عدالت اجتماعی از منظر قرآن

عنوان عدالت، آرمانی انسانی است و سابقه‏ای به قدمت عمر بشر دارد. از سپیده ‏دم آفرینش، بشر آن را به‌عنوان یک گرایش باطنی شناخته و به آن روی آورده و مبنای قوانین و قضاوت قرار داده است. هیچ چیز به اندازه پایمال شدن حق ضعیف و مظلوم برای فطرت بشر زجرآور و نفرت ‏انگیز نیست و هیچ چیز به اندازه بی ‌عدالتی، کینه و دشمنی را در قلب‌ها پدید نمی‏‌آورد. علت بسیاری از انقلاب‌ها، فقدان عدالت اجتماعی در جامعه بوده است و به همین رو تمام مصلحان بشری و انسان‌های آزاده تاریخ با اندیشه عدالت، حرکت‌های اصلاحی را آغاز نموده و یکی از اهداف اصلی انقلاب و تحرکات اجتماعی خود را رفع تبعیض و برقراری عدالت اجتماعی قرار داده‌‏اند.

انسان‌هایی که مخاطب این حکیمان و مصلحان واقع شده‌‏اند، تشنه عدالت و سراپاگوش به فرمان و چشم به راه تحقق این بالاترین فضیلت انسانی و گمشده فطرت خود بوده‌‏اند.

عدالت اجتماعی مقوله مجرد و ذهنی صرف نیست، بلکه امری واقعی و عینی در زمینه‌های مختلف است و نمود روشن این امرعینی در تجلی یافتن آن در عدالت اقتصادی است. در واقع تبلور حکومت عدل و قوانین تأمین کننده عدالت را باید در بخش اقتصاد و معیشت جست‌و جو کرد، که خود جزئی از عدالت اجتماعی و لازمه آن به شمار می‏‌آید.

محمد امین‌فرد، عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز در گفت‌‌وگو با ایکنا، از آذربایجان‌شرقی اظهار کرد: برپایی عدالت اجتماعی موجب رضایت بندگان از خداوند و کمک به رشد و تعالی بندگان در مسیر معنویت و قُرب الهی و در نهایت رضایت مردم از حکومت محسوب می‌شود.

وی افزود: عدالت به معنی برابری و یکسانی نیست، بلکه باید ببینیم در کجا چه چیزی لازم است؟!

این استاد دانشگاه، اجرایی شدن عدالت اجتماعی بسته به جامعه را متفاوت دانست و گفت: اجرایی شدن عدالت اجتماعی بسته به جامعه متفاوت است و برای اجرایی شدن گروهی از افراد کارشناس و کاربلد باید مطالعاتی دقیق و برآوردهای بی حّب و بغض داشته باشند و متوازن و متناسب در جامعه اجرا کنند.

وی ادامه داد: خداوند در آیه 44 سوره کهف «هُنَالِكَ الْوَلَايَةُ لِلَّهِ الْحَقِّ ۚ هُوَ خَيْرٌ ثَوَابًا وَخَيْرٌ عُقْبًا، می‌فرماید؛ آنجا ولایت و حکمفرمایی خاص خداست که به حق فرمان دهد و بهترین اجر و ثواب و عاقبت نیکو را هم او عطا کند.»

امین‌فرد، از لزوم بروز نمودن اهداف نهایی در اسلام گفت و ادامه داد: اصول کلی، فرمایشات و اهداف نهایی در اسلام بیان می‌شود، اما برای پیاده‌سازی باید اهداف را بروز نماییم.

عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز، یادآورشد: قرآن عدالت را از صفات خدا و برای مسلمانان واجب می‌داند. در این راستا امیرمؤمنان علی(ع) می‌فرمایند،«هیچ چیزى چون عدالت کشورها را نمى‏‌سازد.»

امین فرد، ضمن بازگو کردن دستاوردهای برپایی عدالت اجتماعی، تأکید کرد: آبادی کشور و الگو شدن در میان جوامع را می‌توانیم از مهم‌ترین دستاوردهای برپایی عدالت اجتماعی و در غیر این‌صورت نارضایتی عمومی، نابودی کشور و زیر سؤال رفتن جامعه اسلامی از عدم برپایی عدالت اجتماعی قلمداد کنیم.

عدالت اجتماعی موجب تعالی جامعه می‌شود

در ادامه حجت‌الاسلام رحیم همزبان، استاد حوزه و دانشگاه، نیز اظهار کرد: عدالت اجتماعی شکوفایی جامعه، برپایی نظم و امنیت در جامعه و در نهایت تعالی جامعه را درپی دارد و انسان فطری عدالتخواه و بیزار از ظلم در حوزه‌های فردی و اجتماعی است.

وی افزود: خداوند در آیه 25 سوره حدید می‌فرماید؛ «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ۖ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ ۚ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ»، ما پيامبرانمان را با دليل‌هاى روشن فرستاديم و با آنها كتاب و ترازو را نيز نازل كرديم تا مردم به عدالت عمل كنند و آهن را كه در آن نيرويى سخت و منافعى براى مردم است فروفرستاديم، تا خدا بداند چه كسى به ناديده، او و پيامبرانش را يارى مى‌كند. زيرا خدا توانا و پيروزمند است.

همزبان، ادامه داد: اسلام در حوزه‌های فردی و اجتماعی خواهان برپایی عدالت است و دین اسلام براساس فطرت است و قرآن و ائمه به برپایی عدالت در جامعه تاکید کرده‌اند.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرمایند؛ «در مصرف اموال عمومى كه در دست تو جمع شده است انديشه كن و آن را به عيالمندان و گرسنگان پيرامونت ببخش و به مستمندان و نيازمندانى كه سخت به كمک مالى تو احتياج دارند، برسان و ما زاد را نزد ما بفرست، تا در ميان مردم نيازمندى كه در اين سامان هستند تقسيم شود.»

وی از راهکارهای تأثیرگذار در برپایی عدالت اجتماعی گفت و تأکید کرد: آگاه نمودن و آشناسازی مردم با آموزه‌های دینی در توسعه عدالت اجتماعی تأثیرگذار است.