هنر ابزاری برای تحقق وحدت گم‌شده در اندیشه متفکران مسلمان است
محسن سلیمانی، هنرمند خوشنویس کشورمان گفت: امروز باید از زاویه دیگری به مدنیت، اسلام و ادیان نگاه و فضا را تلطیف کنیم و ابزار این نوع نگاه، هنر است؛ زبان هنر می‌تواند وحدت گم‌شده در اندیشه متفکران، فلاسفه و مذهبیون را به صورتی دیگر محقق کند.
جشنواره جهانی هنرهای قرآنی رستو از ۳۰ دی در مرکز چاپ و نشر قرآن پوتراجایا در مالزی آغاز شده است و عموم مردم میتوانند تا ۹ بهمن‌ماه در روزهای هفته بین ساعت ۹ تا ۱۸ و در روزهای آخر هفته بین ساعت ۹ تا ۲۱ از این رویداد بازدید کنند.
برپایی نمایشگاه آثار باستانی مربوط به پیامبر(ص) و صحابه، نمایشگاه پرده کعبه، نمایشگاه محصولات بنیاد رستو و نمایشگاه بزرگ‌ترین کتاب سیره در جهان از جمله برنامه‌های این جشنواره است. همچنین بخشی از جشنواره به حراج آثار هنری، بازار محصولات حلال، جشنواره پویانمایی و فعالیت‌های مخصوص کودکان مانند رنگآمیزی اختصاص یافته است.
رایزنی فرهنگی ایران در مالزی به نمایندگی از ایران در این رویداد قرآنی حضور دارد و گروهی از هنرمندان ایرانی با هماهنگی رایزنی، به معرفی برنامه‌ها و فعالیت‌های خود در آن پرداخته‌اند.
محسن سلیمانی، هنرمند خوشنویس خط ثلث و کوفی ایرانی و از هنرمندان کالیگراف(کالیگراف: ترکیب خطوط و خوشنویسی برای خلق اثری شبیه به نقاشی) از جمله هنرمندان شرکت‌کننده در این جشنواره است که در گفتوگو با خبرنگار اعزامی ایکنا به مالزی به معرفی آثار خود و شرح تجربیاتش در عرصه هنر پرداخت، متن این گفتوگو در ادامه می‌آید:
ایکنا ـ ابتدا خودتان را معرفی بفرمایید و از فعالیت‌های هنری‌تان بگویید تا مخاطبان ایکنا بیشتر شما را بشناسند.
محسن سلیمانی هستم، از سال 1362 کار هنری در رشته نقاشی و خوشنویسی را آغاز و تلاش کردم در این سال‌ها همواره از فضای خوشنویسی و نقاشی در آثارم استفاده کنم. نمایشگاه‌های متعددی در داخل و خارج از ایران برگزار کرده‌ام، شیوه خاصی را در هنر دنبال نمی‌کنم، زیرا معتقدم محتوا، متن و ایده، ساختار و هندسه و قالب‌های خود را با خود به همراه می‌آورد، خیلی سبک‌گرا نیستم و دنبال این هستم که اثری متناسب با محتوا خلق و اجرا کنم که تأثیرگذاری خود را داشته باشد. مدرک مهندسی عمران دارم و سال‌ها در دانشگاه‌های مختلف در حوزه هنر تدریس کرده‌ام.
اسپانیا، هلند، بوسنی و هرزگوین، اندونزی، ترکمنستان، موزه هنرهای مدرن کویت، امارات، الجزایر، عراق، ترکیه از جمله کشورهایی است که در آن‌ها نمایشگاه برگزار کرده‌ام.
من همواره از زاویه نقاشانه، نگره گرافیکی و فرم به خط نگاه کرده‌ام و در آثارم فرم‌هایی مورد استفاده قرار داده‌ام که فرم‌های شرقی و همسو و هماهنگ با فضاهای شرق است.
ایکنا ـ چطور شد که به هنر نقاشی و خوشنویسی روی آوردید؟
در زمان مدرسه در دفتر املا به طور اتفاقی نقاشی کشیده بودم، زمانی که معلمم دفترم را دید، مرا صدا زد و من با ترس نزد معلم رفتم و فکر کردم ممکن است توبیخ شوم، اما وی مرا تشویق کرد و گفت شما استعداد خاصی در نقاشی دارید و باید آن را به صورت آکادمیک دنبال کنید.
من نقاشی را آغاز کردم؛ اما کلاس خاصی برای دنبال‌کردن این هنر در آن زمان وجود نداشت. هم‌زمان در آن زمان پسر خاله‌ام کلاس خوشنویسی می‌رفت و به من گفت حالا که کلاس نقاشی برای یادگیری پیدا نمی‌کنی، بیا با هم خوشنویسی یاد بگیریم و من همراه او خوشنویسی را یاد گرفتم و در حد محدودی کلاس رفتم، بیشتر خودآموز این هنر را دنبال کردم، اقلام مختلف خط اعم از نستعلیق، ثلث، ریحان و ... را سعی کردم تجربه کنم.
