دانشگاه باستانی جندی‌شاپور بیانگر اهتمام جدی ایرانیان به معرفت است

به گزارش خبرنگار ایکنا، سومین کنگره بین‌المللی «جندی‌شاپور» امروز، سه‌شنبه، 19 اسفندماه، به میزبانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، با پیام رئیس‌جمهور، سخنرانی وزیر علوم و جمعی از اندیشمندان داخلی و خارجی برگزار شد.

منصور غلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، در این همایش به ایراد سخنرانی پرداخت و اظهار کرد: آنچه امروز برای آن گرد هم آمده‌ایم، بزرگداشت نقش و جایگاه پیشرو و سازنده میراث علمی دانشگاه جندی‌شاپور و اهمیت آن در تکوین تاریخ علم جهان و میراث علمی و آموزشی این دانشگاه ایرانی در هجده قرن پیش است. شکل‌گیری مفهوم دانشگاه با رویکرد نوین دانشگاهی نشان از وجود نگاهی عمیق، گسترده و دانش‌محور در زمان تشکیل دانشگاه باستانی جندی‌شاپور بوده است.

وی افزود: اصل تعهد به مقوله علم و هنجاری سازی علمی به عنوان مفهومی متعالی در تکوین تمدن جهانی از دیگر وجوه اثربخش دانشگاه جندی‌شاپور باستان است. در دانشگاه جندی‌شاپور، احترام به تنوع فرهنگی، مدارا، کرامت انسانی و پرهیز از خشونت و تعصب و گرایشات انحصارگرایانه علمی از مهمترین مؤلفه‌های بنیادین است که در اساسنامه این دانشگاه مهم همواره پاس داشته می‌شد.

غلامی ادامه داد: این وضعیت در مقایسه با شرایط کنونی جامعه جهانی و شکاف دانشی و انحصارگرایی برخی قدرت‌های جهانی در امر علم، عظمت نگرش بالنده بنیانگذاران جندی‌شاپور را هویدا می‌کند. موضوع اشتراک‌گذاری علم که یک مفهوم مدرن تلقی می‌شود و سازمان جهانی یونسکو نیز همواره در راهبردهای میان‌مدت و بلندمدت بر روی آن تأکید دارد، از ویژگی‌های بارز شهر دانشگاهی جندی‌شاپور بوده است.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری افزود: در واقع در این دانشگاه، مفهوم توسعه پایدار دانش و ترویج آن محور فعالیت‌های علمی و آموزشی بوده است. دانش آموخته‌های این دانشگاه پس از فراغت از تحصیل به سرزمین و دیار خود بازگشته و امر ترویج و توسعه علم را بر عهده می‌گرفتند. تولیدات علمی این دانشگاه نقش کم‌نظیری در توسعه تمدن جهانی داشته است. مبارزه با بیماری‌های واگیر و کشف و معرفی انواع گیاهان دارویی، برتر قرار دادن فضیلت علم و خرد در برابر ستیز و شمشیر، ساختن آزمایشگاه‌های علمی، نهضت ترجمه ستودنی دانشگاه جندی که آثار مشرق زمین را به سان پل ارتباطی به مغرب زمین انتقال می‌داد بسیار درخشان است.

وی افزود: تأسیس و راه‌اندازی بزرگترین کتابخانه عهد باستان با حدود چهارصد هزار عنوان کتاب از دیگر شگفتی‌های این دانشگاه باستانی است. تأسیس این دانشگاه در 1750 سال پیش بیانگر اهتمام جدی ایرانیان به تولید خرد و معرفت در تاریخ تمدن جهان است که صرف نظر از هرگونه تعصب باید این رویداد باشکوه را ارج نهاد و بار دیگر بشریت را نسبت به کوشش نیاکان فرهنگ گستر آگاه ساخت.

غلامی اظهار کرد: ثبت رویداد هزار و هفتصد و پنجاهمین‌ سال تأسیس دانشگاه جندی در فهرست رویدادهای تجلیل سازمان یونسکو و صحه گذاشتن بر کهن‌ترین سنت دانشگاهی جهان بسیار ارزشمند و قابل ستایش است، لیکن آنچه که این رسالت را بیش از پیش بر دوش ما سنگین‌تر می‌کند تلاش جهت احیای جندی‌شاپور نوین است که در پیام مدیر کل محترم یونسکو به خوبی نمود یافته است.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: شهر باستانی دزفول که خاستگاه این دانشگاه کهن جهانی است و دانشگاه صنعتی جندی که اکنون بار احیای نیای سرافراز خویش را بر دوش می‌کشد باید با حمایت حداکثری نهادهای داخلی و بین‌المللی جهت احیای دانشگاه نوین جندی همت گمارند که در این راه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از هیچ کوششی دریغ نخواهد کرد.

