توحید، اخلاق و هدایت؛ سه رکن جامعه نبوی
یک استاد حوزه و دانشگاه گفت: جامعه‌ای که پیامبر(ص) پی‌ریزی کرد، توحیدی و اخلاقی و بنای آن بر اساس هدایت است.
طاهره دوست، استاد حوزه و دانشگاه در کاشان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان به‌مناسبت ولادت پیامبر اکرم(ص) به صفات اخلاقی و پسندیده ایشان از دیدگاه قرآن اشاره و اظهار کرد: خداوند درباره مهم‌ترین ویژگی پیامبر اسلام(ص) در قرآن می‌فرماید: «و از روى هواى نفس سخن نمى‌گوید. آنچه مى‌گوید، جز وحی که بر او می‌شود، نیست».
وی افزود: وجود مقدس این پیامبر عظیم‌الشأن، متصل به وحی الهی بوده و هر اقدام، گفتار، کردار و رفتار ایشان طبق دستور و رضایت الهی بوده است. وقتی در آیه اول سوره اسرا از معراج و مسیر آسمانی پیامبر(ص) صحبت می‌شود، خداوند می‌فرماید: «سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ...، پاک و منزه است خدایی که سیر داد بنده‌اش را...»؛ بنابراین رسول الله(ص) عبد الهی بود. عبد الهی یعنی کسی که کاملاً تحت اطاعت و اوامر الهی زندگی و تبلیغ می‌کند و ایشان در کنار ۱۴ معصوم، مقرب‌ترین بنده خدا و بالاتر از تمام پیامبران الهی، خاتم و افضل انبیا بود.
این استاد حوزه و دانشگاه اخلاق والا، وارسته و کریمانه را دومین ویژگی پیامبر(ص) از دیدگاه قرآن دانست و گفت: حضرت محمد(ص) در جامعه‌ای به نبوت رسید که خشونت، جنگ و تعصبات قومی و قبیله‌ای در اوج خود بود. قبیله‌های اوس و خزرج دعواهای سالیانه، کشتارهای طولانی و مشکلات بسیاری از لحاظ اخلاقی داشتند؛ اما رسول الله(ص) توانست با اخلاق بی‌نظیر خود آنها را هدایت و تعصبات بی‌دلیل را از آنها دور کند، چنانکه خداوند هم در قرآن می‌فرماید: «وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٖ؛ و به تحقيق كه تو داراى اخلاق بزرگى هستى.»
وی ادامه داد: این اخلاق عظیم پیامبر(ص) توانست اعراب، یهودیان، مسیحیان، زرتشتیان، ایرانیان، رومیان و یونانیان را به اسلام متمایل کند، چنانکه قرآن می‌فرماید: «فَبِما رَحمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُم وَلَو كُنتَ فَظًّا غَليظَ القَلبِ لَانفَضّوا مِن حَولِكَ...؛ به برکت رحمت الهی در برابر آنان نرم و مهربان شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده می‌شدند...»
توصیف پیامبر(ص) در نهج‌البلاغه
دوست اظهار کرد: بخش زیادی از نهج‌البلاغه به‌ویژه خطبه‌های آن سرشار از ویژگی‌هایی است که رسول الله(ص) را معرفی می‌کند، خصوصاً در اوایل خطبه‌ها پس از توصیف وضعیت بد و جاهلانه زندگی مردم مکه و مدینه و آداب و رسوم آنان به این می‌پردازد که چطور پیامبر(ص) با علم، اخلاق و صبر زیادی که داشت، آنان را نجات داد؛ برای مثال در بخشی از خطبه ۲۶ می‌خوانیم: «شما ملت عرب... آب‌های آلوده می‌نوشیدید و غذاهای ناگوار می‌خوردید، خون یکدیگر را به ناحق می‌ریختید و پیوند خویشاوندی را می‌بریدید...»
