موانع آموزش پیشگیری از ایدز/ حمایت قانون و جرم‌انگاری برای مانع‌تراشان

به گزارش ایکنا؛ امروز در تقویم، 10 آذرماه، روز جهانی مقابله با ایدز ثبت شده است، بیماری‌ای که ناشی از ویروس HIV بوده و با وجود اینکه عمر شناسایی آن هنوز به 40 سال نرسیده است، اما طی همین مدت حدود ۳۰ میلیون نفر را به کام مرگ فرستاده است. این ویروس در سال ۱۹۸۱ با رویی مرگبار در جهان شناخته شد، اما امروز کمتر به عنوان یک بیماری عفونی کشنده مطرح می‌شود و بیشتر آن را نوعی بیماری مزمن می‌دانند که دستگاه ایمنی بدن را از بین می‌برد و زمینه را برای بیماری‌های دیگری مانند سل یا هپاتیت C آماده می‌کند. در واقع این بیماری‌ها مرگ را به فرد مبتلا هدیه می‌دهند.

ایدز در جهان
امروزه حدود ۳۷.۹ میلیون‌ نفر در جهان ناقل ویروس HIV یا مبتلا به بیماری ایدز وجود دارند، که از این تعداد ۷۹ درصد این جمعیت به بیماری خود آگاه بوده و حدود ۸۶ درصد این افراد آگاه به بیماری خود، تحت درمان هستند. در شرایط کنونی اگر فرد مبتلایی با تشخیص زودهنگام بیماری تحت درمان باشد، شاید بتواند طول عمری بین ۱۰ تا 60 سال را داشته باشد، در حالی که در گذشته چنین نبود و چه بسیار کودکان، زنان و مردانی که به کام مرگ رفته‌اند. اگر تا سال ۲۰۰۱، سالیانه حدود سه میلیون نفر در جهان به دلیل این بیماری فوت می‌کردند، امروزه این آمار به زیر یک میلیون نفر و حدود ۸۰۰ هزار نفر رسیده است.

ایدز در ایران
نخستین بار در سال ۱۳۶۶ بود که خون‌های آلوده به ویروس HIV از فرانسه به ایران وارد شد و کودکی هموفیلی نخستین فردی بود که از طریق تزریق خون‌ به این عفونت مبتلا شد؛ از آن زمان تا کنون هنوز آمار دقیقی در مورد مبتلایان در ایران وجود ندارد، برخی‌ها تعداد مبتلایان یا ناقلان را بیش از ۱۰۰ هزار نفر برآورد کرده و برخی از مسئولان نیز تعداد مبتلایان فوتی و زنده را حدود ۶۰ هزار نفر تخمین می‌زنند که تعداد ۴۵ هزار و ۵۷۳ نفر آنان شناسایی شده و از این میان تعداد ۱۸ هزار و ۹۳۸ نفر در اثر این بیماری فوت شده و تعداد ۲۱ هزار و ۶۳۵ نفر در قید حیات هستند که ۱۵ هزار و ۶۴۶ نفر از آنان تحت درمان قرار دارند.

ایدز در ایران زمانی در مرحله انکار قرار داشت، چرا که هیچ آگاهی و آموزشی در مورد آن وجود نداشت، این انکار موجب عدم ارائه آموزش و پیشگیری‌های لازم در این مورد شد، تا آرام آرام تعداد ناقلان ویروس HIV و مبتلایان به بیماری ایدز افزایش پیدا کرد. اگرچه از ورود بیماری ایدز به ایران ۳۴ سال می‌گذرد، اما طی این سال‌ها هنوز این بیماری انگ بوده و بسیاری از افراد جامعه در مورد آن اطلاعات یا آگاهی ندارند، هنوز آموزش دقیقی در این رابطه انجام نمی‌شود و بسیاری آموزش در زمینه ایدز را مصداق اشاعه فحشا دانسته و سعی دارند از هر نوع آموزشی در رابطه با آگاهی از شیوه‌های انتقال و پیشگیری از آن جلوگیری کنند.

اگر زمانی در ایران انتقال از طریق وسایل تزریقی و سرنگ مشترک بیشترین علت ابتلا بود، اما امروز رفتار‌های پرخطر جنسی بیشترین علت ابتلا است. براساس اعلام مسئولان وزارت بهداشت در حاضر تعداد مبتلایان از طریق سرنگ مشترک ۲۲ درصد و تعداد مبتلایان از طریق رفتار‌های پرخطر جنسی به ۴۶ درصد رسیده است که نشان از پیشرفت ابتلا از این طریق است. به همین دلیل است که لزوم آموزش در این رابطه باید در اولویت قرار گیرد.

