دو راه تفکیک سیره ثابت و متغیر پیامبر اسلام(ص)

به گزارش ایکنا؛ مراسم سوگواری رحلت پیامبر(ص) شب گذشته با سخنرانی حجت‌الاسلام سروش محلاتی برگزار شد. وی در این مراسم به ادامه بحث درباره «ثابت و متغیر در سیره نبوی» پرداخت و اظهار کرد: امروز با روز وفات پیامبر(ص) اسلام مقارن بود. ما مسلمان‌ها نسبت به رسول اکرم(ص) قصور و تقصیرهای فراوانی داریم و همچنان آن حضرت در میان ما نه آن‌گونه که باید شناخته‌شده و نه آن‌گونه که باید در تبعیت و پیروی موفق هستیم. قبل از اینکه بحث خودم را آغاز کنم به زندگی پیامبر(ص) اشاره می‌کنم و بعد وارد بحث اصلی خودم خواهم شد.

وی افزود: نام پیامبر اکرم(ص) محمد و لقب حضرت مصطفی است. نام پدر بزرگوارش عبدالله و نام مادر بزرگوارش آمنه. این پدر و مادر پس از ازدواج در حالی که مادر این فرزند را در رحم داشت، پدر به مسافرت تجاری به شام رفت و در برگشت در مدینه از دنیا رفت. رسول خدا(ص) در حالی به دنیا آمد که پدر را از دست داده بود و سال‌های طولانی هم از نعمت مادر برخوردار نبود. به هر حال پدربزرگش متکفل سرپرستی زندگی این طفل شد و بعد از چند سالی که او هم از دنیا رفت عمویش ابوطالب اداره زندگی این فرزند را بر عهده گرفت. از همان کودکی وضع رفتار او با هم‌سالانش متفاوت بود. نوع فرهنگی که در جزیره العرب، در زادگاه این فرزند وجود داشت او را تحت تأثیر خود قرار نداده بود.

وی ادامه داد: مکه به لحاظ فعالیت اقتصادی بیشتر محل تجارت بود. علاوه بر تجارت مفاسد بسیاری در این شهر رایج بود. عموم مردم هم بت‌پرست بودند، ولی رسول اکرم(ص) در دوران نوجوانی و جوانی هیچ سابقه‌ای در نزدیک شدن به این آلودگی‌ها نداشت و زندگی او از اول زندگی پاکی بود. قبل از بعثت دو سفر برای ایشان ثبت شده است. یک‌بار در دوازده سالگی به شام و یکبار در بیست و پنج سالگی باز هم به شام. این سفرها تجاری بود. ممکن است اینگونه اطلاعات برای امروز ما اهمیت چندانی نداشته باشد؛ ولی این مهم است کسی که ادعای نبوت می‌کند، قبل از این ادعا از چه سابقه‌ای برخوردار بوده است. پیامبر(ص) با خدیجه ازدواج کرد. این زندگی با نوعی عزلت‌نشینی که پیامبر در غار حرا داشت ادامه پیدا کرد. ایشان هر سال در غار حرا مجاور می‌شد و خلوتی برای خود داشت.

مؤلف کتاب «فقاهت در عاشورا» تصریح کرد: در قرآن کریم زندگی پیامبر(ص) برای ما به منزله الگو معرفی شده است. مسلمان‌ها همان‌طور که قرآن را یک منبع معرفت می‌دانند سیره ایشان را هم یک منبع معرفت می‌دانند. او هم برای ما حجت است و اعتبار دارد؛ مخصوصاً که این سیره با عصمت گره خورده و جایی برای خطا و اشتباه در آن باقی نمانده است. وقتی ما به تاریخ و حدیث مراجعه می‌کنیم با انبوهی از اطلاعات درباره زندگی پیامبر مواجه می‌شویم. استفاده کردن از این اطلاعات برای ما با مشکل روبروست و آن اینکه برخی رفتارهایی که پیامبر داشتند مربوط به شرایط خاصی بود که در آن زمان وجود داشت و قابل تعمیم به همه زمان‌ها نیست، ولی برخی از این رفتارها مبتنی بر یکسری اصول کلی است که همیشه اعتبار دارد.

وی تصریح کرد: تفکیک این‌ها کار دشواری است. از کجا می‌توان تشخیص داد که این رفتار وابسته به شرایط دیروز بوده یا یک اصل همیشگی را در زندگی بیان می‌کند. دو راه برای تشخیص وجود دارد؛ راه اول این است که در تاریخ حدیث جست‌وجو کنیم و ببینیم این رفتارها با آن شرایط چه ارتباطی داشته است. این یک شیوه است. شیوه دوم این است که به لحاظ مضمون و محتوا این رفتارها را مورد بررسی قرار دهیم.