وی ادامه داد: اما رسول الله(ص) به برکت اسلام به اعراب یاد داد که قلب‌هایشان با هم مهربان باشد، غذاهای پاکیزه بخورند، از آلودگی‌ها دوری و در جامعه‌ای توحیدی با وحدت و همدلی زندگی کنند؛ چنانکه پیش از بعثت، اعراب که تعصب زیادی بر مسئله عرب و عجم بودن داشتند، با نزول آیه: «... إِنَّ أَكرَمَكُم عِندَ اللَّهِ أَتقاكُم...؛ گرامی‌ترین شما نزد خداوند باتقواترین شماست...»، یاران پیامبر(ص) چون بلال حبشی از اهالی آفریقا، سلمان فارسی ایرانی‌تبار و... را پذیرفتند.
ویژگی‌های جامعه نبوی
این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: جامعه‌ای که پیامبر(ص) پی‌ریزی کرد، بسیار زیبا، آرمانی و نورانی بود و ما باید برای رسیدن به آن تلاش کنیم. به داستانی در تفسیر نمونه آیت‌الله مکارم شیرازی اشاره می‌کنم که حضرت، همسايه‌اى يهودى داشت كه ایشان را بسيار اذيت مى‌كرد. هر روز از پشت‌بام، خاكستر همراه آتش بر روى سر آن حضرت مى‌ريخت و پيامبر(ص) كريمانه از كنار آن مى‌گذشت.
وی افزود: اما یک روز خبرى از مرد يهودى نشد، پيامبر اسلام(ص) از غيبت آن مرد سؤال كرد. گفتند خوشبختانه بيمار شده است. حضرت فرمود بايد به عيادتش برويم. ایشان كنار بستر بيمار نشست و از حالش پرسيد. مرد يهودى از فرط خجالت صورت خود را پوشاند و پرسيد: اين نوع برخورد آيا اخلاق شخصى شماست، يا جزو دستورات دينى محسوب مى‌شود؟ حضرت فرمود: جزو دستورات دينى است. مرد يهودى با برخورد زيبا و پرجاذبه پيامبر اسلام(ص)، مسلمان شد.
دوست تصریح کرد: بنابراین جامعه‌ای که اسلام محمدی برای ما توصیف کرده، جامعه‌ای توحیدی و اخلاقی و بنای آن بر اساس هدایت است؛ یعنی باید تلاش کنیم هم خودمان در مسیر هدایت باشیم و هم دیگران را به این مسیر دعوت کنیم؛ اما چگونه این امر انجام می‌شود؟ حضرت رسول(ص) می‌فرماید: «إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ اَلثَّقَلَيْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِي كِتَابَ اَللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي...؛ همانا من دو چيز گرانبها در ميان شما مى‌گذارم كه اگر شما به آن دو چنگ بزنيد، هرگز بعد از من گمراه نخواهيد شد؛ يكى كتاب خدا و ديگرى فرزندان من...».
وی گفت: امروز که استفاده از فضای مجازی رواج دارد، سبک زندگی مردم هم به سمت آن سوق داده شده است؛ دیگر مهم نیست چه چیزی درست و چه چیزی نادرست به شمار می‌رود، فقط مهم این است که چه چیزی در فضای مجازی تبلیغ می‌شود؛ در حالی که ما کتاب خدا را در اختیار داریم که معجزه الهی است و تمام اندیشمندان جهان می‌دانند بالاتر از این معجزه علمی چیزی وجود ندارد. حضرت رسول(ص) سبک زندگی خود را برای ما در قرآن به ودیعه گذاشته است؛ پس چرا باید نگاهمان به راهی باشد که غرب و شرق به آن سوق پیدا کرده‌اند؟
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: مبادا فکر کنیم قرآن برای قبر و قیامت است. این کتاب آسمانی در حقیقت سبک زندگی دنیوی ماست؛ به‌علاوه دانشمندان اذعان دارند که علم قرآن، پایان‌ناپذیر است و آیات آن طبق آخرین پیشرفت‌های علمی اثبات می‌شود. همان‌طور که هر کتابی استادی دارد، قرآن هم یک استاد دارد و در هر دوره زمانی در کنار این کتاب آسمانی، امامی حضور دارد که بر اساس آیات آن به سؤالات پاسخ می‌دهد. در زمان ما نیز حضرت صاحب‌الزمان(عج) حضور دارند که حقیقت قرآن در وجود ایشان متجلی است.
