حقی که به حقدار رسید +صوت

در پی ثبت جهانی خوشنویسی ایران به‌عنوان میراث ناملموس در یونسکو، استاد اسرافیل شیرچی هنرمند نام‌آشنای هنر خوشنویسی  پیرامون این موضوع یادداشتی را در اختیار ایکنا گذاشته است. نکته جالب این است که امروز مصادف با سالروز تولد این هنرمند کشور است و سرویس فرهنگی خبرگزاری آن را تبریک می‌گوید و برای وی آرزوی موفقیت بیشتر و سلامت مدام دارد.

بهای وصل تو گر جان بود خریدارم/ که جنس خوب مبصر به هر چه دید خرید

چو ماه روی تو در شام زلف می‌دیدم/ شبم به روی تو روشن چو روز می‌گردید

خط یکی از فاخرترین و باارزشترین هنرهای ایرانی است که در کتیبه‌ها و سنگ‌نبشته‌های هخامنشی، ظروف ساسانی‌ها و بعدها در مساجد، مقابر، مدرسه‌ها و مکان‌های فرهنگی و هنری ما در تاریخ و فرهنگ تمدنی و تکاملی ما حضور درخشان دارد. گفته‌ای وجود که بیان می‌کند هندوان در آغاز هر کتابی می‌نویسند که «درود بر آن کسی که خط را اختراع کرد» و واقعاً ستایش، تکریم و تحسین به حقی است.

خط احوالات و روحیات تمدن بشری را در دوره‌های مختلف نشان می‌دهد. پس از اینکه اعراب با استفاده از الفبای خطوط پهلوی موفق به تهیه الفبای خطوط کوفی و نسخ قدیم شدند؛ همت هنرمندان و فرهنگمداران ایرانی موجب شد خط ثلث، توقیع، رقاع و ریحان به وجود بیاید و آرام آرام تعلیق، نستعلیق و شکسته‌نستعلیق که از اختراعات هنرمندان دستاربه‌سر ایرانی از گذشته‌های دور است؛ به وجود آمد.

خط جایگاه خاصی را در ادبیات، فرهنگ، معانی و خردورزی ایران دارد. خط نستعلیق از دقیقترین و زیباترین و مشکلترین خط‌های موجود جهان است و رعایت‌های مختلفی که در خط وجود دارد مانند:‌ ترکیب، کرسی، نسبت، ضعف، قوت، سطح، دور مجازی، صعودی مجازی، نزول مجازی، اصول، صفا و شأن که در خط مخصوصاً نستعلیق باید رعایت شود. از میرعلی هروی و سلطانعلی مشهدی تا الان بیش از هشتصد سال می‌گذرد همچنین از میرعلی تبریزی که واضع خط نستعلیق است.

اگر می‌شد محققان و دانشمندان غربی کمی سریع‌تر و روان‌تر به این موضوع پاسخ می‌دادند و آنقدر تعلل نداشتند بهتر بود. به هرحال این شناسنامه زرین فرهنگ و هنر مملکت ما است. تعارف نیست آنها از آفتاب خرد و معانی هنر شرق زیبا و کهن و در عین حال مظلوم در طول تاریخ استفاده‌های بسیاری بردند؛ مخصوصاً ایرانِ زرین که بسان قالیچه ابریشمین است و از هرگوشه‌ از آن معماری، خط، فرش، موسیقی و ادبیاتی بی‌نظیر رقصان و پرّان و رخشان است. احساس من این است که آنها اندکی از این آفتاب لعل شدند و کمی دیر به این حال و هوا پاسخ دادند که تعلل زیبا نیست.

ولی به قول امروزی‌ها حق به حقدار می‌رسد و این اتفاق شادی خاص و وصف ناشدنی‌ای را به وجود آورد. در خط نستعلیق و شکسته مثالی وجود دارد که می‌گوید؛ پنج چیز است که تا جمع نگردد در خط، هست خطاط شدن نزد خرد امر محال؛ دقت طبع و وقوفی ز خط و خوبی دست، طاقت منت و اسباب کتابت به کمال. ورنه این پنج یکی را قصوری حاصل ندهد فایده گر سعی نمایی صد سال.

خط خوشنویسی ایرانی واقعاً هنر دشواری است که در این وادی ممکن است هر کسی تمرین و ریاضت را تاب نیاورد. گفت عشق شیریست قوی‌پنجه و می‌گوید فاش/ هر که از جان گذرد بگذرد از بیشه‌ی ما. این هنر خط، خاص روحیات و ادبیات سرزمین ما است و اساتیدی که داشتیم هرکدامشان شناسنامه‌های زرین و رنگینی دارند که موزه‌های بزرگ دنیا گواه خوبی بر این احوالات است.

مدیران فرهنگی باید افتخار کنند که هنرمندانی همیشه بوده‌اند که برای آنها افتخارآفرینی کرده‌اند و یادگاری‌های بسیار باارزشی چه در موزه‌ها و چه گنجینه‌های خصوصی برجای گذاشته‌اند. شاهکارهایی از هنر کتابت و کتاب‌آرایی، مینیاتور، نگارگری، تذهیب و تشعیر وجود دارد که هر موزه‌ای در دنیا بروید از مکاتب هنری و فرهنگی ما سرشار است و خط‌ها و کتاب‌های فراوانی از حافظ، سعدی، شاهنامه و قرآن در گنجینه‌های بسیار گرانقیمت‌شان دارند که همه‌ این‌ها افتخاری برای سرزمین ما است.

مدیران ما باید بیشتر بکوشند که هنر ملی و باارزش و فاخر نیاکانی را با امکاناتی که دارند پاس بدارند و به ارزش آن بیفزایند و نه خدای ناکرده کاری کنند که هنرهای خوب ما نظیر خط، فرش، موسیقی و معماری رنگ‌پریده یا خدای ناکرده نابود شوند.

من این امر مهم شناسنامه‌دار شدن جهانی را برای خودم و اهل هنر مبارک می‌دانم و خانواده فرهنگ و هنر دغدغه‌های فراوانی برای به مطلب رساندن هنر در سکوی خاص جهان دارد. همانطور که وقتی می‌بینیم ورزشکارانی برتر می‌شوند چقدر به خودمان می‌بالیم؛ هنرها و فرهنگ‌ها که جای خود را دارد و شناسنامه رنگین و کاملی از ما بوده و هستند و در تمدن ما نقش اساسی داشتند.

باعث خوشحالی است که خط ما هم شناسنامه خاص و زرین خود را پیدا کرد و ان‌شاءالله هنرمندان معاصر ما به نسل‌های نوجو و نوخیز معاصر، این خط زیبا را منتقل کنند و احوالات خط به خانه‌های مردم راه یابد و بیشتر از خط در خانه‌های خود استفاده کنند. شعر شعرای بزرگ، گفته‌هایی از بزرگان و قرآن مجید با خطاطی‌ها و خوشنویسی‌های بسیار نفیس بهره ببرند. البته مردم همیشه حامی بودند و این حمایت مخصوص امروز نیست و حداقل شاید هزار سال حامی بودند که آن سفالینه‌ها و ظروف لبریز از معانی نیشابور باقی است و بر تارک هنر و فرهنگ این سرزمین می‌درخشد.

دل گفت مرا علم لدنی هوس است/ تعلیم کن گرت دسترس است

گفتم که الف، گفت دگر هیچ مگو/ در خانه اگر کس است یک حرف بس است