نقد و بررسی طرح افزایش هدفمند جمعیت

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست علمی – ترویجی «افزایش فرزند آوری و اعتدال هدفمند جمعیتی در کشور» امروز،‌ 23 خردادماه با ارائه سید مرتضی میرتبار، پژوهشگر مرکز پژوهشی مبنا و نقد مریم اردبیلی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی قم و دبیری محمدباقر صدقی، معاون ارتباطات مرکز پژوهشی مبنا، برپا شد.

در ابتدای این نشست، سیدمرتضی میرتبار، محقق و پژوهشگر حوزه علمیه و دارای دکترا مطالعات تطبیقی در سخنانی با موضوع «افزایش جمعیت هدفمند» گفت: یکی از اقدامات ارزشمندی که در مرکز پژوهشی مبنا و بر حسب ضرورت انجام شده است، پژوهش و کار تحقیقاتی پیرامون جمعیت و آثار کاهش آن در کشور است که با عنوان طرح جامع خانواده در ۵ محور و بُعد مورد بررسی قرار گرفته است.

وی افزود: «اعتدال هدفمند جمعیت در کشور» یکی از عناوین مورد بررسی قرار گرفته این طرح جامع است که برای نشست امروز انتخاب کرده‌ام و امید است در این بحث به آن نقاط ایده‌آل و جدیدی که مطلوب این پژوهش است برسیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ایران از بعد انقلاب دو گزاره در بحث جمعیتی داشت که در واقع بحث انفجار جمعیت برای دهه ۶۰ و نیمه آن دهه و از دهه ۷۰ تا ۸۰ سیاست‌های کنترل جمعیت و تهدید موالید در کشور پیاده شد که وضعیت بدی را ایجاد کرد. دهه ۹۰ در واقع دهه سکوت در مسئله جمعیت در کشور وجود داشت و هیچ کدام از مسئولان نظام نسبت به این موضوع نه حرفی داشتند و نه دغدغه‌ای برای موضوع جمعیت چراکه اگر کسی صحبت می‌کرد به ضررش بود.

ارائه‌دهنده این نشست بیان کرد: با مطالبه و منّویات مقام معظم رهبری از سال ۹۰ نسبت به لزوم بازنگری در مسئله جمعیت و فرزندآوری تحرکاتی در کشور صورت گرفت. این دو گزاره آسیب‌های فراوانی را به بار آورد که بخواهیم برای جبران آن از برنامه‌های معکوس و بازدارنده آن دوران استفاده کنیم؛ چراکه در گزار اول بحث انفجار جمعیت مطرح بود و ما در آن دوران شاهد رشد نیاز‌های گسترده بهداشتی، درمانی و آموزشی در کشور بودیم و با کمبود‌های زیاد مواجه شدیم، افزایش نرخ بیکاری در دهه شصت و گسترش آسیب‌های اجتماعی و گسترش فقر از نمونه‌های آن است.

میرتبار تصریح کرد: تخریب محیط زیست، نخبه‌کشی در کشور، مشکلات کنکور از دیگر آسیب‌های گزاره اول بود، اما در گزاره دوم که بحث کنترل نسل و جمعیت شکل گرفت، بحران تهدید نسل را در پیش‌رو ملاحظه کردیم، پیری جمعیت و افزایش سن سالمندی به طوری که جوانان دهه ۶۰ قرار است یکی دو دهه دیگر به جمعیت سالمند و بازنشسته جامعه اضافه شوند و در جامعه‌ای که جمعیت جوان وجود ندارد چه اتفاقی خواهد افتاد.

وی تأکید کرد: مسئله جمعیت در کنار حکومت و سرزمین از عناصر اصلی تشکیل و شکل‌گیری دولت ملت‌ها و یک حاکمیت است، حال اگر نیمی از جمعیت جوان را از دست بدهیم چه اتفاقی برای آن سرزمین رخ خواهد داد. بحران کاهش نیروی انسانی، افزایش مهاجرت، تغییرات هویت فرهنگی و معرفت‌گرایی از مشکلات گزاره دوم بود.

استاد دانشگاه ادامه داد: در هر دو گزارش زیرساخت‌ها همان زیرساخت معمول است و کماکان هیچ تغییری برای آن رخ نداده است و بر اساس روال عادی است، حتی با ارائه گزاره سوم که قصد داریم به کجا و چه سمتی حرکت کنیم، این زیرساخت‌ها یکسان بوده و است. در گزاره سوم بحث «اعتدال هدفمند جمعیت» را مورد توجه داده ایم. به این سوال پاسخ داده‌ایم که چرا جمعیت اهمیت دارد و چرا امروز نیاز به رشد جمعیت داریم و چگونه با وجود این مشکلات اقتصادی نسبت به تحقق اعتدال هدفمند جمعیت تأکید می‌کنیم.

