بازخوانی پیام امام خمینی(ره) مبنی بر تشکیل نهضت سوادآموزی

در سالروز تشکیل نهضت سوادآموزی به‌فرمان امام خمینی(ره) در تاریخ هفتم دی‌ماه در تاریخ ۱۳۵۸، حجت‌الاسلام والمسلمین عابدین کاظمی‌نیا، رئیس جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی چهارمحال‌وبختیاری یادداشتی در این خصوص تهیه و در فضای مجازی منتشر کرده است که با هم می‌خوانیم.

رهبر معظم انقلاب در سخنرانی اول خرداد 1398 به‌عنوان پیوست عملیاتی بیانیه گام دوم انقلاب ایجاد «حرکت عمومی» در جامعه به محوریت «جوان متعهد» را از لوازم تحقق بیانیه و بالتبع رسیدن به تمدن نوین اسلامی می‌دانند. ایشان فرآیند حضور جوانان در این حرکت را مستلزم چهار عنصر «شناخت صحنه»، «جهت‌گیری صحیح»، «امید داشتن» و نهایتاً «داشتن راهکارهای عملیاتی» برشمرده و راهکار عملیاتی را مأموریت جریان‌های حلقه‌های میانی دانسته‌اند.

ایشان در تبیین این الگو فرمودند: ما به یک حرکت عمومی به سمت آن چشم‏‌انداز نیاز داریم؛ باید یک حرکت عمومی در کشور راه بیفتد؛ البته این حرکت وجود دارد منتها بایستی انضباط پیدا کند، سرعت پیدا کند و پیشرفتش به سمت آن چشم‏‌انداز محسوس باشد. این حرکت طبعاً با محوریت جوان متعهد است؛ جوان‏‌های متعهد محور این حرکت‏‌اند.(بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان؛ 1/3/98)

در همین سخنرانی، رهبر انقلاب از مبارزات انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به‌عنوان اتفاقاتی که به ایجاد حرکت عمومی در جامعه انجامیده است یاد کرده‌اند.

اینک و در ایام سالگرد صدور پیام تاریخی حضرت امام(ره) و فرمان تشکیل نهضت سوادآموزی بازخوانی این پیام می‌تواند به‌عنوان الگوی یک فرمان نهضتی و نمونه یک حرکت عمومی در جامعه، مدیران و سیاست‌گذاران و تصمیم‌سازان حوزه حکمرانی را نسبت به چگونگی «طراحی الگوی حرکت مردمی» برای رسیدن به آرمان‌های بیانیه یاری کند.

به‌عنوان مقدمه اشاره می‌شود که متن فرمان امام دربرگیرنده ابعاد مختلف طراحی یک عملیات میدانی است. تمرکز امام در این فرمان بر یک مسئله مشخص بوده و با بیانی شیوا و همه‌فهم، اهمیت و ضرورت آن را تبیین نموده است. در مرحله بعدی، عملیات میدانی وسیعی برای افاده و استفاده تعریف شده و وظایف هر کدام از افراد جامعه را تعریف و خروجی موردنظر را به روشنی و به بیانی قابل اندازه‌گیری ترسیم و در خلال فرمان، به الزامات اساسی تحقق فرمان اشاره می‌کند.

در ادامه ناظر به متن فرمان ایجاد نهضت سوادآموزی و مقایسه این الگو با فرمان ایجاد حرکت عمومی توسط رهبر انقلاب در گام دوم انقلاب به نکاتی اشاره می‌شود:

یکم. تمرکز روی مسئله: امام خمینی(ره) در بخش‌های مقدماتی برای عموم مردم «مسئله» ایجاد کرده و تلاش می‌کند مسئله را به گونه‌ای توصیف کند که همه افراد جامعه بتوانند با آن انس گرفته و این را مسئله خودشان بدانند. بی‌سوادی به ارث گذاشته شده از طرف پهلوی مسئله اصلی است که محور طراحی یک عملیات نهضتی قرار گرفته شده است.

دوم. تبیین ضرورت مسئله: در این بخش امام(ره) تلاش می‌کند با تبیین مسئله و روشنگری، ضرورت پرداختن به آن را روشن کند. مادامی که مردم ضرورت پرداختن به مسئله را احساس نکنند وارد این حرکت نمی‌شوند. امام(ره) تلاش می کنند با اشاره به جایگاه رفیع علم‌آموزی و همچنین خسارات ناشی از بی‌سوادی این ضرورت را تبیین کرده و آحاد مردم را برای شرکت در این حرکت عمومی انگیزه‌مند کند.

سوم. تعریف میدان: سخن از ایجاد یک حرکت عمومی در جامعه است که لازمه تحقق آن تعریف «میدانی» به وسعت همه کنش‌گران موجود می‌باشد. امام خمینی(ره) میدانی تعریف می‌کنند که وسعت آن امکان کنش برای همه ملت را داشته باشد و همه آحاد را در مقام افاده و استفاده وارد میدان عمل نماید. همه «باسودان» به همه «بی‌سوادان» «سواد» بیاموزند.

چهارم. خروجی قابل اندازه‌گیری: امام خمینی(ره) بدون در نظر گرفتن وظیفه مشخصی برای قشر یا گروه خاص، حاصل تجمیع ظرفیت‌ها و تلاش‌ها را در «خواندن و نوشتن ابتدایی» همه واجدان شرایط تعیین می‌کند.

پنجم. تعیین اهداف بلندمدت: امام خمینی(ره) باسوادی را وسیله‌ای برای سلب «وابستگی» و رسیدن به استقلال کشور معرفی کرده و از این رهگذر تلاش می‌کند هدف بلندمدت را آراستگی کشور از وابستگی تعریف نماید. به دیگر سخن اهداف میانی و کوتاه مدت انقلاب را با توجه به افق‌های بلندمدت ترسیم کرده و این حرکت وسیع نهضتی را در مسیر اهداف عالیه تعریف می‌کند.

ششم. الزامات تحقق اهداف:
•  فعالیت فوری و بدون فوت وقت
•  پرهیز از تشریفات
•  قیامی به صورت ضربتی و همه‌جانبه
•  ضرورت حضور دستگاه‌های دولت بدون رفتارهای اداری
•  انجام اقدامات خودجوش و آتش به اختیار و منتظر دولت نماندن از طرف مردم
•  استفاده از ظرفیت‌های مردمی مثل منازل و ...
•  تمرکز و پیگیری مجدانه تا جایی که روزانه یکی دو ساعت وقت بگذاریم.
همانگونه که روشن است آنچه امر امروز رهبر معظم انقلاب مبنی بر ایجاد «حرکت عمومی در جامعه» است، شباهت زیادی با الگوی نهضت سوادآموزی دارد.

در این بخش تلاش می‌شود الگوی نهضت با الگوی فعلی حرکت عمومی تطبیق داده شود:

در پایان تذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که مقدمات طرح وسیع فرهنگی و اجتماعی امام به همت مردم و کمک مسئولان محقق شد و نهضت سواد آموزی به خروجی مطلوب خود رسید اما در گام دوم انقلاب و لزوم ایجاد حرکت عمومی در جامعه اگر چه شعار حکمرانی مردمی به فراوانی داده شده است اما مسیر پیش رو به سمت این شعار هموار نشده است، و هنوز نتوانسته‌ایم لزوم ایجاد حرکت عمومی و الزامات و مدل عملیاتی آن‌را تبیین و ارائه نماییم.»