وی تأکید کرد: پس اگر می‌خواهیم جامعه‌ای بسازیم که مبتنی بر سبک زندگی پیامبر(ص) باشد، باید به سمت ظهور حرکت کنیم. در خطبه ۱۳۸ نهج‌البلاغه نیز دقیقاً به این موضوع اشاره شده است و امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «... تُخْرِجُ لَهُ الْأَرْضُ أَفَالِيذَ كَبِدِهَا، وَ تُلْقِي إِلَيْهِ سِلْماً مَقَالِيدَهَا، فَيُرِيكُمْ كَيْفَ عَدْلُ السِّيرَةِ، وَ يُحْيِي مَيِّتَ الْكِتَابِ وَ السُّنَّةِ؛ زمين براى او گنجينه‌هايش را چون پاره‌هاى جگرش بيرون افكند و كليدهاى خود را تسليم او كند و او به شما نشان خواهد داد كه دادگرى در كشوردارى چگونه است و كتاب خدا و سنت او را كه مرده است، زنده كند.»
دوست یادآور شد: با توجه به کلام مولا، ریشه‌کن شدن فقر، ایجاد عدالت اقتصادی و رفاه عمومی، گسترش ثروت و زنده کردن سنت قرآن و پیامبر(ص) از ویژگی‌های ظهور برشمرده شده است و وقتی امام زمان(عج) ظهور کند، رفتارش با مردم بر اساس سنت رسول الله(ص) خواهد بود و جامعه مبتنی بر سیره نبوی را احیا خواهد کرد.
تفاوت جامعه ما با جامعه نبوی
وی گفت: هر کدام از ما باید این سؤال را از خود بپرسیم که علم و اخلاق ما طبق آیات و روایات چقدر به حضرت رسول(ص) نزدیک است؟ اگر هر یک از ما روی خود کار کنیم، قطعاً جامعه هم که متشکل از افراد انسانی است، به بهترین نحو ساخته خواهد شد؛ چنانکه در جامعه ما اکنون هم نشانه‌هایی از اخلاق و سیره پیامبر(ص) وجود دارد؛ ولی اگر بخواهیم این نشانه‌ها به بالاترین مرحله خود برسد، نیازمند تفکر و عمل بیشتری هستیم. مهم‌ترین ویژگی پیامبر(ص) که جوانان را به آن توصیه می‌کنم، هدفمند زندگی کردن است. با وجود اینکه ما نوجوانان و جوانان موفقی داریم، اما وقتی سطح عمومی جامعه را در نظر می‌گیریم، متوجه می‌شویم که زندگی ما بی‌هدف می‌گذرد.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «أَفَحَسِبۡتُمۡ أَنَّمَا خَلَقۡنَٰكُمۡ عَبَثٗا...؛ آیا گمان کردید که قطعاً شما را بیهوده آفریده‌ایم؟...» ما باید اوقات زندگی خود را به‌گونه‌ای رقم بزنیم که اشرف مخلوقات بودن در آن هویدا باشد. در آیه دیگری از قرآن می‌خوانیم: «فَإِذا فَرَغتَ فَانصَب؛ پس هنگامی که از کار مهمی فارغ می‌شوی، به مهم دیگری بپرداز.» ظاهر آیه به برگزیدن امیرالمؤمنین(ع) بعد از حیات پیامبر(ص) اشاره دارد؛ اما در تفسیر آن آمده است که ای مسلمانان، کارهایتان را هدفمند انجام دهید و چون تمام شد، به کار دیگری مشغول شوید.
وی در پایان بیان کرد: توصیف خوب یک پدیده، ذهن را به سمت آن متمایل می‌کند، چنانکه در هوای گرم و پرحرارت تابستان باشیم و کسی از سفیدی و سردی برف صحبت به میان آورد. امید است که با تبیین ویژگی‌ها و سیره پیامبر(ص) به بهترین نحو، جامعه را بیش از پیش برای حرکت به سمت سیره نبوی متمایل کنیم.
زهراسادات محمدی
انتهای پیام
