اصلاحات ساختاری در بودجه فرهنگی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است

هادی حق‌شناس، کارشناس اقتصادی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره کاهش بودجه فرهنگی در لایحه بودجه 1403 اظهار کرد: اگر نگاهی به بودجه تمام بخش‌ها بیندازیم متوجه خواهیم شد که بودجه متناسب با ظرفیت کشور و اهمیت بخش‌ها نیست. شرایط بودجه به نوعی رقم خورده که تقریباً تمام بخش‌های جامعه را ناراضی کرده، به عنوان مثال اگر به جامعه بازنشستگی کشور نگاه بیندازیم متوجه می‌شویم که این قشر به شدت آسیب‌پذیر شده و نارضایتی در میان بازنشستگان افزایش یافته چون در حالی‌که تورم بیش از 40 درصد است ولی افزایش دستمزدها کمتر از نصف تورم بوده و اینها واقعیت‌های بودجه به شمار می‌روند که باید پذیرفت.

وی افزود: در چنین شرایطی نکته کلیدی آن است که باید چه کاری انجام داد تا بهره‌وری و کارایی همین مقدار بودجه هم افزایش پیدا کند؟ شاید کوتاه‌ترین راهکاری که به ذهن می‌رسد این است که اولویت‌ها را شناسایی و تعیین کرد. راهکار دوم این است که از دوباره‌کاری یا موازی‌کاری پرهیز شود؛ طبیعتاً در تعیین اولویت‌ها چالش‌های جدی وجود دارند. در شرایطی که کارمند یا کارگر با مشکل معیشت مواجه هستند، سخن گفتن از مسائل فرهنگی کار سختی است. البته دیدگاه‌های متناقض و متفاوتی در این‌باره وجود دارند اما آنچه که همه کارشناسان و تصمیم‌گیران بر آن متفق‌القول هستند این است که موازی‌کاری باید کنار گذاشته شود.

تکثر نهادهای فرهنگی؛ دستاورد یا هدررفت منابع؟

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: وقتی به پیوست بودجه‌ها در سنوات گذشته می‌نگریم پی خواهیم برد صدها نهاد فرهنگی وجود دارند که همه آنها هم می‌خواهند کار فرهنگی انجام دهند ولی وقتی به خروجی این نهادها می‌نگریم آنچه که در جامعه در جریان است و اتفاق افتاده متناسب با بودجه‌ای که صرف فعالیت نهادهای فرهنگی شده، نیست! به عبارت بهتر اتفاق فرهنگی چشمگیری یا دستاورد بزرگ فرهنگی در جامعه رخ نداده است.

حق‌شناس با بیان اینکه در شرایط خاص امروز کشور و محدودیت‌هایی که در منابع بودجه وجود دارد باید به فکر کار مؤثر فرهنگی بود، گفت: باید کار مؤثر فرهنگی در قالب ادغام انجام پذیرد. بودجه سال آینده حدود دو و نیم میلیون میلیارد تومان است و حداکثر 50 درصد درآمد این بودجه پایدار بوده و مابقی یا از طریق فروش نفت یا از طریق فروش اسناد خزانه یا فروش شرکت‌هاست و لذا به اینها نمی‌توان به چشم درآمد پایدار نگریست. پس وقتی نیمی از درآمد بودجه سال آینده پایدار نیست صحبت کردن از کار فرهنگی هرچند ضرورت دارد و اجتناب‌ناپذیر است کمی سخت و مشکل خواهد بود.

وی  افزود: کار فرهنگی مهم است و اکسیژن زندگی انسان‌ها محسوب می‌شود و به همین منظور بهترین راهکار این است که دستگاه‌های متولی عرصه فرهنگ با هم بنشینند و کارهای مشترک فرهنگی تعریف کرده تا اینکه تک‌‍‌روی و موازی‌کاری داشته باشند. به عنوان مثال چطور وزارت جهاد با وزارت کشاورزی ادغام شد؟ چون اهداف مشترک داشتند یا همین‌طور ادغام وزارت صنعت با وزارت بازرگانی.

ادغام نهادهای فرهنگی؛ امری لازم

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: در دنیا برای اینکه بهره‌وری افزایش پیدا کند، ادغام یکی از راهکارهاست. ساختارها باید کوچک شوند تا کارآمدتر باشند. این موضوع در مورد مسائل فرهنگی هم ارتباط دارد. چند صد دستگاه فرهنگی در کشور وجود دارند که اگر ادغام شوند و به چند ده دستگاه تقلیل پیدا کنند قطعاً کارآمدتر و اثربخش‌تر خواهند بود.

حق‌شناس با بیان اینکه اغلب بودجه دستگاه‌های فرهنگی صرف تأمین هزینه‌های جاری این دستگاه‌ها می‌‎شود، گفت: وقتی بودجه دستگاه‌های فرهنگی صرف هزینه‌های جاری‌شان شود دیگر نمی‌توانند اثر فاخر فرهنگی تولید کنند ولی اگر ادغام شوند قطعاً اثرگذارتر ظاهر می‌شوند.

وی با اشاره به ضرورت اصلاح ساختار بودجه اظهار کرد: همیشه این ضرورت مطرح شده و همچنان هم می‌شود ولی متأسفانه توفیقی در این موضوع حاصل نشده است. حداقل باید در زمینه بودجه فرهنگی اصلاحات ساختاری انجام شود و این ضرورت بیش از پیش احساس می‌شود.

گفت‌وگو از سعید امینی