استفاده از ارتباطات شبکه‌ای سوره‌های قرآن برای پاسخگویی به شبهات
نویسنده کتاب «روش حل مسئله و اسامی سُوَر قرآن کریم» ضمن اشاره به ارتباط شبکه‌ای نام و محتوای سوره‌های قرآن کریم، اظهار کرد: کلمات موجود در آیاتی که اسم سوره‌ها در آنها آمده، نسبت به آیات دیگر ویژگی خاصی دارند و هرکدام از آنها سرشاخه برخی از مباحث و موضوعات دیگر در قرآن کریم می‌شوند که میتوان از این ارتباط برای پاسخگویی به برخی از شبهات استفاده کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسین رضایی، نویسنده کتاب «روش حل مسئله و اسامی سُوَر قرآن کریم»، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره روش، اهداف و آثار نگارش این کتاب پرداخت و اظهار کرد: تاکنون روش‌های مختلفی همانند روش عددی و ریاضی در کتب گوناگون درباره اعجاز قرآن کریم بیان شده است، اما در این کتاب روشی جدید برای توضیح یکی از نشانه‌های اعجاز قرآن به کار گرفته شده که همان اسامی سوره‌های قرآن است. در واقع اسامی سوره‌ها دارای خواصی هستند که نگاه عمیق به آنها باعث می‌شود مباحث بیشتری از آنها درک شود.
بیشتر بخوانید:
وی افزود: تصور کنید سؤالی با این عنوان پرسیده می‌شود که چه بسترهای قرآنی پیرامون اقتصاد مقاومتی وجود دارد؟ فرض کنید که قرار است روی این سؤال تحقیق کنید یا میخواهید بدانید موضوعات قرآنی که مرتبط با این سؤال شماست، در کدام سوره‌ها به میزان بیشتری نمود دارد؟ لذا وقتی به لیست اسامی سوره‌ها نگاه می‌کنیم، در نگاه اول ممکن است اطلاعات خاصی به ما ندهد؛ مثلاً کلمه «فصلت» در روند مرسوم و عرفی کنونی اطلاعات به ما نمیدهد، اما وقتی به اسامی سوره‌ها نگاه می‌کنیم، دارای ویژگی‌هایی هستند؛ از جمله اینکه آیاتی که نام این سوره‌ها در آنها آمده است، آیات خاصی هستند.
رضایی با تأکید بر اینکه کلمات در آیاتی که اسم سوره‌ها در آن آمده نسبت به آیات دیگر خاص‌تر هستند، گفت: هرکدام از آن کلمات سرشاخه برخی از مباحث و موضوعات دیگر در قرآن کریم می‌شوند؛ برای مثال در صفحه 19 این کتاب به نام سوره «محمد» اشاره شده است. در حالت عادی ممکن است برداشت خاصی نشود، اما وقتی به آیه‌ای که نام این سوره در آن اشاره شده است، نگاه می‌کنیم متوجه میشویم که این آیه دارای کلماتی است که سرشاخه برخی از موضوعات در همان سوره است. در اینجا اشاره شده است: «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» کلمه «عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» یک اصطلاح یا کلیدواژه است که سرشاخهای نسبت به موضوعات درون این سوره است. در کل سوره مباحث زیادی درباره عمل و عمل صالح آمده است که بنده به عنوان ارجاع در پاورقی این آیات را به شکل کلیدواژه عمل و مشتقات آن آورده‌ام.
تفاوت دیدگاه در توقیفی بودن سور
وی بیان کرد: البته درباره نام سوره‌ها اختلافاتی وجود دارد و برخی از علمای ما معتقدند که نام سوره‌ها اجتهادی است و علمای زمان پیامبر به صورت اجتهادی نام این سوره‌ها را انتخاب کرده‌اند، اما برخی معتقدند که توقیفی است و خداوند این اسامی را برای سوره‌ها انتخاب کرده است. البته ما وارد این اختلاف نشده‌ایم، بلکه بر اثراتی تمرکز کرده‌ایم که در این سوره‌ها به صورت بالفعل موجود است.
نویسنده کتاب «روش حل مسئله و اسامی سُوَر قرآن کریم» ادامه داد: مثال دیگر صفحه 21 کتاب است که به سوره «مجادله» اشاره شده است. در اینجا نیز با بررسی آیه‌ای که نام مجادله در آن آمده است، متوجه میشویم چند کلمه وجود دارد که یکی «جدل» است. در این آیه سه اصطلاح مرتبط با گفتوگوی دو طرفه وجود دارد و وقتی هم سوره را از اول تا آخر میخوانیم به میزان زیادی از نجوا سخن آمده است که قرابت معنایی زیادی با مجادله دارد.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا این روش تفاوتی با روش‌های قبلی بررسی اعجاز قرآن دارد؟ اظهار کرد: این روشی بسیار جدید است وقتی این موضوع را برای برخی اساتید قرآن بیان کردم، به ارتباط شبکه‌ای اسم آیات با محتوای سوره تأکید کردند. برای مثال وقتی در آیه‌ای از قرآن کریم به اسم «عیسی بن مریم» و «حواریون» اشاره شده است، در کل سوره نیز شاهد اشاره به حضرت عیسی، مسیحیت و شبهاتی هستیم که در باب اعتقادات مسیحیان همانند تثلیث وجود دارد که به تمام این موارد در پاورقی اشاره کرده‌ام.