وی در پایان سخنان خود گفت: جمهوری اسلامی در راستای احیای دوباره جایگاه دانشگاه جندی آمادگی خود را جهت میزبانی از روسای دانشگاه‌های با قدمت باستانی در جهان و در محل دانشگاه جندی اعلام می‌دارد تا از این رهگذر راهکارهای عملیاتی و دادوستدهای آموزشی، علمی و فرهنگی همچون عهد باستان دوباره بر صدر همکاری‌های دانشگاهی بنشیند. در خاتمه از همه کسانی که این کنگره مهم را برگزار کردند و از همه شرکت‌کنندگان و سخنرانان محترم تقدیر و تشکر می‌کنم.

محمدرضا عصاری، دبیر همایش، اظهار کرد: این پاسداشت یعنی گرامیداشت هزار و هفتصد و پنجاهمین سالگرد تأسیس دانشگاه جندی‌شاپور، جشن‌نامه همه حوزه‌های مختلف تمدنی جهان است. دانشمندان برجسته یونانی، هندی، رومی و ایرانی با روحیه مهر و دوستی و رویکرد بالنده علمی و فرهنگی اولین جهان شهر دانشگاهی را در 1750 سال پیش در سرزمین علمی ایران بنیاد نهادند. اگر امروز بعد از هجده قرن با رویکرد دانش گستری گرد هم آمده‌ایم مقصودمان توجه به نقش برجسته دانشگاهی است که سنگ بنای آن را نیاکان دانشورمان در جندی‌شاپور پایه‌ریزی کردند.

وی ادامه داد: با ژرف‌نگری به اندیشه مؤسسان این دانشگاه کهن می‌توان به هدف آن‌ها از اشتراک‌گذاری علم پی برد؛ مفهومی که امروزه سازمان‌های جهانی همانند یونسکو آنها را سرلوحه کار خود قرار داده‌اند. به یاد بیاوریم که در سردر دانشگاه این جمله نقش بسته بود که علم و فضیلت برتر از بازو و شمشیر است. اینکه آن موقع برای ترویج آموزش و مبارزه با جهل و خرافه همت گذاشتند به مثابه آن است که توسعه پایدار و همه جانبه که امروز در کانون توجه بین‌المللی قرار گرفته است نقطه عزیمت آن در دوران باستان بسیار دقیق شناسایی شده است.

عصاری اظهار کرد: یک شرق‌شناس برجسته آلمانی به درستی معتقد است که دانشگاه چند ملیتی جندی‌شاپور، کانون هم‌افزایی فرهنگی و تمدنی بوده و این مفهوم امروز نیازمند احیا و دوباره‌سازی است. دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور در این سال‌ها با برگزاری سه نشست بین‌المللی کوشید تار و پود گسسته سنت دانشگاهی در جهان را فراهم سازد. همان گونه که در دو نشست پیشین دانشگاه، وزرای علوم جناب آقای فرهادی و غلامی در سخنان خود تأکید کردند دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور که امروز نماینده نیای باستانی خویش است باید شایستگی و شکوه جندی‌شاپور باستان را احیا کند و این امر مگر با عزم و اراده وزارت و شورای عالی محقق نخواهد شد که نتیجه آن خودباوری علمی بیشتر نسل جوان ایران اسلامی است.

دبیر همایش «جندی‌شاپور» یادآور شد: در عرصه کالبدی و فیزیکی لازم است این شهر باستانی که جزیی از کم‌نظیر‌ترین آثار باستانی جهان به شمار می‌رود و در حال حاضر توسط کشاورزان منطقه به زیر محصولات کشاورزی رفته است، توسط نهادهایی همانند میراث فرهنگی آزادسازی شود تا روند حفاری‌ها و اکتشافات باستان‌شناسی با همکاری‌های بین‌المللی آغاز شود.

رئیس دانشگاه جندی‌شاپور افزود: از سوی دیگر مرکز پژوهشی جندی‌شاپور که از دستاوردهای همایش‌های پیشین بود بر خود فرض می‌داند در راستای سیاست‌های تعیین شده برای دانشگاه در راستای احیای شهر دانشگاهی جندی‌شاپور اقدام کند. خوشحالیم که اهمیت شناسایی روز افزون بازکاوی این میراث ارزشمند در کانون توجه عاشقان علم و دانایی قرار گرفته است.

