افغانستان؛ دروازه ورود داعش به آسیای مرکزی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شعبه آسیای مرکزی، احمد مرجانی‌نژاد، کارشناس فرهنگی اداره‌ کل آسیا و اقیانوسیه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در یادداشتی با عنوان «افغانستان؛ دروازه ورود داعش به آسیای مرکزی» که نسخه‌ای از آن را در اختیار ایکنا قرار داد، آورده است: خطر داعش در آسیای مرکزی، پدیده‌ای است که بر مبنای گسترش افراط‌گرایی در افغانستان توسعه می‌یابد و از طریق مرزهای این کشور به کشورهای آسیای مرکزی منتقل می‌شود. در این روند هدف‏ داعش گسترش دامنه فعالیت در مناطق پیرامونی افغانستان، آسیای مرکزی، قفقاز و منطقه «سین‏‌کیانگ» چین است.

طی یک سال گذشته رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌الملی اخباری مبنی بر حضور شهروندان آسیای مرکزی و قفقاز در بین  نیروهای داعش در عراق و سوریه منتشر کرده‌اند. به عنوان نمونه «نصرت نظراف»، شهروند 39 ساله تاجیک، شاخه تاجیکی داعش را در سوریه هدایت می‌کند و « گلمراد حلیم‌اف»، فرمانده سابق پلیس ویژه وزارت کشور تاجیکستان به  داعش پیوسته است.

در این بین هر چند آمار دقیقی از تعداد شهروندان آسیای مرکزی و قفقاز در گروهک تروریستی داعش وجود ندارد؛ اما افزایش حضور شهروندان کشورهای منطقه مذکور و نیز تشدید حضور اخیر داعش در نزدیکی مرزهای آسیای مرکزی، برخی کشورهای منطقه را نگران کرده است.

همچنین طی ماه‌های اخیر مناطق استانی شمال و شمال شرق افغانستان شاهد حضور بی‌شمار تروریست‌ها بوده است، مبارزین مسلح چچنی، ازبکی و تاجیکی داعیه‌دار خلافت اسلامی و گروه‌هایی نظیر تحریک طالبان پاکستان، لشکر طیبه، حرکت اسلامی ازبکستان در نواحی «فاریاب»، «سرپل»، «قندوز»، «جوزجان» و «سمنگان» و نیز مناطق هم‌مرز افغانستان با کشورهای آسیای مرکزی همچون استان‌های بدخشان، تخار، قندوز، بلخ، جوزجان، فاریاب و بادغیس حضور فعالی داشته‌اند و حتی در مرزهای افغانستان با تاجیکستان و ترکمنستان، فعالیت شبه‌نظامیان مذکور با حمل پرچم‌های سیاه داعش مشاهده شده است.

روس‌ها براین باورند که حضور اتباع آسیای مرکزی در ترکیب داعش و فعالیت در مناطق شمالی افغانستان می‌تواند اهداف ژئوپلتیکی آمریکا در آسیای مرکزی و مجاورت مرزهای جنوبی روسیه از طریق دهلیز افغانستان را محقق کند.

از منظر روسیه خطر داعش و جریان‌های هوادارش برای کشورهای آسیای مرکزی نگران‌کننده است، بنابراین دیدگاه، تروریست‌هایی که در کشورهای حوزه آسیای مرکزی جذب می‌شوند، ممکن است برای انجام عملیات در همین منطقه مورد استفاده قرار گیرند و دیگر به سوریه یا عراق اعزام نشوند و یا پس از آموزش به منطقه برگردند. از سوی دیگر با توجه به انتشار پیام‌های تهدیدآمیز داعش در فضای مجازی علیه کشورهای آسیای مرکزی، احتمال انجام اقدامات تروریستی از سوی افراط‌گرایان حامی داعش در این کشورها افزایش خواهد یافت.

نگرانی‌های مسکو از تهدید موقعیت در آسیای مرکزی

طی یک ماه اخیر تهدید داعش برای آسیای مرکزی و تحولات سیاسی نوین در ارمنستان به عنوان دو رخداد مهم، واکنش‌ مقامات روسیه را در پی داشته است.