چون به نوعی درگیر نقاشی نیز بودم، این دو را با هم ترکیب و آثار متعددی را خلق کردم. تجربیات متعددی در این زمینه دارم و سال‌هاست که نمایشگاه‌های آثار مدرن و کلاسیک خود را در این زمینه در جاهای مختلف برگزار کرده‌ام.
ایکنا ـ آیا در جشنواره‌های مختلف صاحب مقام شده‌اید؟
در حدود 20 جشنواره از جمله طریق جاوید، غدیر و جشنواره رضوی یزد شرکت کرده و مقام آورده‌ام، این‌ها مربوط به سال‌ها پیش بوده است و در 13 سال اخیر در هیچ جشنواره‌ای شرکت نکرده‌ام و سعی کرده‌ام کار خود را انجام دهم؛ زیرا رویکردم، کسب رتبه و شرکت در جشنواره برای کسب مقام نیست.
ایکنا ـ از تجربیات خود در حوزه هنر اسلامی بگویید؟
در بناهای اسلامی کشورهای مختلف، حرم‌های شریف عراق و ایران، مساجد ایران، محیط‌های شهری و فضاهای متعدد دیگر فعالیت هنری داشته‌ام و منظورم از حرم‌های شریف، عتبات کربلا، نجف، سامرا، کاظمین و مشهد مقدس است و عمدتاً در این اماکن در دروازه‌های طلا و نقره و پرده‌های ورودی بافته‌شده از فرش مشارکت داشته و خطاطی آن‌ها را انجام داده‌ام، اولین کارم 13 سال پیش در نجف شروع شد، در این اماکن به لحاظ حرفه‌ای باید کارهای خاص‌تری صورت گیرد که با دیگر هنرها آمیخته می‌شود، تجربه خیلی خوبی بود.
ایکنا ـ با توجه به اینکه در اماکن زیارتی عراق سابقه فعالیت هنری داشته‌اید، در این‌گونه مواقع در کنار دیگر هنرمندان چگونه ظاهر شده و هنر ایرانی اسلامی را در کارهایتان به نمایش می‌گذارید؟
زمانی که در کشور دیگری مانند عراق که خوشنویسان بزرگی دارد، کار می‌کنم، طبیعتاً باید از هویت هنر ایرانی همچون ثلث حمایت و حفاظت کنم و در عین حال به شیوه خوشنویسان این کشور احترام بگذارم و فقط شیوه کاری خود را لحاظ نکنم، همچنین تلاش می‌کنم محتوا و متن متناسب با فرم‌ها و قالب‌های کار و حال و هوای مخاطب بوده و تأثیرگذاری خود را داشته باشد.
ایکنا ـ هنر قرآنی و اسلامی چه تأثیری در زندگی شخصی شما داشته است؟
قرآن کتاب زندگی و سراسر معرفت و دارای مطالب متنوع است که برای زندگی و جهان ما مفید است، در دوره‌های مختلف تاریخی نگرشمان نسبت به مذهب تغییر می‌کند و من معتقدم قرآن مطالبی دارد که نیازمند تفسیر است، در دوره‌های گذشته قرآن، حفظ، کتابت و قرائت شد و از این ابعاد قرآن مورد توجه قرار گرفته و کارها انجام شده است و امروز نیازمند این هستیم که بدانیم وارد دنیای سیالی شده‌ایم و باید رجوع دگرگونه‌ای به مفاهیم قرآن داشته باشیم و در زندگی امروز از آن بهره‌مند شویم؛ زیرا قرآن سیال و مواج است و خیلی کلیشه‌پذیر نیست.
ایکنا ـ نمایشگاه‌های داخل و خارج از ایران چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
در نمایشگاه‌های داخل ایران از شرایطی از جمله دسترسی به امکانات و ابزارهای مورد نیاز را برخورداریم و برگزاری نمایشگاه در داخل آسان‌تر است، اما در خارج از کشور دشواری‌های خاص خود را دارد، هر چند در عین حال تجربیات مفیدتری در اختیار ما می‌گذارد، دنیایی ناشناخته در خارج از کشور در مقابل هنرمند قرار دارد و من حتماً قبل از نمایش آثارم در هر کشوری، درباره آن کشور تحقیق و مطالعه می‌کنم تا نسبت به این که چه نوع اثری را در کجا ببرم، آگاه شوم، سعی می‌کنم فرهنگ و هنرمندان کشورها و فضاهای مورد علاقه هنری را بشناسم و آثاری را متناسب با فضاهای هر کشوری را با خود به این کشورها برده و نمایش دهم.
ایکنا ـ جشنواره هنرهای قرآنی مالزی را چگونه دیدید و استقبال مالزیایی‌ها از این جشنواره به چه شکل بوده است؟
کشورهای متعددی در جشنواره مالزی حضور دارند، اما به نظر من ایران، آثار فاخرتری را نسبت به دیگر کشورها نمایش داده است، اینجا کشور مسلمانان است و بیش از 60 درصد مردم آن مسلمانند، من هم سعی کردم آثار کلاسیک اسلامی و بخشی از آثار مدرنم را با خود به این کشور بیاورم.
