تاریخ برای فخرفروشی نیست

به گزارش ایکنا از اصفهان، نشست گفت‌وگو درباره کتاب «ایرانی‌تر» به قلم نهال تجدد، از سلسله‌نشست‌های سه‌شنبه‌های فصل سخن، روز گذشته، هفتم آذرماه در کتابفروشی اردیبهشت جهاددانشگاهی واحد اصفهان برگزار شد.

علیرضا جعفری‌زند، استاد دانشگاه و باستان‌شناس در این نشست اظهار کرد: نويسنده مباحث کتاب را به دو بخش ایران و انیران تقسیم‌بندی کرده است. ایرانی‌ها جزو پیکره اصلی ایران بودند؛ مانند مردم اصفهان و کرمان. انیران هم کسانی را شامل می‌شود که جزوی از کشور ایران اما غیرایرانی بودند؛ مانند مصر و بخشی از آسیای صغیر.

وی افزود: نویسنده تصویر زیبایی از ایران از نگاه خود و همسر فرانسوی‌اش ارائه داده است. او از مکان‌های گوناگونی بازدید کرده و مطالب دقیقی راجع به آنها نوشته و به‌طور موشکافانه‌ای درد جامعه را نیز در لابه‌لای مطالب خود آورده است. در قسمت‌هایی از کتاب نیز سعی دارد بگوید که همسر فرانسوی‌اش موجب شده تا او ایرانی‌تر شود و از اشخاص سرشناسی همچون عباس کیارستمی و عزت‌الله انتظامی هم نام برده و آنها را مورد توجه قرار داده است.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: نويسنده کتاب چنین می‌گوید که درباره بودای چینی، تحقیقاتی آغاز کرده و از همین‌رو به چین سفر کرده است. در متون چینی گفته شده که شاهزاده‌ای ایرانی دین بودا را با خود به چین آورد؛ پس دین بودا از طریق ایران وارد چین شده است. نويسنده به حمله اعراب و مهاجرت ایرانیان به چین نیز اشاره می‌کند، چنانکه چین در قرن اول هجری، یک میلیون ایرانی داشت.

وی با اشاره به فصاحت در بیان مطالب کتاب گفت: از نظر من به لحاظ ادبیات و نوشتار، هر ایرانی باید این کتاب را بخواند. نویسنده در عین اینکه شرح حال بازگو می‌کند، به‌صورت دقیق به موضوعات تاریخی نیز می‌پردازد.

جعفری‌زند تأکید کرد: دانستن و مطالعه تاریخ برای همه الزامی است. عده‌ای حتی تاریخ معاصر را به‌درستی نمی‌شناسند و این بی‌تفاوتی چیز خوبی نیست. ما تاریخ اجتماعی داریم؛ اما در دل تاریخ سیاسی‌مان گم شده است. توصیه می‌کنم همگان کتاب «تاریخ ایران کمبریج» از انتشارات دانشگاه کمبریج را بخوانند، به این دليل که فقط یک نفر آن را ننوشته است، بلکه جمعی از محققان جدیدترین پژوهش‌های تاریخی خود را در این کتاب آورده‌اند.

وی در خصوص فواید مطالعه تاریخ گفت: تاریخ برای این نیست که فخرفروشی کنیم و بگوییم ما از نسل کوروش هستیم، بلکه برای اصلاح خودمان باید از آن استفاده کنیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به دیدگاه نویسنده در مقایسه فضا و فرهنگ ایران و فرانسه اظهار کرد: تجدد حتی بیمارستانی را که همسرش در ایران در آن بستری بوده است، با بیمارستان‌های فرانسه و یا خانه پدری خود را با خانه سنگی شوهرش در فرانسه مقایسه می‌کند. ازدواج او با همسری که 30 سال از خودش بزرگتر است، به‌دلیل جاذبه شخصیتی و شهرت همسرش بوده، وگرنه به قول سعدی: «تیری به پهلو به از پیری در کنار».

وی یادآور شد: ما تردیدی نداریم که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها تأثیر بسزایی در شناخت فرهنگ ما داشته‌اند؛ برای مثال یک ایتالیایی در زمان شاه عباس صفوی، باعث خوانش خط میخی باستان شد.

جعفری‌زند اضافه کرد: من گاهی در کلام خود از عبارت «ایرانی پاک‌نژاد» استفاده می‌کنم و در جواب عده‌ای که درباره معنای آن می‌پرسند، می‌گویم کسی را که شاعری چون فردوسی دارد و سعدی، حافظ و مولانا را از خود می‌داند، با دیدن تخت جمشید آن را به پدران خود منتسب می‌کند و به حیوانات و طبیعت سرزمین خود عشق می‌ورزد، «ایرانی پاک‌نژاد» می‌نامم. عده‌ای گمان می‌کنند منظور من نژاد آریایی است، در صورتی که امروزه نژاد خالص در هیچ کجای دنیا نیست، مگر اینکه در میان جنگل‌های آمازون یا بومیان استرالیا چنین چیزی مشاهده شود که از دوران بربریت در همان‌جا ساکن‌ باشند.

وی ادامه داد: وقتی از من در مقام یک باستان‌شناس سؤال می‌شود که کجا را کندوکاو کنیم تا اثری تاریخی بیابیم، به آنها می‌گویم زیر پایتان را بگردید. لایه‌های تمدن زیر همین خاک است. اصفهان کهن زیر پای مردم اصفهان و یزد کهن زیر پای مردم یزد قرار دارد و این ثابت شده است.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: من امروز، ایرانی‌تر را در تاجیکستان و سمرقند و بخارا می‌بینم، به این دلیل که ما امروزه نمی‌دانیم چه چیزی متعلق به فرهنگ ماست و چه چیزی را از دیگران گرفته‌ایم. 10 سال قبل که به سمرقند و بخارا سفر داشتم، گویا ماشین زمان در آنجا متوقف شده بود و ایران دوره قاجار را در آنجا مشاهده می‌کردم.

زهرا مظفری‌فرد