موکب‌های ویژه بانوان؛ نیازمند فرهنگ‌سازی و توسعه

اربعین تابلویی از زیبایی‌های فرهنگ تشیع است که در نمادهای مختلفی نمایان می‌شود؛ یکی از این نمادهای فرهنگی، مواکب حسینی است. موکب محلی برای خدمت‌رسانی به زائران حائر سید شهیدان و سرور جوانان اهل بهشت است که بر سردر آن این‌گونه خدمت به زائر را گرامی داشته‌اند و اصحاب مواکب آن را شرف و هویت خود می‌دانند.

موکب، پدیده‌ نوپدیدی برای ایرانیان است؛ سازه‌ای که به فضای ادبیات فرهنگ دینی در ایران نیز ورود یافته و به عنوان محلی برای اکران عمومی ارزش‌های اصیل برآمده از متن فرهنگ، تاریخ و باورهای ملل اسلامی تبدیل شده است و کارویژه‌های مختلفی چون پذیرایی، اسکان، ارائه خدمات بهداشت و درمان، مشاوره و ... برای زوار دارد.

اما مسئله‌ای که در میان این همه زیبایی و شکوه قابل توجه است، این مهم است که با عنایت به روند تصاعدی و فزون‌یابنده‌ای که در هر سال در مراسم پیاده‌روی اربعین شاهد آن هستیم، بر اهمیت نقش‌آفرینی و کارگزاری مواکب به عنوان محل اصلی ارائه خدمات به عاشقان حسینی افزوده می‌شود که این امر توجه بیش از پیش به جوانب مختلف مواکب حسینی به ویژه بخش بانوان را ضروری می‌کند.

توجه به بخش بانوان مواکب امری است که حسب تأکیدات شرع استحباب دارد، مقدم است.

آنچه به وفور از اجتماعات زنان و عمدتا بانوان ایرانی می‌توان مشاهده کرد عدم توجه کافی نسبت به رعایت حدود شرعیه و چارچوب‌های هنجارهای دینی است؛ برای مثال مشاهده پرشمار زنان و مردانی که از فرط خستگی ناشی از راه و نیز گرمای فوق‌العاده عراق در گوشه‌ای از خیابان در وضعیتی رهاشده بر زمین نقش بسته‌اند، صحنه آزاردهنده‌ای را برای ناظران ایجاد می‌کند و این تلخی آن هنگام چند برابر می‌شود که امکاناتی برای کمک به آنها وجود نداشته باشد.

همچنین مسئله دریافت خوراکی و نوشیدنی از مواکب جزو مواردی است که باید دقت بیشتری در رعایت مسائل شرعی و حفظ حرمت بانوان زائر در آنها صورت گیرد. اصرار و تقاضای بی‌جهت برخی بانوان برای دریافت وعده‌های غذایی از جانب مواکب و گاه اختلاط میان محرم و نامحرم در این بخش از مواکب، از دیگر صحنه‌های آزاردهنده است که باید برای رفع آن تدبیری اندیشید.

حضور پر رنگ بانوان در بازار و چانه‌زنی‌های بی‌مورد و اصرار و الحاح ایشان برای خرید ارزان‌تر، از دیگر مصادیقی است که با شأن زائر تطابقی ندارد و از فرهنگ زیارت به دور است نیز از جمله چالش‌هایی است رفع آن نیازمند فرهنگ‌سازی است.

ضرورت تمهید فضایی ویژه بانوان در اربعین

حضور فرزندان در کنار مادران و نیز حضور مادران مسن در کنار دخترانشان از دیگر مسائلی است که توجه بیشتر و ارائه خدمات مکفی‌تر به بانوان در مراسم اربعین را ضروری ساخته است. متاسفانه به دلیل ازدحام جمعیت، بسیار مشاهده می‌شود که کودکان خردسال در میانه مسیر با صورتی گریان به دنبال والدین خود می‌گردند؛ این صحنه پرتکرار نیز ضرورت تمهید فضایی ویژه برای بانوان را برجسته می‌کند.

طبعاً زیارت زمانی دلنشین می‌شود که با امنیت و آرامش روان همراه باشد؛ لذا، وجود هر گونه دغدغه و دل‌نگرانی آن هم برای زنان، می‌تواند به عنوان یک ورودی آشوب‌ساز در ذهن و روان آنها اثرگذار و مانع از تمرکز و طیب خاطر آنان در امر زیارت باشد. این امر نیز بر ضرورت تمهید فضایی که بتواند این آرامش و امنیت را ایجاد کند، صحه می‌گذارد.

چالش عمده دیگری که به طور میدانی می‌توان آن را مشاهده کرد، ناتوانی بخش قابل توجه زائران و به طور خاص بانوان در برقراری ارتباطات کلامی به دلیل آشنا نبودن به زبان عربی است. این مسئله در زمان‌های اضطرار بیشتر نمایان می‌شود. برای مثال زائر بانوی ایرانی در هنگام بیماری و یا هنگام پرسش از نشانی، به طور مشهود با مشکل مواجه می‌شود.

ابتکار ایجاد موکب ویژه بانوان

در میانه خیل پرشمار مواکب حسینی که حقا و انصافاً با اخلاصی زاید‌الوصف به طور شبانه‌روزی در حال خدمت‌رسانی به زوار هستند، برای نخستین‌بار، شاهد ابتکار فرهنگی در خور تحسین شدم و آن «موکب بانوان ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات» در ضلع جنوبی صحن در حال ساخت عقیله بنی هاشم در جوار عتبه حسینی بود؛ موکبی با ظرفیتی بالغ بر هزار نفر که به طور روزانه در حال خدمت‌رسانی متنوع و مطلوب به بانوان زائر است.

ایجاد محیطی امن برای استراحت و ارائه خدمات به بانوان و کودکان و اجرای برنامه‌های جذاب فرهنگی، در کنار ارائه خدمات درمانی و استقرار درمانگاهی مجهز با حضور پزشکانی متخصص و مجرب که به طور شبانه‌روزی در حال خدمت‌رسانی به بانوان هستند، را ابتکار عملی شایسته یافتم که به نظر می‌رسد این موضوع می‌تواند نقطه آغازی برای فرهنگ‌سازی شایسته در حوزه سیاست‌گذاری فرهنگ زیارت باشد که انتظار می‌رود در سالیان آتی مورد توجه شایانی قرار گیرد و الگوی آن تکثیر شود تا امر زیارت شرایط مطلوب‌تری به خود بگیرد و بتواند زمینه لازم برای یک زیارت به یادماندنی را فراهم آورد.

خبرنگار افتخاری خبرگزاری ایکنا، کربلای معلی/ صفر ۱۴۴۴