرک دفاع‌مقدسی خارج شود و همچنین ۱۰ هزار شلیک گلوله داشته باشیم، چه روندی را باید پشت سر گذاشت.

جدا از تجهیزات نظامی، در این سریال از ۴۵۰۰ هنرور استفاده شد. همچنین ۵۰ بازیگر از تهران و ۱۵۰ بازیگر بومی نیز در کار حضور داشتند. تنوع زبانی بازیگران را هم اضافه کنید. آنگاه متوجه خواهید شد برای ساخت ایلدا چه اتفاقی رخ‌ داده است. همچنین، در برخی مواقع مجبور بودیم در مناطقی جاده بسازیم تا ماشین بتواند حرکت کند. قیمت دلار مشکل دیگر این سریال بود. چون با دلار شش هزار تومان کار خود را شروع کردیم و با دلار سی هزار تومان کار را به پایان رساندیم. به همه این اینها شهادت سردار سلیمانی، سقوط هواپیما و کرونا را هم اضافه کنید.

 

 

دهقان: کرونا چندین ماه فیلم‌برداری را تعطیل کرد و بعد از آغاز تصویربرداری مجبور بودیم با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی کار خود را انجام دهیم اما تمام این سختی‌ها موجب ناامیدی بازیگران نشد و از کیفیت کار راضی هستم، چون کارگردانش هر آنچه را در توان داشت انجام داد. درباره لوکیشن‌های بکر این سریال باید بگویم که زیبایی تصاویر برای این است که کارگردان تلاش کرد لوکیشن‌هایی را پیدا کند که تاکنون دیده نشده باشند. برای همین بسیاری بعد از دیدن این سریال از زیبایی‌های خرم‌آباد می‌گویند.

 

 

قویدل: وقتی زیبایی خرم‌آباد را می‌بینیم ممکن است این تصور به وجود آید که سریال درباره لرستان است، درصورتی‌که بار‌ها در سکانس‌های مختلف تأکید کردیم «منطقه صفر مرزی». این عنوان به ما می‌فهماند که درباره قوم و لوکیشن خاصی حرف نمی‌زنیم. به همین دلیل در سریال از لهجه خاصی استفاده نکردیم. اگر قرار بود از گویش خاصی استفاده کنیم، بازیگرانمان به ‌شدت محدود می‌شدند.

ایکنا _ توضیح شما به‌ صورت کارشناسانه درست است اما در ایلدا نشانه‌هایی را به تماشاگر می‌دهید که ذهن مخاطب، ناخودآگاه روی لرستان متمرکز می‌شود.

قویدل: به‌هرحال باید از پوشش خاصی در کار بهره می‌بردیم اما تمرکزی ویژه روی یک پوشش و گویش نداشتیم. متأسفانه ما کم‌دقت فیلم می‌بینیم وگرنه در سریال بار‌ها تأکید می‌شود منطقه صفر مرکزی. حتی روی زمان یعنی مهرماه ۵۹ تأکید ویژه داریم. حال ممکن است گفته که مخاطب عام به این نکات پی نمی‌برد. این مشکل ما نیست، چون بار‌ها روی موضوع مورد نظرمان تأکید کردیم. اگر باز هم تماشاگری آن را درک نمی‌کند، حرف دیگری است.

 

 

درباره استفاده از زبان محلی باید بگویم وقتی قرار است سریالی از شبکه سراسری پخش شود، دیگر نباید از زبان خاصی استفاده کرد. برای مثال در هالیوود فیلم‌های مختلفی درباره حضرت مسیح (ع) ساخته می‌شود اما فقط در «مصائب مسیح» فیلم به زبان آرامی است. این نکته به ما می‌گوید که محل نمایش شاخصه آن اثر را تعیین می‌کند نه جغرافیای آن.

ایکنا ـ در «ایلدا» تمام بازیگران انتخاب اولتان بودند؟

قویدل: انتخاب بازیگران پیچیده است. چون محدودیت‌های مالی یا فقدان علاقه برخی بازیگران برای حضور در خارج از تهران، گزینش آن‌ها را دستخوش تغییر می‌کند. همچنین، کیفیت در جنس بازی‌ها و ظاهر بازیگران دیده می‌شود. برای مثال پوریا پورسرخ که ورزش را به‌ صورت جدی دنبال می‌کند برای تطبیق بهتر فیزیکش با نقش، مدتی ورزش را کنار گذاشت.

سبط احمدی: برای انتخاب بازیگر با هیچ‌کسی تعارف نداشتیم. ابتدا با یک بازیگر شروع به کار کردیم اما بعد از سه روز دیدیم که وی با نقش همخوان نیست. برای همین او را عوض کردیم و صحنه‌ها را دوباره گرفتیم. پس مطمئن باشید بازی‌هایی که در سریال می‌بینید مورد تأییدمان هستند. تروکاژ؛ فناوری جدیدی در فیلم‌سازی است که در ایلدا کارایی نداشت.

 

 

قویدل: سینمای ایران بومی است و به همین سبب نقص‌هایی دارد. برای همین به چند جایزه که از جشنواره‌های خارجی گرفته‌ایم چندان تکیه نکنیم. این را گفتم تا هنگام تماشای سریالی ایرانی توقع تصاویری را که در مجموعه‌های خارجی نظیر «بازی تاج‌وتخت» می‌بینید نداشته باشید.

 

سبط‌احمدی: مهم‌ترین اتفاق قرن اخیر ایران اسلامی هشت سال دفاع مقدس است. دفاعی که پر است از افتخارات شیرمردان این سرزمین. برای همین از مسئولان سینمایی و تلویزیون می‌خواهیم که نه‌ تنها‌ در حرف، بلکه در عمل از این آثار حمایت کنند.