گام هفتم روزه‌داری؛ مداومت بر ذکر خداوند

به گزارش ایکنا، هر روز در ماه رمضان می‌توان یک و یا حتی چندین پله از مسیر عبودیت و نزدیکی به خداوند را پیمود. اولین هفته ماه رمضان امروز به پایان می‌رسد و این یعنی فرصت‌ها همچون باد می‌گذرد، پس باید از آنها نهایت بهره را برد. بهره‌ای که با مداومت در ذکر می‌تواند حاصل شود.  

در دعای روز هفتم ماه مبارک رمضان از خداوند می‌خواهیم:

«اَللّهُمَّ اَعِنّی فيهِ عَلی صِيامِهِ وَقِيامِهِ، وَجَنِّبْنی فيهِ مِنْ هَفَواتِهِ وَ اثامِهِ ،وَارْزُقْنی فيهِ ذِكْرَكَ بدَوامِهِ، بِتَوْفيقِكَ يا‌هادِی الْمُضِلّينَ؛ خدايا ياريم كن در اين ماه بر روزه و شب زنده داری‌اش و دورم بدار در آن از لغزش‌ها و گناهانش و روزی‌ام كن در آن ذكر خود را به‌طور مداوم و يک‌سره به توفيق خود، ای راهنمای گمراهان».

آيت‌الله مجتهدی تهرانی، استاد برجسته اخلاق، در شرح دعای روز هفتم رمضان مطرح کرده‌اند: «اَللّهُمَّ اَعِنّی فيهِ عَلی صِيامِهِ وَقِيامِهِ»: خدايا كمك كن در اين ماه روزه بگيريم و شب زنده‌داری كنيم. اگر خدا كمك كند، گرسنگی را نمی‌فهميم. عبادت شب و سحر، دعاهای ابوحمزه ثمالی و افتتاح را انجام می‌دهيم. گاهی افرادی غصه می‌خورند كه ماه رمضان چگونه روزه بگيريم؟ خوب دعا كنيد و خدا كمكتان می‌كند.

«وَجَنِّبْنی فيهِ مِنْ هَفَواتِهِ وَ اثامِهِ؛ خدايا ماه رمضان ما را از لغزش و گناه حفظ كن». بدبختی است كه آدم در ايام سال گناه كند و ماه رمضان هم به گناه ادامه دهد. در ماه رمضان بايد تمام اعضا و جوارحمان روزه باشد. اگر روزه‌ای بگيريم كه چشمان، زبانمان، گوشمان، نامحرم ببيند، دروغ بگويد و غيبت بشنود ، روزه‌مان عام می‌شود. اما به ما می‌گويند كه روزه خاص بگيريد، يعنی اعضا و جوارحت هم روزه باشند.

خدايا؛ من روزه می‌گيرم، اما روزه خاص می‌گيرم

در نيت‌هايتان بگوييد: «خدايا؛ من روزه می‌گيرم، اما روزه خاص می‌گيرم» يعنی اعضا و جوارحتان هم روزه باشد. حديث داريم؛ زمانی‌كه روزه می‌گيريد بايد گوش و چشم و پوست بدنتان هم روزه بگيرند. بايد اعضا و جوارحمان هم روزه باشند تا اين روزه در ما اثر بگذارد. البته يک روزه ديگر هم داريم كه روزه خاص الخاص است. در اين روزه، قلبمان در ماه رمضان به غير خدا متوجه نمی‌شود.

«وَارْزُقْنی فيهِ ذِكْرَكَ بدَوامِهِ؛ خدايا روزی كن كه در ماه رمضان ياد تو باشم». ذكر، هم ياد معنا می‌كند و هم معنای ذكر زبانی را می‌دهد. دائما بايد به ياد خدا باشم. وی می‌گويد: حديث است كه اگر حيوانات ذكر نگويند، اسير دام صياد می‌شوند. اين صداهايی كه از حيوانات می‌شنويم، ذكرهايی است كه توسط آنان بيان می‌شود. حتی درخت و بيابان و كوه و دشت هم ذكر می‌گويند. «بِتَوْفيقِكَ يا‌هادِی الْمُضِلّينَ؛ به توفيق خودت ای راهنمای گمراهان». ای خدايی كه گمراهان را راهنمايی می‌كنی، توفيق بده اين دعاهای روز هفتم درباره ما مستجاب شود.

حجت‌الاسلام روح‌الله بیدرام، نویسنده و پژوهشگر دینی در کتاب «نجوای روزه‌داران» در تفسیر دعای روز هفتم ماه رمضان آورده است:

پیام اول: یاری خداوند در انجام نماز و روزه

اگر خداوند ما را یاری کند، گرسنگی و خستگی عبادت را متوجه نمی‌شویم، دعای ابوحمزه و دعای افتتاح ... می‌خوانیم و اصلاً متوجه خستگی نمی‌شویم. درخواست یاری خداوند به این معنا نیست که ما یک گوشه بنشینیم و فقط از خداوند بخواهیم، بلکه باید حرکت و مقدمات آن را فراهم کنیم زیرا تا خود انسان تلاش نکند، موفق نمی‌شود.