آموزش پیشگیری و موانع موجود
اگر ماجرایی مانند لردگان پیش نیامده بود، شاید هنوز این زنگ خطر برای ما به وجود نمی‌آمد که حتی محیط‌های کوچک و ساده روستایی نیز ممکن است به این عفونت مبتلا و کشوری را در بحران فرو ببرد. آموزش، آگاهی و پیشگیری راه بسیار ساده‌ای در برابر این بیماری است که می‌تواند در کاهش مبتلایان و حتی کاهش مرگ و میر مبتلایان یا جلوگیری و سرکوب ویروس نقش زیادی ایفا کند. اما همین یک راه ساده مخالفانی دارد که از جنس سلامت نیستند و آموزش ایدز و راه‌های پیشگیری از آن را یک تابو می‌دانند، این افراد و گروه‌ها به گفته علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت هیچ تخصص و ربطی به بهداشت، آموزش و پرورش و سلامت ندارند و تنها به بهانه‌هایی مانند جلوگیری از ترویج فحشا مانع آموزش و اطلاع‌رسانی در زمینه ایدز می‌شوند؛ اما اگر این موانع ادامه پیدا کند، وضعیت ایدز در کشور نه تنها رو به بهبود نمی‌رود بلکه شرایط بدتری نیز پیدا می‌کند.

دخالت‌هایی از جنس تعصب؛ نه تخصص و دلسوزی
علیرضا رئیسی معاون وزیر بهداشت، در این زمینه به ایکنا می‌گوید: در رابطه با موضوع HIV و سایر بیماری‌ها، مؤثرترین راه برای پیشگیری، آموزش است. در زمینه بیماریابی برای ویروس HIV و ایدز ضعیف عمل شده است، چرا که اطلاع‌رسانی ما بسیار ضعیف است؛ این نوع عملکرد، آگاهی سطحی مردم از این بیماری را به دنبال دارد.

 

وی افزود: وزارت بهداشت در امر آموزش پیشگیری از ایدز بی‌برنامه نیست، برنامه‌های آموزشی خاص خود را دارد و آن‌ها را اجرا می‌کند، اما باید این آموزش‌ها را به گروه هدف اصلی ارائه دهد که جوانان و افرادی هستند که در دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها تحصیل می‌کنند.

رئیسی گفت: نمی‌توانیم آزادانه به درون مدارس رفته و آموزش‌های خود را ارائه دهیم، در این رابطه آموزش و پرورش نیز مقصر نیست بلکه از نهادهای دیگری به آن‌ها فشار می‌آورند که «به وسیله این آموزش‌ها فحشا ترویج شده و روابط جنسی آموزش داده می‌شود» در حالی که کار از این حرف‌ها گذشته و بچه‌های امروز اگر آموزش صحیح نبینند، در فضای مجازی آموزش غیر صحیح را فرا می‌گیرند.

معاون وزیر بهداشت تأکید کرد: این افراد در زمینه ایدز حرفی برای گفتن و تخصصی در این زمینه ندارند؛ از سوی دیگر به بهانه به خطر افتادن مبانی دینی به این حوزه ورود می‌کنند و مانع آموزش‌ می‌شوند تا شاید به زعم خود، دین‌داری کنند، اما عملکرد این افراد، بیشترین ضربه را به دین می‌زند، در حالی که مبانی دینی، دانستن را حق مردم می‌داند.

وی همچنین صدا و سیما و برخی رسانه‌های دیگر را به عنوان موانع آموزش در حوزه HIV و ایدز نام برد و گفت: رسانه ملی اجازه نمی‌دهد که کارشناسان این حوزه به صورت مرتب به آموزش و اطلاع‌رسانی در این حوزه بپردازند و همین امر موجب شد تا مردم در حادثه لردگان اطلاعات غلط و مغرضانه‌ای را از شبکه‌های ضد انقلاب دریافت کنند.

رئیسی تأکید کرد: تابو‌های آموزش و اطلاع رسانی  باید برداشته شود وگرنه بیماریابی که مهم‌ترین عامل ممانعت از انتقال بیماری است به سرانجام نمی‌رسد. البته قبول داریم که آموزش و اطلاع‌رسانی‌ها باید در چارچوب فرهنگ کشور و مطابق قانون باشد.

