تقوا، مطالعه و شاگردی؛ بایدهای مداحی و سخنرانی
پیشکسوت شعر آئینی کشور سه عامل بی‌تقوایی، عدم مطالعه و عدم تلمذ نزد استاد را مهمترین آفات برای یک مداح و منبری دانست و گفت: منبری‌ها و مداحان باید مطالعه داشته باشند و مطمئن باشند سخنانی که بیان می‌کنند، در روایات و تاریخ آمده باشد.
استاد غلامرضا سازگار در سال ۱۳۲۰ در قم به دنیا آمد. پس از تحصیلات ابتدایی در مکتب‌خانه‌های قدیمی وارد حوزه علمیه شد و برخی از دروس حوزوی را خواند. وی در ۱۹ سالگی ازدواج و به تهران مهاجرت کرد.
استاد سازگار شاعر و مداح آئینی و تخلص وی در اشعارش، میثم است. از وی آثار متعددی در رثا و مدح اهل بیت(ع) و شهدای انقلاب اسلامی برجای مانده است. ایشان چهار سال رئیس خانه مداحان ایران بوده است.
«نخل میثم»، «یک ماه خون گرفته»، «از صیام تا قیام» و... از جمله آثار اوست. سازگار یکی از بزرگان شعر آئینی (اشعاری که در مدح و منقبت و سوگ پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) سروده می‌شود) و از شناخته‌ترین شاعران این عرصه است.
غلامرضا سازگار به شاعران و مداحان اهل بیت(ع) ضمن تأکید بر نوآوری در شعر آئینی توصیه می‌کند که نوآوری در شعر و سبک مداحی نباید به‌گونه‌ای باشد که با جایگاه و شأن اهل بیت(ع) هم‌خوانی نداشته باشد. او بی‌استادی، بی‌سوادی و بی‌تقوایی را سه آسیب مهم در عرصه مداحی اهل بیت(ع) عنوان کرده و مداحان را به اخلاص، حفظ اشعار در سنین جوانی، فراگیریِ تخصصی ادبیات، شعر و مقتل سفارش کرده است.
سازگار هدف برگزاری مجالس مذهبی را خدمت به اهل بیت(ع)، برطرف شدن عیوب نفس و آشنایی با مسائل دینی می‌داند. وی مداحی را در خدمت منبر دانسته و معتقد است، شاعر نباید به مسائل روز بی‌تفاوت باشد بلکه باید به حوادث و وقایع روز در شعر خود اشاره کند. بر همین اساس او یکی از وظایف مداحان و شاعران را روشنگری می‌داند. به گفته سازگار، مداح اگر مسائل روز را برای مخاطب خود تبیین نکند، دشمن جای شمر و امام حسین(ع) را با تبلیغات خود عوض می‌کند.
برای بررسی شیوه‌های صحیح و شاخصه‌های یک منبر خوب و تأثیرگذار به ویژه در میان نوجوانان و جوانان به گفت‌وگو با غلامرضا سازگار، مداح و شاعر آئینی پرداختیم که مشروح آن را در ادامه مطالعه می‌کنید.
ایکنا ـ شاخصه‌های یک منبر خوب چیست؟
گوینده یک منبر باید مطالعه کافی و هنر صحبت کردن داشته باشد. ممکن است گاهی یک منبری حرف خوب بزند اما نتواند خوب حرف بزند. شاخصه یک منبر خوب این است که گوینده آن بتواند هم خوب حرف زده و هم حرف خوب بزند.
در یک منبر خوب طرز گفتار یک منبری و منابع و مآخذی که از آن‌ها در سخنان خود استفاده می‌کند، بسیار مهم است. اینکه یک منبری سخنان خود را از کجا، یعنی از چه مأخذ و منبعی بیان می‌کند نیز بسیار مهم است. بهره‌گیری از قرآن و روایات یکی از مهمترین نکاتی است که یک منبری باید در گفتار خود از آن استفاده کند. گوینده یک منبر باید بتواند سخن خود را به خوبی پرورش دهد.
برای مثال اگر برنج و روغن خوب را به یک آشپز خوب بدهیم، طعام را به بهترین نحو طبخ می‌کند، اما چنانچه آشپز نتواند غذا را خوب طبخ کند، طعام خوبی پخته نمی‌شود. سخن یک منبری باید به دهان مستمع مزه کند. به قول مرحوم فلسفی که می‌فرمود: «من قال الصادق(ع) می‌گویم و یک بچه طلبه نیز قال الصادق(ع) می‌گوید، اما گفتن این دو با هم زمین تا آسمان تفاوت دارد».