احمد پاکتچی، سفیر ایران در یونسکو، در ادامه این همایش به ایراد سخنرانی پرداخت و اظهار کرد: همان‌گونه که می‌دانید بسیاری از اندیشمندان به جندی‌شاپور آمدند تا در آنجا تحصیل کرده و به تبادلات فلسفی بپردازند. در آن زمان وقتی فلاسفه قدیمی با نگاهی که به روم باستان و یونان باستان داشتند، به جندی‌شاپور سفر کرده و به نشست و برخاست پرداختند. یک نویسنده آلمانی می‌گوید که دانشگاه جندی‌شاپور به عنوان یک کانون شرق بود. ارسطو نیز در سفر خود به جندی، تعاملات خوبی با آنجا داشت.

وی افزود: اسقف مسیحیت هم در سال 410 بعد از میلاد به آنجا آمدند و در شهر جندی مبادلات فرهنگی و علمی و دینی داشتند. بعد از ظهور اسلام در منطقه به عنوان یک دین و آیین جدید نیز شاهد بودیم مطالعات دینی هم در جندی مطرح شد و هرگز هیچ مشکلی درباره تعاملات دینی وجود نداشت؛ همان گونه که در اسناد تاریخی شاهد آن هستیم.

سفیر ایران در یونسکو تصریح کرد: به خاطر حضور مهاجران بیزانسی و سایر اندیشمندان، یک تنوع و پل ارتباطی در این شهر ایجاد شد. علاوه بر زبان فارسی، زبان سریانی و همچنین زبان عربی در دوران پس از اسلام در آنجا باعث گسترش ارتباطات شد.

سرور بختی، رئیس مؤسسه فرهنگی اکو، در ادامه به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: حدود پنج روز پیش مؤسسه فرهنگی اکو، اولین نشست رؤسای دانشگاه‌های منطقه اکو را برگزار کرد که از ده منطقه اکو در این نشست حضور داشتند و من افتخار دارم در آن نشست، آقای دکتر عصاری، رئیس دانشگاه جندی‌شاپور، را به صورت مهمان ویژه دعوت کردیم؛ چراکه نماینده کهن‌ترین دانشگاه دنیا سخنرانی کردند و ما با این اقدام خواستیم به تمام منطقه اکو برسانیم که جندی باید نماد مشترکات و همگرایی تمام منطقه و دنیا باشد.

وی افزود: خوشحالم که ایشان پیام جندی‌شاپور کهن را به تمام رؤسای دانشگاه‌های منطقه رساندند و از آنها دعوت به عمل آوردند که نشست دوم در جندی‌شاپور در شهر قدیم دزفول برگزار شود. امیدوار هستیم نشست دوم را در آنجا برگزار کنیم و این خود نشانی از همگرایی و وحدت منطقه‌ای و جهانی است.

سرور بختی در پایان تأکید کرد: جندی‌شاپور از این منظر نماد هویت شرقی ماست که در زمان جاهلیت بشری پایه‌گذار نخستین مرکز علمی جهان شد و چشم‌انداز دنیایی نوین را در برابر عالمیان گشود و امروز همه ما به عظمت تمدن‌آفرین جندی خواهیم پرداخت و بنده نیز به این سخنان گوش جان می‌سپارم. امیدوارم همه روزی دوباره جندی‌شاپوری شویم تا به دانش و دوستی تعظیم کنیم.

حجت‌الله ایوبی، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، در ادامه اظهار کرد: جهان امروز از ما توقع دارند که گوشه‌هایی از آن عظمت را امروز در جندی‌شاپور ببینند؛ لذا باید آن را احیا کرد و در کوچه‌پس‌کوچه‌های آن دانشمندانی از نقاط مختلف جهان پرسه بزنند و همه بدانند که دانش و فضیلت است که توانایی می‌آورد.

وی افزود: جندی‌شاپور مهد علم و دانشگاه بوده است و در این شهر کهن و مجمع دانشگاهی بزرگ کتابخانه‌ای با چهارصد هزار عنوان کتاب آراسته شده بود و همه اهالی علم به آن دسترسی داشتند. هزار و هفتصد و پنجاه سال پیش که جهان غرب در ظلمت بود و قهرمانان آن شوالیه‌ها بودند، قهرمانان ما دانشمندان و عالمان بودند و همه کسانی‌که به دلیل تعصبات در کشور خود رانده می‌شدند به جندی‌شاپور پناه می‌آوردند.