بررسی روش‌شناسی علامه مجلسی در سیره‌نگاری در پژوهشنامه تاریخ تشیع
چهارمین شماره سومین دوره پژوهشنامه تاریخ تشیع به صاحب‌امتیازی انجمن ایرانی تاریخ اسلام و به مدیرمسئولی سیداحمدرضا خضری منتشر شد.
به گزارش ایکنا، چهارمین شماره سومین دوره پژوهشنامه تاریخ تشیع به صاحب‌امتیازی انجمن ایرانی تاریخ اسلام و به مدیرمسئولی سیداحمدرضا خضری منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «بازتاب پیوند باورهای شیعی و اندیشه ایرانشهری در دیوان اشعار وقاری»، «نشانه‌شناسی مقام ولایت امام علی(ع) در فالنامه طَهماسبی»، «رهزنی تشابه اسمی در رجال و تراجم نویسی شیعه، مطالعه موردی: حسن فرید»، «ویژگی‌های تاریخی در ردیه نویسی ابن شهرآشوب»، «روش‌شناسی علامه مجلسی در سیره‌نگاری با تکیه بر کتاب جلاءالعیون»، «ابوطالب در دو راهی سنت و حقیقت؛ تبیین کنش بر مبنای تئوری انتخاب».
در چکیده مقاله «بازتاب پیوند باورهای شیعی و اندیشه ایرانشهری در دیوان اشعار وقاری» می‌خوانیم: «همگرایی میان مذهب تشیع و نشانه‌ها و الگوهای آن در سیاست و فرهنگ ایرانی در آثار نخبگان دوره صفوی فراوان انعکاس یافته است. در این میان، محمّدامین وقاری‌یزدی، ادیب و شاعر سده یازدهم هجری در دیوان و منشآت خویش به روشنی تعلّقات شیعی و ایرانی این عهد را نمایانده است. اینکه وقاری چگونه همزمان به بازتاب گرایش‌های شیعی و سنت‌های سیاسی سلطنت و وزارت در ایران عصر صفوی پرداخته است، پرسش اصلی این تحقیق است. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی و به روش توصیفی و تحلیلی و شیوه کتابخانه‌ای، خاصه با تکیه بر دیوان وقاری به بررسی آرا و گرایش‌های فکری وی پرداخته است. در این تحقیق به دست آمده است که علی‌رغم آنکه وقاری از ادیبان کمتر شناخته شده دوره صفوی است، ولی وی در خلال دیوان خود همنوایی میان تشیع و ایران‌مآبی را در قالب اظهار محبت و ارادت به اهل‌بیت، دوستداری ایران زمین و خاندان صفوی و مظاهر فرهنگ و ادب فارسی نشان داده است.»
در طلیعه مقاله «روش‌شناسی علامه مجلسی در سیره‌نگاری با تکیه بر کتاب جلاءالعیون» آمده است: «مجلسی از بزرگترین نویسندگان حدیث شیعه در دوره صفویه، به دلیل رواج اخباریگری و تشیع در ایران و نیاز مردم به آشنایی با معصومان به نشر آثار شیعه پرداخت. از میان آثار پرشمار مجلسی، جلاءالعیون به جهت گردآوری روایات سیره پیامبر به زبان ساده بر مبنای روایات شیعی و با استناد به منابع اهل سنت، ارزش فراوانی دارد که بررسی روش‌شناسی مجلسی در این کتاب بسیار ارزشمند است. در این مقاله روش سیره نگاری علامه مجلسی در جلاء العیون بررسی شده است تا روشن گردد مجلسی با چه رویکردی به بهره‌گیری از گزاره‌های تاریخی و روایی شیعه و اهل سنت پرداخته، و همچنین در تدوین سیره نبوی دنبال چه هدفی بوده است؟ دستآورد پژوهش اینکه مجلسی سیره نبوی را در جلاءالعیون مستند به گزارشهای تاریخی منابع شیعی کرده و بر پایه ترکیب گزارشهای تاریخی با استدلالهای کلامی شیعی به دنبال تبیین باورهای کلامی شیعه بوده و در این زمینه استناد به منابع اهل سنت را نیز مورد توجه قرار داده تا بتواند برای اهل سنت آن روزگار یا مستبصران آن دوره شواهدی برای باورهای شیعه بیاورد و به استوارسازی باورهای شیعه بپردازد.»
در چکیده مقاله «ابوطالب در دو راهی سنت و حقیقت؛ تبیین کنش بر مبنای تئوری انتخاب» آمده است: «ابوطالب، برپایه داده‌های تاریخی، یکی از شخصیتهای بزرگ دوره پایانی تاریخ جاهلیت عرب و عهد آغازین اسلامی و دارای نقشی موثر و مثبت در حیات نبوی بود. وی با اینکه به حکم جایگاه سنتی خود، سه مأموریت دفاع از خانواده و انسجام آن، محافظت از نظام قبیله، شهر و ساختار آن، و ایفای نقش مراقبت از آیین‌ها و باورهای پذیرفته شده را بر عهده داشت، اما به‌رغم همه اینها، در معرض انتخاب دیگری بود که در نهایت دگردیسی ملایم جامعه را به سوی حقیقت میسر می‌ساخت، هر چند کنشگری‌های او در نگاه همترازان و بزرگان مکه از وجاهت قابل دفاعی برخوردار نبود. مقاله پیش رو، با عنایت به این پرسش کانونی که ابوطالب در چالش سنت و حقیقت چگونه عمل کرد و آیا در حمایت از پیامبر دغدغه حقیقت داشت یا به حکم موقعیت اجتماعی و فرهنگی، حمایت از عصبه عشیره/ قبیله، می‌کوشد بر مبنای تئوری انتخاب گِلَسِر که تلاشی برای تبیین اقدام آدمیان در برگزیدن مسیر زندگی براساس نیازهای پایه‌ای است، با روش تاریخی و تحلیل مضمون، پاسخ قابل دفاعی برای آن عرضه کند، بی آنکه بر کشمکش‌های عقیدتی اصراری ورزد. فرضیه مقاله آن است که کنشگری‌های او در مواجهه با پیش‌آمدها، تابع حقیقت‌خواهی شکل می‌گرفت نه دفاع از سنت. البته نویسنده اذعان دارد که درباره ابوطالب، کنش‌ها و گرایش‌های عقیدتی او آثار فراوانی پدید آمده، اما از منظر نوشته حاضر که رویکردی انسان‌شناسانه و فراتر از نگره‌های دینی دارد، هنوز بایسته بحث و گفتگو است.»
انتهای پیام