خداوند می‌فرماید: وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ؛ هرکس که در راه ما تلاش و کوشش کند، ما هم او را راهنمایی می‌کنیم به راه خود. امام رضا(ع) می‌فرمایند: «مَن سَأَلَ اللهُ التَوفیق وَ لَم یَجتَهِد فَقَد اِستَهز، بِنَفسِه؛ هرکس از خدا توفیق مسئلت کند، در حالی که کوشا و تلاشگر نیست، خود را به استهزا گرفته است». بنابراین یاری خداوند متعال در کارهای نیک، عزم و همتی استوار و جهاد خستگی ناپذیر از طرف ما را هم می‏‌طلبد، همچنان که دیگر خواست‏‌ها و اهداف نیز به تناسب خود، نیازمند تلاش و کوشش است.

پیام دوم: دوری از لغزش‌ها و گناهان

امیرمؤمنان(ع) عرضه داشت: یا رسول الله! افضل اعمال در این ماه کدام است؟ حضرت فرمودند: افضل اعمال در این ماه الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ.؛ دوری کردن از حرام‌های الهی است. از وصایای پیامبر(ص) به ابوذر غفاری نیز این است که: ای ابوذر! هرکس در روز قیامت سه چیز به همراه نداشته باشد، زیانکار است. ابوذر می‌گوید: پدر و مادرم فدایت باد؛ آن سه چیز چیست؟ پیامبر در جواب می‌فرمایند: ۱. ورعی که او را از محرمات باز دارد. ۲. حلمی که با آن، با نادانی سفیهان مقابله کند. ۳. اخلاق نیکو، که با آن با مردم مدارا کند.

امام صادق(ع) می‌فرماید: انسان باید از سه اصل اساسی پیروی کند تا اهل ورع شمرده شود: ۱. اهل گذشت باشد و از همه لغزش‌ها و خطاهای مردم بگذرد. ۲.در کارهای مردم جستجو نکند. دنبال این نباشد تا بفهمد مردم چه اشتباهات و خطاهایی کرده‌اند یا چه عیب و نقص‌هایی دارند. ۳. مؤمن وارع، باید به نقطه‌ای از ایمان برسد که مدح و ذم یا ستایش و بدگویی مردم در نزد او مساوی باشد.

پیام سوم: درخواست ذکر دائمی

رسول مکرم اسلام(ع) فرمودند: محبوب‌ترین عمل در پیشگاه خداوند، مداوم‌ترین آنهاست؛ گرچه اندک باشد. خداوند تبارک و تعالی چنین می‌فرماید: وَمَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ؛ هرکه از یاد خدا رخ برتابد، شیطان را برانگیزانیم تا یار و همنشین دائم او باشد. اگر کسی متوجه یاد خدا نباشد، اگر کسی دائم‌الذکر نباشد، شیطان جنی و انسی همنشین او می‌شود و در نهایت به یک انسان بی‌هویت تبدیل و به منزله یک عضو زائد در جامعه شناخته می‌شود. نکته مهم اینکه، ذکر و توجهی که دائمی نباشد، کفایت نمی‌کند و بهتر است انسان دائم‌الذکر باشد.

پیام چهارم: توفیق از جانب خداست

در فرهنگ قرآن کریم، توفیق به معنای «آسان کردن» است. یعنی خدای سبحان، پیمودن راه را برای انسان آسان‌تر می‌کند؛ چه از طرف مثبت، که همان صراط مستقیم است و چه از جانب منفی، که کج راهه است. آن جایی که خداوند به کسی توفیق می‌دهد، به این معناست که گرایش قلبی او به سمت امور خداپسند، آسان‌تر می‌شود و اسباب و علل حرکت در این مسیرها، برایش فراهم‌تر می‌گردد و بهتر معارف را درک می‌کند و راحت‌تر عمل می‌کند. عکس توفیق، حالت بی‌توفیقی است. یعنی به واسطه گناه پی‌درپی، گرایش قلبی انسان به سمت امور ناپسند، آسان می‌شود. چنین فردی، راحت دروغ می‌گوید، راحت به نامحرم نگاه می‌کند و با سختی، معارف الهی را می‌فهمد و عمل می‌کند.

قرآن کریم درباره‌ گروه اول می‌فرماید: «فَأَمَّا مَنْ أَعْطى‏ وَ اتَّقى‏ وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنی» و اما آن کس که برای رضای خدا از مال خویش بخشید و تقوا پیشه کرد و نیکوترین وعده خدا را در مورد انفاق‌کنندگان راست شمرد، به زودی او را برای ورود به بهشت آماده خواهیم ساخت و به آسایش و زندگی آسوده می‌رسانیم.

قرآن درباره گروه دوم نیز می‌فرماید: «اَمَّا مَنْ بَخِلَ وَ اسْتَغْنى‏ کَذَّبَ بِالْحُسْنى‏ فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْعُسْری» و اما آن کس که بخل ورزید و با گردآوری ثروت، در پی توانگری بود و نیکوترین وعده‌ خدا را دروغ شمرد، به زودی او را برای دشواری و عذاب، آماده خواهیم ساخت. بنابراین، راه برای هر دو گروه باز است. گروه اول به راحتی کار خیر انجام می‌دهند و در عین حالی که می‌توانند گناه کنند، گناه کردن برایشان سخت است و گروه دوم به راحتی گناه انجام می‌دهند و در عین حالی که می‌توانند توبه کنند، توبه کردن برایشان سخت است. پس هر دو گروه با اختیار خود، مسیر حرکت خود را انتخاب می‌کنند.