انس ذهنی شبکه‌ای از موضوعات قرآنی
رضایی در پاسخ به این سؤال که برخی اساتید و منتقدان درباره اجتهادی بودن نام سور و دیگر مبانی این نظریه انتقاداتی دارند، گفت: منتقدان نیز در این باره اظهار نظر کرده‌اند و به همین دلیل در ابتدای کتاب به مزیت و معایب این روش اشاره کرده‌ام و حتی انتقادات را نیز آورده‌ام. یکی از اشکالات منتقدان این بود که با توجه به نرمافزارهای موجود، چه نیازی به این کتاب بود، اما واقعیت این است که این اثر باعث انس ذهنی با اسامی سوره‌ها و آیات مرتبط با آن می‌شود. وجود نرم‌افزار باعث نمیشود سوره‌‌ای را حفظ موضوعی نکنیم، لذا با این روش، شبکه‌ای از موضوعات قرآنی و انس ذهنی شکل میگیرد.
وی افزود: یکی دیگر انتقادات این بود که در تمام حالات به جواب نمیرسید، اما پاسخ این است که چون این روش نوپا است، بنابراین طبیعی است که هنوز به کمال خود نرسیده است؛ لذا امید میرود با این روش بتوان به افق‌های تازه‌ای در مطالعات قرآنی دست یافت و قطعاً کتاب خالی از نقد نخواهد بود. در نکات مهم قبل از مطالعه کتاب هم اشاره کرده‌ام که برای حل مسئله میتوان از نرم‌افزار نیز استفاده کرد.
نویسنده کتاب «روش حل مسئله و اسامی سُوَر قرآن کریم» در پاسخ به این سؤال که این روش در مجموع چه کاربردی دارد؟ تأکید کرد: در فصل سوم اثر به ارزیابی روش پرداختم و به چهارده مثال سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و مباحث فقهی اشاره کرده‌ام که به این روش قابل حل هستند؛ برای مثال کلمه نساء در آیات مختلفی آمده است، اما در خود سوره نساء و به ویژه در آیه اول و دوم سوره به عنوان آیه منتخب با نام سوره انتخاب شده است که مرتبط با نام سوره است. کلمات این آیات بسیار مرتبط و سرشاخه عنوان سوره هستند. در همین آیات کلمه «اتقوا» آمده است و در کنار آن کلمه «نقص» نیز وجود دارد؛ لذا همه آنها را مستند کرده و اشاره کرده‌ام که در این سوره احکام بسیاری درباره نقص و دیات آمده است که به آنها در پاورقی اشاره کرده‌ام.
پاسخ به شبهات با محوریت نام سوره
این پژوهشگر قرآنی درباره نتایج حاصل‌شده در این کتاب بیان کرد: نتیجه و کاربرد این موارد را در فصل سوم مورد اشاره قرار داده‌ام. کاربرد این موارد به ویژه در رفع شبهات قابل پیاده‌سازی است؛ برای مثال شبهاتی که درباره دلایل نزول قرآن به زبان عربی وجود دارد، با این روش قابل پاسخگویی است. در این راستا ابتدا باید مؤلفه‌های سؤال را استخراج و سپس ارتباط آن با اسامی سوره‌ها و آیات را کشف کنیم. در این سؤال که چرا قرآن به زبان عربی نازل شده است؟ سه مؤلفه شامل قرآن، زبان عربی و نازل وجود دارد که وقتی اسامی سوره‌ها و آیات منتخب را نگاه می‌کنیم، سوره «فصلت» انتخاب می‌شود؛ چراکه آیه متناسب با نام فصلت و این سؤالی که مطرح می‌شود، آیه سوم آن است که در این آیه آمده است: «كِتَابٌ فُصِّلَتْ آيَاتُهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ؛ کتابی است که آیات جامعش به صورت قرآنی به زبان فصیح عربی برای دانشمندان روشن گردیده است»؛ پس نتیجه میگیریم که اگر این سوره را به محوریت این سؤال مطالعه کنیم به جواب درست پیدا می‌کنیم.
حجت‌الاسلام رضایی در پایان گفت: در آیه 44 همین سوره به صورت دقیق جواب این سؤال داده شده است. خداوند متعال در این آیه فرموده است: «وَلَوْ جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا أَعْجَمِيًّا لَقَالُوا لَوْلَا فُصِّلَتْ آيَاتُهُ أَأَعْجَمِيٌّ وَعَرَبِيٌّ قُلْ هُوَ لِلَّذِينَ آمَنُوا هُدًى وَشِفَاءٌ...؛ و اگر ما این قرآن را به زبان عجم می‌فرستادیم کافران می‌گفتند: چرا آیات این کتاب مفصل و روشن (به زبان عرب) نیامد (تا ما قوم عرب ایمان آوریم)؟ ای عجب آیا کتاب عجمی بر رسول و امت عربی نازل می‌شود!...» حال وقتی به جواب‌ها رسیدیم، برای اینکه از خطا جلوگیری کنیم، میتوانیم تفاسیر ذیل این آیات همانند تفسیر نور را نیز مطالعه کنیم تا به وسیله خود قرآن به این سؤالات جواب دهیم.
انتهای پیام