میرتبار تصریح کرد: اگر نمودار شیب نزولی جمعیت را در کشور بر اساس آمار‌ها بنگریم متاسفانه جمعیت جوان کشور رو به کاهش است و طبق پیش بینی‌ها تا سال ۱۴۱۵ که البته وجود ویروس کرونا این تاریخ را کوتاه‌تر می‌کند، رشد جمعیت در کشور منفی خواهد شد. طی بررسی‌های انجام شده تقریباً ۸۰ درصد زنان ایرانی نگرش منفی به چند فرزندی یا فرزندآوری را دارند و در یک بررسی دیگر مشخص شده است یک و چهاردهم درصد زوج‌های ایرانی نابارور هستند که از این میان ۴۰ درصد مشکل زنان، ۴۰ درصد مشکل مردان، ۱۵ درصد مشترک و ۵ درصد هم عوامل ناشناخته دخیل هستند.

وی تصریح کرد: امروز از هر ۱۰۰ درصد دوره بارداری ۴۰ درصد منجر به سقط جنین می‌شود و ۱۵ تا ۲۰ درصد سقط ناخواسته ۳ ماه اول بارداری صورت می‌پذیرد که البته این موارد با برنامه‌ریزی قابل حل است، اما بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار سقط جنین امروز در کشور رخ می‌دهد، به عبارتی ۲۰ برابر کشته‌های جاده‌ای و مهمترین نگرش سقط جنین حتی در بین خانواده‌های مذهبی نگرش منفی چند فرزندی است.

میرتبار اجماع جامعه نخبگانی را مهمترین راه‌حل برای اصلاح این تفکر و نوع نگرش بیان کرد و افزود: وقتی بانوان نخبه کشور را نسبت به حساسیت‌های موجود و شرایط حاکم بر جامعه آگاه سازیم به تبع آن دیگر بانوان جامعه نسبت به فرزند آوری و چند فرزندی تمایل نشان خواهند داد. اصلاح قوانین و تسهیل در شرایط فرزندآوری از دیگر مسائلی است که باید به عنوان یک بسته حمایتی از سوی دولتمردان در این خصوص اختصاص داده شود.

بنابر این گزارش، محمدباقر صدقی، معاون ارتباطات مرکز پژوهشی مبنا نیز در سخنانی اظهار کرد: مرکز پژوهشی مبنا، مرکزی علمی با مؤلفه‌های بنیادین و همچنین مرکزی راهبردی با ویژگی‌های خاص است. روش تحقیق در این مرکز، مسئله‌محور راهبردگراست و در تمام تحقیقات و پژوهش‌های خود سعی شده است، روش تحقیق نوینی ارائه شود تا اثر مستقیمی بر روی کارآمدی نظام اسلامی داشته باشد.

صدقی ادامه داد: مرکز پژوهشی مبنا نسبت به دیگر مراکز و مؤسسات پژوهشی در کشور دارای ویژگی‌های ممتاز و برجسته‌ای است که از جمله آن می‌توان به حرکت مستمر و مداوم برای رسیدن به راهبرد مطلوب بر اساس ارائه راهکار‌های جامعه نخبگانی اشاره کرد. رویکرد مرکز پژوهشی مبنا، بحث اندیشکده‌ای و استفاده از جامعه نخبگانی و استفاده مطلوب از نخبگان دانشی و اجرایی کشور است، چراکه کشور از پتانسیل بی‌نظیر و ارزشمندی در این خصوص برخوردار است.

این محقق و پژوهشگر حوزه و دانشگاه گفت: فراجناحی بودن، پرهیز از حزب و حزب‌بازی، حرکت در کرانه‌های عالی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، همچنین منّویات مقام معظم رهبری، قانون اساسی و سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب و منشور امامین انقلاب از جمله ویژگی‌های مرکز پژوهشی مبناست. همکاری با نهاد‌های علمی و اجرایی نظام و کمک به حل مسائل کلان، برخورداری از نظام‌وارگی در پژوهش‌ها تا در واقع پژوهش‌های مطلوب، اثرگذار و راهبردی را برای اعتلای نظام اسلامی کارآمد و مدیریت آن به بهترین نحو ارائه شود. استفاده از پتانسیل پژوهشگران و نخبگان حوزوی و دانشگاهی با تحصیلات عالی از دیگر ویژگی‌های خاص این مرکز است.

دبیر علمی این نشست علمی – ترویجی بیان کرد: امین بودن این مرکز پژوهشی در میان مراکز علمی و حاکمیتی ویژگی دیگر این مرکز است. مجموعه مبنا با این شعار تلاش و فعالیت می‌کند که محصول و خروجی‌های پژوهشی آن، مبنا و مرجع باشند و اثر مطلوبی در تصمیمات، برنامه ریزی‌ها و برنامه‌های عملیاتی کلان کشور ایفا کنند. ما به دنبال کارآمدی نظام اسلامی هستیم و در این مسیر از هیچ کوشش و تلاشی فروگذار نخواهیم بود.

صدقی تأکید کرد: پرداختن به ابرمسائل نظام و انجام تحقیق و پژوهش‌های عمیق نسبت به آن از رسالت‌های اصلی مرکز پژوهشی مبناست به طوری که امروز یکی از ابر مسائلی که در نظام وجود دارد، مسئله بحث جمعیت و خانواده است. بحث جمعیت، فرزندآوری، افزایش و اعتدال آن موضوع همین نشست علمی – ترویجی است که امروز به عنوان یک چالش جدی در کشور مطرح است.