موقعیت آسیای مرکزی و قفقاز به عنوان حیاط خلوت روسیه، از سوی غرب به عنوان رقیب اصلی ژئوپلیتیک روسیه همواره مورد تهدید قرار گرفته و اهرم‌هایی مانند جریان‌های افراط‌گرایانه قومی - مذهبی و «انقلاب رنگی»  نیز این کشور را تهدید می‌کند.

در رخدادهای اعتراضی مردم ارمنستان علیه افزایش قیمت برق در هفته نخست، رسانه‌های روسی بارها خطر طرح انقلاب‌های رنگی با هدف راه‌اندازی هرج و مرج در کشورهای آسیای مرکزی را مدنظر قرار دادند. در این خصوص رئیس کمیته بین‌المللی شورای فدراسیون روسیه، ناآرامی در ارمنستان را به عنوان نشانه‌ای از انقلاب رنگی دانست و برخی قانونگذاران روسیه نیز تظاهرات در خیابان‌های پایتخت ایروان را مرحله اول انقلاب رنگی شبیه اوکراین، گرجستان و قرقیزستان دانستند. 
البته در این بین هر چند برخی صاحب‌نظران ریشه اصلی اعتراض‌های مردمی در پایتخت ارمنستان را فقر گسترده، آشفتگی و اوضاع نابه‌سامان اقتصادی مردم، ناامنی شغلی و بیکاری گسترده می‌دانند؛ اما از نگاه روسیه همه انقلاب‌های رنگی با توجه به همین سناریوها توسعه یافته است و ارمنستان در برابر آن بیمه نیست.

از این رو مسکو نمی‌خواهد معترضان ارمنستان از مسیر مطالبات اجتماعی عبور کرده و به سمت اهداف نامعلوم و مبهم سیاسی و استعفای دولت‌ها و انقلاب رنگی در مهم‌ترین پایگاه مسکو در قفقاز جنوبی حرکت کنند.

روسیه و ارمنستان از متحدان استراتژیک عضو سازمان پیمان امنیت جمعی، کشورهای مستقل مشترک‌المنافع( CIS)، اوراسیا و اتحادیه اقتصادی اروپا هستند و روسیه بزرگ‌ترین شریک تجاری ارمنستان است و بیش از دو میلیون ارمنی مهاجر در این کشور زندگی می‌کنند.
مسکو معتقد است که نوع رویکرد اخیر آمریکا در منطقه، نگاه واشنگتن به تحولات اخیر در ارمنستان، رویکرد سفارت آمریکا در ایروان و عملکرد سازمان‌های هدایت‌کننده اعتراض‌ها همگی نمودهایی از آغاز انقلاب رنگی در ارمنستان را نمایان ساخته‌اند.
 

تلاش روسیه برای جلوگیری از نفوذ داعش در آسیای مرکزی

با لحاظ رقابت‌های بین‌المللی همیشگی برای کسب منافع و قدرت در جهان و توطئه‌های غرب، مسکو سعی دارد که با اتخاذ سیاست‌هایی در سطح  داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی در مقابل حضور داعش و نیروهای هوادار آن و هم‌چنین رویکردهایی نظیر بروز خطر انقلاب رنگی در کشورهای هم‌سو، ایستادگی و مقاومت کند.

در این راستا مسکو با اتخاذ سیاست‌هایی نظیر حمایت از اسلام سنتی، تجهیز متحدان در منطقه، جلوگیری از تأمین بودجه‌ و کمک‌های مالی به مراکز اسلامی عربی و سازمان‌های اطلاعاتی، هماهنگی امنیتی بیشتر با کشورهای همسایه، متوجه‌کردن نگاه سازمان‌هایی چون امنیت جمعی و شانگهای به روند تحرکات جریان‌های افراط‌گرایانه، برگزاری رزمایش‌ در مناطق مرزی با افغانستان، تصمیم به اعطای ۲۰۰ میلیون دلار وام به ارمنستان و نیز اعطای امتیازهایی دیگر، تلاش می‌کند از یک سو کشورهای آسیای مرکزی را در مقابل داعش در حاشیه امن قرار دهد و از سوی دیگر خطر بروز انقلاب رنگی در کشورهای آسیای مرکزی و متحدان قفقازی خود را کاهش دهد.