مؤسسه «منهاج القرآن» پاکستان؛ نمونه موفق نهادی بین‌المللی/ ضرورت توجه به تحقیقات قرآن‌پژوهان ایرانی

به گزارش ایکنا، معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اولین نمایشگاه مجازی قرآن کریم نشست مجازی «تحلیل تفاسیر قرآنی معاصر پاکستان» را یکشنبه، ۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ برگزار کرد.
 
این وبینار تخصصی با مدیریت محمود واعظی، مشاور بین‌الملل معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با سخنرانی دکتر حسن محی‌الدین قادری، رئیس شورای عالی مؤسسه بین‌المللی منهاج‌القرآن پاکستان و دکتر یحیی جهانگیری، مسئول مجله مطالعات میان رشته‌ای کوثر برگزار شد. 

نگاهی به فعالیت‌های گسترده منهاج القرآن

وی سپس به تفسیر قرآن پرداخت. ابتدا تفسیری به زبان عربی در 18 جلد نوشت و سپس یک تفسیر تربیتی در هفت جلد تألیف کرد. او همچنین تفسیری با عنوان منهاج‌القرآن در یک جلد نوشت که از نظر دقت و جنبه علمی آن اثری ممتاز است.

همچنین کتابی در زمینه فلسفه حروف مقطعه نوشته که با روشی زیبا فلسفه این حروف قرآنی را تبیین کرده است. آثار او در اصول تفسیر از جمله الفرقان فی علوم القرآن؛ میزان فی اعجاز القرآن؛ الموسوعه القرآنیه الموضوعیه (دانشنامه موضوعی قرآن) در 8 جلد که شامل 50 هزار موضوع مختلف در قرآن است.

به گفته قادری مؤسسه منهاج در 100 کشور جهان نمایندگی دارد و 1000 اثر قرآنی و تفسیری را منتشر کرده است.

منهاج القرآن، الگویی برای فعالان قرآنی

در ادامه این جلسه دکتر یحیی جهانگیری در سخنانی گفت: مؤسسه منهاج یک نهاد جریان‌ساز در پژوهش‌های قرآنی در جهان اسلام است. این مؤسسه صد شعبه در اروپا و آمریکا دارد و روش آنها در پژوهش‌های قرآنی و ترویجی می‌تواند الگوی خوبی برای مؤسسات ایرانی برای حضور در عرصه بین‌الملل باشد.

وی افزود: مؤسسات ایرانی هم در عرصه بین‌الملل فعال هستند اما تجربه این مؤسسه مردم‌نهاد  قابل ارائه به کشورهای دیگر مانند ایران است که در حوزه قرآن حرف دارد. امروزه در حوزه مباحث قرآنی، پاکستان جزء کشورهای پیشتاز در حوزه پژوهش‌های قرآنی است.

جهانگیری ادامه داد: اما یک خلاء وجود دارد و آن این است که این مؤسسه بیشتر رویکرد ترویجی و آکادمیک دارند و این مشکلی است که بیشتر مؤسسات قرآنی در جهان دارند. امروز مستشرقین آثار جدی در حوزه قرآن دارند ما چقدر به نقد آنها پرداختیم. مستشرقان جدید و قدیم در حوزه قرآن‌پژوهی کارهای زیادی انجام دادند. یکی از کارهایی که باید انجام شود نقد آثار مستشرقان و بررسی دیدگاه‌های آنهاست که باید اتفاق بیفتد و من این کمبود را حس می‌کنم.

لزوم توجه به تحقیقات قرآن‌پژوهان ایرانی

وی افزود: بخش دیگری که مهم است این است که وجود سابقه دیرینه و مشترکات فرهنگی و جغرافیایی و تاریخی و حتی زبانی بین ایران و پاکستان ظرفیت‌های بزرگ بین دو کشور به وجود آورده است. ما فعالیت‌های مشترک بین مؤسسه منهاج و مؤسسات ایرانی را کم داریم‌. منهاج کارهای زیادی به زبان‌های مختلف انجام داده اما به زبان فارسی کاری انجام نشده و این نشان می‌دهد که این تبادل و تعامل اتفاق نیفتاده است.

جهانگیری ادامه داد: همچنین حضور اندیشمندان قرآنی ایرانی را در آثار مؤسسه کم می‌بینیم. به آثار علمای ایرانی مانند علامه آیت‌الله جوادی و آیت‌الله معرفت کم‌توجهی شده است که نشان می‌دهد که تعامل کم است حتماً باید در حوزه همکاری‌های عملی مراودات اتفاق بیفتد و از اندیشه‌های قرآن‌پژوهان ایرانی هم در این حوزه استفاده شود.

جهانگیری ادامه داد:  نکته مهم دیگری که باید برای برجسته شود این است که با توجه به اینکه پاکستان مهد مکاتب اسلامی و قرآنی است و در آنجا خیلی فعال هستند باید به رویکردهای مختلف توجه خاص صورت بگیرد. در پاکستان گروهی هستند به نام قرآنیون، گروهی داریم به نام علم‌گرایان قرآنی؛ از طرف دیگر در پاکستان ما قرآنیان سلفی داریم؛ قرآنیان صوفی داریم یعنی هر کس با منهج خودش قرآن را تفسیر می‌کند که گاه با هم در تضاد هستند. مؤسسه منهاج چگونه با این دیدگاه‌ها تعامل دارد؟ آیا اساساً با آنها تعامل دارد یا خیر و مستقل است. چقدر به این دیدگاه در کشور خودش بها می‌دهد؟ آیا می‌خواهد اندیشه‌های یک شخص و جریان خاص را تبلیغ کند یا همه دیدگاه‌ها را بررسی می‌کند و مد نظر قرار می‌دهد؟

مدیر مسئول مجله مطالعات میان‌رشته‌ای کوثر ادامه داد: واقعیت این است که آنچه که در جمهوری اسلامی در حوزه قرآن‌پژوهی اتفاق می‌افتد چندین سر و گردن از کشورهای دیگر بالاتر است و سطح آن‌ها قابل مقایسه با کارهای ایران نیست. بنده و دانشجویان ما آماده‌ایم پژوهش‌های مشترک با مؤسسه منهاج داشته باشیم. نکته آخر اینکه بنده به عنوان مدیر مسئول مطالعات اسلامی میان رشته‌ای فقدان مطالعات میان رشته‌ای را حس می‌کنم که جای آن در پژوهش‌های مؤسسه منهاج خالی است.

عشق به قرآن و اهل بیت(ع)، زمینه مشترک همکاری

در پایان قادری گفت: ما در مؤسسه منهاج دانشگاه اسلامی به نام منهاج در لاهور داریم که متخصصان علوم قرآنی در زمینه تفسیر، ترجمه، فقه، قرائت و غیره تربیت می‌کنیم. تا سطح دکترا داریم که در زمینه سبک ترجمه و تفسیر قرآن شیخ‌الاسلام و دیگر مفسرین پژوهش می‌کنند.

وی در زمینه همکاری مؤسسه منهاج و ایران گفت: خیلی خوشحال خواهیم شد که مؤسسه ما شعبه‌ای در ایران داشته باشد. قرآن و حب اهل بیت(ع) می‌تواند زمینه مشترک فعالیت ما باشد. شیخ‌الاسلام قرائت قاریان ایرانی را دوست دارد. ما فعالیت‌ تحقیقی خود را بر روی آثار قرآنی ایران افزایش خواهیم داد که این کار مستلزم ترجمه آثار نویسندگان ایرانی و ترجمه آثار اردو به فارسی است.