4 راهکار برای حفظ معنویت حج در زندگی حجاج + صوت

حجت‌الاسلام محسن ادیب‌بهروز، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی و مدیر گروه تاریخ اسلام حوزه‌های علمیه خواهران در گفت‌وگو با ایکنا به تشریح این مسئله پرداخت که حجاج چگونه می‌توانند معنویت کسب کرده در حج را پس از حج و در زندگی عادی خود حفظ کنند و گفت: در سوره انعام آیه 160 خداوند می‌فرماید: «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ؛‌ هر كس كار نيكى بياورد 10 برابر آن [پاداش] خواهد داشت و هر كس كار بدى بياورد جز مانند آن جزا نيابد و بر آنان ستم نرود». مفهوم آیه این است که عملی می‌تواند در نظام الهی آثار مثبت داشته باشد که ماندگار باشد.

وی افزود: ممکن است این مسئله در خصوص ماندگاری به ذهن بیاید که بسا برای عالم دنیا در یک دوره کوتاه این ماندگاری مورد نظر باشد؛ خیر؛ ما وقتی از تفسیر قرآن با قرآن استفاده می‌کنیم به مفهوم و معنای آیات بهتر دست پیدا می‌کنیم. وقتی به سوره نمل آیه 89 مراجعه می‌کنیم می‌بینیم خداوند می‌فرماید: «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْهَا وَهُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ؛ هر كس نيكى به ميان آورد پاداشى بهتر از آن خواهد داشت و آنان از هراس آن روز ايمنند».

کدام عمل در نظام هستی مورد توجه است

حجت‌الاسلام ادیب‌بهروز ادامه داد: این آیه تصریح دارد عملی در نظام الهی مورد توجه قرار می‌‌گیرد که آثار آن تا قیامت باقی باشد. یعنی چنانچه من حج گذار، نماز‌گزار، روزه‌دار و ... بودم اما آثار این اعمال تا عالم قیامت باقی نبود و براساس عوامل گوناگون از بین رفت (که به طور غالب اتفاق می‌افتد)، من در عالم آخرت تهی دست هستم و به عنوان نماز‌گزار، حج‌گزار و ... مورد توجه قرار نمی‌گیرم چون آثاری همراه خود ندارم.

این روحانی کاروان‌های حج در نتیجه‌گیری از این بخش سخنانش، گفت: اگر در تکمیل این دو آیه، آیات 54 و 84 سوره قصص را هم قرار ‌دهیم به این نتیجه می‌رسیم که در نظام الهی عملی می‌تواند مورد توجه الهی قرار گیرد که آثار آن نه تنها در دنیا با انسان همراه باشد بلکه در عالم برزخ هم انسان را نگه دارد و مراحل کمال انسان را ایجاد کند تا به قیامت برسد.

وی در ادامه به ارائه چهار راهکار برای باقی ماندن معنویت حج پرداخت و گفت: حج فوق‌العاده تأثیرگذار است و به قدرت و لطف الهی به صورت میانبر چنان اثری در فرد ایجاد می‌کند که با قاطعیت می‌توان گفت بی‌بدیل است.

چگونه بفهمیم حجمان مقبول شده است؟

حجت‌الاسلام ادیب‌بهروز مهم‌ترین اثر حج را کراهت حاجی از گناه دانست و گفت: وقتی حاجی موفق به انجام صحیح و خالص اعمال حج می‌شود و حج او پایان می‌یابد، یک نشانه ساده برای حاجی بروز می‌کند که می‌تواند بفهمد حج او چه نتیجه‌ای داشته است و آن نشانه ساده این است که حتی اگر یک انسان معمولی باشد، میل به گناه در او کاملاً از بین می‌رود. هیچگونه رغبتی به گناه، دروغ، غیبت و شایعه پراکنی ندارد و حتی به بهانه صحبت در مورد مسائل سیاسی به دروغ‌گویی، تهمت‌زنی و پخش شایعه نمی‌پردازد و هیچ گاه حاضر نیست برای تحلیل‌های سیاسی به دروغ ناهوشمندانه، غیبت ناخودآگاه و تهمت ناشناخته بپردازد.

وی تصریح کرد: این نعمت فوق‌العاده بی‌نظیر فقط با حج برای انسان حاصل می‌شود و خدا به واسطه حج این نعمت را به حاجی می‌دهد. این نعمت بزرگی است؛ بزرگ‌ترین مشکلی که ما در مسیر کمال داریم این است که میل به گناه نمی‌گذارد به سمت گناه نرویم و در بسیاری از اوقات برای خود توجیه‌آفرینی می‌کنیم و از گناه یک چهره مثبت به خودمان نشان می‌دهیم. یعنی هر گناهی را برای خودمان آنچنان زیبا می‌کنیم که به ذهنمان هم خطور نمی‌کند که در حال انجام گناه هستیم.

این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: این نعمت فزاینده در حرم الهی با رعایت قطعی واجبات، انجام مستحبات و ترک مکروهات به صورت پایدار در انسان می‌ماند و حاجی با همین نعمت به وطن بازمی‌گردد.