ایکنا ـ تفاوت منبرهای امروزی با منبرهای گذشته در چیست؟ اثرگذاری منبر به چه ویژگی‌هایی بستگی دارد؟
در گذشته نیز تمام منبرها تأثیرگذار نبود و امروز نیز به همین شکل است و هر منبری تأثیرگذار نیست. برخی منبرها در گذشته همانند منبر مرحوم فلسفی و مرحوم اشراقی تأثیر فراوانی در میان آحاد جامعه داشت. منبر زمانی تأثیر می‌گذارد که یک منبری بتواند به خوبی با مردم سخن بگوید و مطالعه کافی داشته باشد. منبری باید از دل با مردم سخن بگوید و اگر به این صورت نباشد، منبر او تأثیری نخواهد داشت.
این مسئله به گذشته و امروز ربطی ندارد و یک منبری چنانچه نتواند با مردم ارتباط برقرار کرده و با دل خود با ایشان سخن نگوید، تأثیری بر دل‌های آن‌ها نخواهد داشت. یکی از مهمترین شاخصه‌های تأثیرگذاری یک منبر خوب، عامل بودن واعظ و منبری به سخن خود است، یعنی چنانچه یک منبری به حرف‌ها و گفتار خود عمل نکند، منبر او نیز تأثیری بر دل‌ها ندارد. منبری باید از دل سخن بگوید تا گفتار او بر دل نشسته و تأثیرگذار باشد.
ایکنا ـ مقام معظم رهبری تأکید فراوانی بر تأثیرگذاری منبرها در جامعه دارند. منبری‌ها در این راستا چه وظایفی دارند؟
منبر یک هنر است و چنانچه یک منبری بتواند این هنر را به خوبی اجرا کند، منبر او نیز تأثیرگذار خواهد بود. بسیاری از منبری‌ها هستند که حتی خیلی محکم نیز صحبت نمی‌کنند اما منبر آن‌ها تأثیرگذار است؛ مانند حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ حسین انصاریان که منبر بسیار تأثیرگذاری دارد. امثال ایشان برای هر یک از منبرهای خود مطالعه داشته و برای مردم از دل سخن می‌گویند. لذا سخن ایشان بر دل مردم نشسته و در دل آن‌ها جا باز می‌کند.
منبری باید بتواند به‌گونه‌ای سخن بگوید که منبر او تأثیرگذار باشد و دل‌ها را جذب کند. دیروز و امروز منبرهای فراوانی در جامعه وجود داشته و دارد اما در هر دوره‌ای فقط برخی منبرها بوده و هستند که در جامعه تأثیرگذار بوده‌اند. لذا منبری باید منبر خود را به‌گونه‌ای اداره کند که بتواند در میان مستمعان خود اثرگذار باشد.
ایکنا ـ از نظر شما آفت‌هایی که ممکن است منبرها با آن مواجه شده و تأثیرگذاری لازم را نداشته باشند، چیست؟
سه عامل مهم از جمله آفات منبرهای مختلف هستند. بی‌تقوایی، عدم مطالعه و عدم تلمذ نزد استاد مهمترین آفات یک منبر خوب هستند. فردی که قصد دارد مداح یا منبری خوبی شود باید طرز سخنرانی را از استاد بیاموزد. منبری‌ها باید بدانند که تمامی زوایای یک منبر جملگی هنر است.
متأسفانه برخی منبری‌ها امروز بدون مطالعه و داشتن آگاهی کافی به منبر رفته و هرچه می‌خواهند بیان می‌کنند. برخی از ایشان حتی کار را به جایی می‌رسانند که برخی خرافات، شبهات و دروغ‌های فراوانی را از وقایع تاریخی اسلام و شیعه برای مردم بیان می‌کنند که این مسئله نه تنها منجر به جذب مردم نشده بلکه باعث دوری آن‌ها از مبانی دینی و اخلاقی می‌شود.
امروز باید جلوی چنین افرادی را گرفت تا نتوانند از منبر برای ایراد سخنان نسنجیده و بی‌پایه و اساس استفاده کنند؛ چراکه این نوع منبرها فقط باعث دوری جوانان و نوجوانان از دین و مذهب خواهد شد. منبر نیازمند یک منبری باسواد و فردی است که مطالعه کرده باشد. فردی که مطالعه نکرده باشد، دچار دروغ خواهد شد. فردی که تقوا نداشته باشد، هر چه بخواهد در یک منبر ایراد می‌کند. لذا باید در برابر این افراد ایستادگی کرد و اجازه نداد تا از منبر برای بیان سخنان ناپسند خود استفاده کنند. مداحان و منبری‌ها باید ابتدا برای خدا سخن بگویند.
نکته بعدی اینکه منبری‌ها و مداحان باید مطالعه داشته باشند و مطمئن باشند سخنانی که بیان می‌کنند، در روایات و تاریخ آمده باشد. ایراد سخنان بدون مدرک و سند روایی و تاریخی فقط باعث دوری مردم از دین و مذهب خواهد شد.
گفت‌وگو از مجتبی افشار
انتهای پیام