ارتباطی که مردم اینجا با آثار هنری برقرار می‌کنند، برایم جالب بود، شاید ادراک هنری ما با ادراک هنری این‌ها متفاوت باشد، اما نحوه ورودشان به مسئله هنر برای من خیلی جذاب و جالب بود، اینکه چقدر آموزش دیده‌اند و با چه مکانیسمی به نمایشگاه وارد می‌شوند، اینجا ما کودکان خردسالی را دیدیم که با حوصله از آثار دیدن می‌کنند، افراد مسن هم به صورت گروهی به نمایشگاه می‌آیند و از آن بازدید می‌کنند و من این نوع بازدیدها را در کشورهای دیگر کمتر دیده بودم و در ایران هم چنین شیوه‌ای نداریم. حتی گفتمان ما در آثار هنری در ایران با مالزی متفاوت و در ایران این نوع گفتمان غنی است.
ایکنا ـ همان‌طور که می‌دانید آثار خوشنویسی متنوعی در جشنواره عرضه شده است، نظرتان درباره این تنوع چیست و خوشنویسی هنرمندان دیگر کشورها با خوشنویسی شما چه تفاوتی دارد؟
من این تنوع را شخصاً به رسمیت می‌شناسم و معتقدم نمی‌شود آن را نفی کرد و هر کدام جایگاه و شأنیت خود را دارد، اما تفاوت‌هایی هم دیده می‌شود، مثلاً خوشنویسی ایرانی به هنر نزدیک‌تر است و جریان و فرآیند نوشتن برای ما مهم است، اما معمولاً برخی کشورها این مسئله برایشان مهم نیست و نتیجه کار برایشان مهم است نه روش کار و ممکن است از شیوه‌ها و ابزارهایی استفاده کنند که رانش قلم در آن دیده نمی‌شود؛ در حالی که خوشنویسان ایرانی رانش قلم و حس جاری بودن خط بیشتر برایشان مهم و قابل احترام است.
خوشنویسان چینی هم که در اینجا حضور دارند، به صورت قوی ظاهر شده‌اند، چین قدمت زیادی در تاریخ خوشنویسی دارد و از این نظر غنی است، کتاب‌هایی از این خوشنویسی را مطالعه کرده‌ام و تلاش می‌کنم با فضای خوشنویسی شرق آسیا آشنا شوم.
ایکنا ـ چنین نمایشگاه‌هایی چقدر در انس خانواده‌های مسلمان با ارزش‌های اسلامی و قرآن مؤثر است؟
ما امروز نیازمند دیالوگ هستیم و مهم‌ترین رکن دنیای جدید این است که وارد دنیای تفسیر شده است، مذاهب هم هر چه اختلافات در طول تاریخ داشتند، کافی است و دوره تاریخی بحث‌ها و جدل‌ها گذشته است؛ هر چند ممکن است متفکرین ما دیالوگ‌ها و جدل‌هایی در این زمینه با یکدیگر داشته باشند.
ما باید امروز از زاویه دیگری به مدنیت، اسلام و ادیان نگاه کنیم که فضاها را تلطیف کنیم و ابزار این نوع نگاه، هنر است و گاهی وقت‌ها آن وحدتی را که متفکرین، فلاسفه و مذهبیون ما نمی‌توانند پدید بیاورند، زبان هنر می‌تواند به صورت تلطیف‌شده و به‌راحتی ایجاد کند.
چنین نمایشگاه‌ها و جشنواره‌هایی می‌تواند در فهم و ارتباط میان ملت‌ها و اینکه ما از یکدیگر شناخت خوبی داشته باشیم، مؤثر باشد، لازمه از بین‌بردن جدل‌ها و تنش‌های احتمالی هم این است که چنین فضاهایی ایجاد شود تا در آن دیالوگ انجام شده و ما این فضاها را به رسمیت بشناسیم تا از تحجر و جزمیت(تفکر متعصبانه) خارج شویم و به فضای دیالوگ و گفتوگو وارد شویم و شناخت ملت‌ها از یکدیگر معقول‌تر و مطلوب‌تر شود.
ایکنا ـ آیا به نظر شما خوشنویسی و خطاطی اسلامی ایرانی جایگاه مناسب خود را در جهان یافته است؟
ـ من شخصا قائل به این مسئله نیستم که برای ارتباط با دیگر ملل، صرفا باید خطاطی را انتخاب کنیم، هرچند که خوشنویسی و خط آینه یک فرهنگ و تاریخ است و فرهنگ یک ملت را انعکاس می‌دهد، خوشنویسی ما پر از ادبیات و تاریخ ماست و در دیگر ملل نیز همین‌طور است.
یکی از هنرهای تاریخی ما خوشنویسی است که حامل ادبیات ماست، مهم‌ترین سهم ما در جهان این بوده است که ما به جهان معنا بخشیده‌ایم، بنابراین بسیاری از مفاهیم در این جهان را توسط خط و خوشنویسی می‌توانیم منتقل کنیم و باید توجه داشته باشیم که هر هنر را باید کجا عرضه کنیم.
انتهای پیام