قانون و حمایت از آموزش و پیشگیری
اگرچه آموزش و اطلاع‌رسانی در حوزه ایدز، با موانعی روبه‌رو است، اما این موانع از جنس قانون نیستند، چه بسا آموزش‌ها از پشتوانه قانونی برخوردار بوده و هرگونه اهمال و مانع‌تراشی در برابر آن نیز جرم تلقی می‌شود و قانون‌گذار می‌تواند برای آن مجازات در نظر گیرد.

محمود عباسی، معاون حقوق بشر وزارت دادگستری، در این باره به ایکنا می‌گوید: برای پیشگیری از ایدز و HIV راهی جز مشاوره و آموزش نداریم، آموزش، راه دستیابی به برنامه‌های پنج ساله توسعه است؛ براساس قوانین و مقررات جاری کشور یکی از راه‌های کنترل آسیب‌های اجتماعی، آموزش و پیشگیری است.

 

این استاد حقوق پزشکی بیان کرد: درباره مبتلایان به ایدز یا HIV سیاست‌های کلان نظام کاملا روشن است و برنامه‌های اجرایی که وزارت بهداشت به عنوان تولیت نظام سلامت در دستور کار داشته و ابلاغ کرده، لازم‌الاجراست. هر نوع برنامه عملی آموزشی در حوزه HIV و ایدز صورت گیرد باید با محوریت و دستور‌العمل‌های وزارت بهداشت انجام شود.

معاون وزیر دادگستری بیان کرد: در رابطه با آموزش نه تنها بستر‌های قانونی مناسب فراهم است و قانون از آن حمایت می‌کند، که درست در نقطه مقابل آن نیز اگر در امر آموزش کوتاهی شود و از آموزش استنکاف کنند، مثلا اگر والدین از آموزش کودکان ممانعت به عمل آورند یا معلمی در رابطه با آموزش کوتاهی کند، قانون‌گذار جرم‌انگاری تلقی کرده و برای آن مجازات در نظر گرفته است.

 

عباسی یادآور شد: گروه‌ها و افرادی که در این رابطه ممانعت می‌کنند به ویژه دستگاه‌هایی که در این حوزه تخصص و مسئولیتی ندارند باید معرفی شوند. اگر سنگ‌اندازی یا کارشکنی می‌کنند باید به جامعه معرفی شوند. از سوی دیگر هر مؤسسه‌ای که بدون پروانه و مجوز از وزارت بهداشت در این امر دخالت کند، مرتکب جرم شده و باید جلوی آن گرفته و اعلام تخلف شود.

در کشور ما درمان بیماری ایدز رایگان است، اما همین درمان رایگان هزینه‌های بسیاری بر نظام سلامت محول می‌کند. افراد با آگاهی کامل می‌توانند از بیماری مصون بمانند و از انتقال بیماری به همسر خود جلوگیری کنند. مادر مبتلایی که قرار است کودکی را به دنیا آورد، اگر از بیماری خود اطلاع داشته و تحت درمان باشد، می‌تواند مانع انتشار بیماری شود و مادر به راحتی کودک خود را بدون هیچ بیماری به دنیا آورد و هزینه‌ای بابت کودک خود بر نظام سلامت متحمل نکند. تمامی این موارد با آموزش و اطلاع‌رسانی ممکن می‌شود. امری که تنها مانع آن بدبینی است، بدبینی‌ای که ممکن است چنار محمودی دیگری در کشور به وجود آورد و کشور را درگیر خود کند و در این راستا صدمات جبران ناپذیری بر سلامت عمومی جامعه وارد کند.

هرگاه سخنی در مورد ایدز می‌شود، آموزش ترجیع‌بند تمامی گفتار‌ها بوده و چنین دانسته می‌شود که آموزش و اطلاع‌رسانی مهمترین راه پیشگیری از ابتلا، بیماریابی، درمان و جلوگیری از انتشار بیماری ایدز است، اما همانگونه که گفته شد دخالت‌ها و مانع‌تراشی افراد بی‌ربط به سلامت و غیرمتخصص در حوزه ایدز، بزرگترین آسیب را به امر پیشگیری و بیماریابی می‌زنند.

 

باید آموزش را در سطح وسیعی در جامعه، به ویژه در دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها آغاز کرد. قانون نیز از این اقدام حمایت می‌کند و امیدوار است تا در سال ۲۰۳۰ که قرار است جهان از دست اپیدمی ایدز راحت شود، ایران نیز شهروندانی آگاه و آموزش دیده در برابر این بیماری داشته و بتواند نه فقط اپیدمی آن را از بین برده، بلکه با کاهش مبتلایان و کنترل ویروس، طول عمر طبیعی به مبتلایان ارزانی دهد.