چرا پس از حج می‌لغزیم

وی در خصوص دلایل لغزش و رفتن به سمت گناه پس از حج، گفت: در وطن عوامل و تهاجمات به سمت ما می‌آیند، از سوی دیگر آن توفیق حضور در حرم امن الهی را هم نداریم، نبودن این توفیق می‌تواند بستر لغزش را فراهم کند آنجاست که ما نیاز داریم این نعمت را نگه داریم. اگر اولین گناه را انجام دادیم این نعمت به سرعت از ما ربوده می‌شود و دیگر با میل و رغبت به سمت گناه می‌رویم و گناه را با توجیه عقلانی انجام می‌دهیم.

حجت‌الاسلام ادیب‌بهروز در خصوص اینکه چگونه نعمت بزرگ کراهت از گناه را در خود نگه‌ داریم، گفت: برای اینکه بتوانیم این نعمت الهی را برای خودمان نگه داریم چهار راه‌کار ساده پیشنهاد می‌کنم. راهکار اول اینکه با یادآوری خاطرات لذت‌بخش و شیرین حج در خودمان مجدداً شوق به اینکه با خدا باشیم، با خدا همراه باشیم و عاشق خدا باشیم را ایجاد کنیم. مرور خاطرات به صورت زنده در انسان این لذت را یادآوری می‌کند که با خدا بودن و انس با خدا داشتن چه قدر عالی است.  

وی راهکار دوم را کمک هم‌کاروانی‌ها به هم برای حفظ معنویت حج دانست و گفت: با هم کاروانی‌های خود گروهی ایجاد کنیم؛ اگر در حج ختم قرآن گروهی، ختم صلوات گروهی و ... داشتیم با محوریت یکی از آن برنامه‌‌ها یک گروه ایجاد کنیم و نشست و ارتباط با همکاروانی‌های حج را بیشتر و به یکدیگر کمک کنیم تا آثار حج باقی بماند.

وی تأکید کرد: به محض اینکه حاجی اولین گناه را مرتکب شود، نعمت کراهت از گناه گرفته می‌شود و روند برای اینکه دیگر گناه نکند سخت می‌شود؛ آن هم در جامعه ما که اکنون تلاش می‌شود از گناه چهره مثبتی نشان داده شود و وقتی وارد جامعه می‌شویم می‌بینیم حرام خوری چهره مثبت و حرام‌گویی، حرام دیدن و حرام شنیدن چهره عقلانی پیدا کرده و این یک فاجعه غیر قابل توصیف است.

لذت عبد بودن

وی در خصوص اقدام سوم برای حفظ معنویت حج، گفت: در حج یک محور بسیار مهم وجود دارد و آن اینکه خداوند می‌خواهد به حاجی لذت عبد بودن را بچشاند تا او در زندگی با خدا عبد و مولا باشد. مهم‌ترین ویژگی انبیا هم این بوده که عبدالله بودند و لذا مهم‌ترین امتیازی که رسول خاتم(ص) دارد این است که نسبت به خالق بیش از همه مخلوقات، عبد است و این باعث شده این انسان بی‌نظیر در کل هستی بی‌نظیر بماند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی نحوه عبد الهی بودن بعد از حج را تشریح کرد و گفت: حالا من (حاجی) می‌خواهم این عبد بودن را در زندگی خودم آرام آرام ایجاد کنم. خداوند دوست دارد من دائم با وضو باشم؛ پس من هم در زندگی بر داشتن وضو مداومت می‌کنم. خدا دوست دارد ساعتی از شب را بیدار شوم و با او به مناجات برخیزم، پس من هم این کار را انجام می‌دهم چون می‌دانم خدا دوست دارد. می‌دانم خدا دوست دارد صله ارحام کنم یعنی مشکلات نزدیکانم را برطرف کنم پس برای این کار اقدام می‌کنم حتی اگر موفق نشوم چون تصمیم و همتش را گرفته‌ام خدا دوست دارد. می‌دانم خدا دوست دارد من دروغ نگویم، ولو چند بار دروغ گفته‌ام، این بار می‌گویم خدایا به خاطر تو دروغ نمی‌گویم چون می‌دانم خدا دوست دارد.

وی ادامه داد: می‌‌دانم خدا دوست دارد به همسر و فرزندانم محبت کنم ولو استحقاق محبت نداشته باشند، اما به آنها محبت می‌کنم. پس در مرحله سوم وقتی شروع به این کارها می‌کنم در من آرام، آرام آثار عبد بودن را به وجود می‌آورد و این سه اقدام می‌تواند به صورت یک پازل برای حفظ آثار حج در من نقش‌آفرینی کند.

حجت‌الاسلام ادیب‌بهروز در پایان یک اقدام دیگر را نیز پیشنهاد کرد و گفت: یک اقدام دیگر هم این است که می‌دانم خدا دوست دارد من حرام خور، حرام گو، حرام بین و حرام شنو نباشم پس شروع می‌کنم به انجام سخت‌ترین عمل، یعنی ممانعت از حرام خوری و تحت هر بهانه و توجیهی از خوردن هر چیز مشکوکی به حرام خودداری می‌کنم. برای اینکه حرام خوری حتی به صورت محدود و ندانسته موجب می‌شود جسم از انس با خدا و نجوا با خدا لذتی نمی‌برد و وقتی جسم لذتی نبرد، نمی‌گذارد روح هم لذت ببرد.

گفت‌وگو از زهرا ایرجی