۱۰ رهیافت نهج‌البلاغه برای علی‌گونه زیستن
زوج برگزیده کشوری در رشته معارف نهج‌البلاغه چهل‌وششمین دوره مسابقات قرآن کریم با تأکید بر آموزه‌های انسان‌ساز امیرالمؤمنین علی(ع) در این کتاب ارزشمند ناظر بر سبک زندگی اسلامی و خانواده به تبیین ۱۰ رهیافت از نهج‌البلاغه برای داشتن سبک زندگی علوی پرداختند.
نهج‌البلاغه از جمله منابع دینی مهم برای قرار دادن انسان‌ها در مسیر سبک زندگی دینی و تحقق حیات طیبه است که محدث نوری در کتاب مستدرک الوسائل آن را برادر قرآن دانسته است. در این کتاب ارزشمند مکارم و سجایای اخلاقی و صفات پسندیده‌ای که لازمه شخصیت انسان کامل و داشتن سبک زندگی اسلامی است، بیان شده زیرا امیرالمؤمنین علی(ع) باب علم نبی مکرم اسلام(ص) بوده و آموزه‌های ایشان از بهترین منابع برای شناخت ابعاد و ساحتهای وجودی مختلف انسان و نیز تربیت همهجانبه محسوب می‌شود.
۱۳ رجب مصادف با سالروز ولادت با سعادت حضرت امام علی(ع) بهانه گفت‌وگوی ایکنای چهارمحال‌وبختیاری با یک زوج موفق در عرصه نهج‌البلاغه شد، غلامحسین فاتحی، رتبه اول معارف نهج‌البلاغه در چهل‌وششمین دوره مسابقات سراسری قرآن کریم و همسرش منصوره رضوان قهفرخی، راه‌یافته به فینال این دوره از مسابقات در رشته نهج‌البلاغه به این پرسش پاسخ می‌دهند که آموزه‌های حضرت در نهج‌البلاغه ناظر بر سبک زندگی و خانواده علوی کدامند؟
غلامحسین فاتحی، دارنده رتبه نخست معارف نهج‌البلاغه در مسابقات سراسری قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه تعادل در رفتار و کردار در سبک زندگی علوی وجود دارد، اظهار کرد: امام علی(ع) در حکمت ۱۰۸ نهج‌البلاغه به مقوله قلب می‌پردازند که منشأ عواطف است، ایشان در این حکمت نورانی ۱۰ عامل مهم را مطرح می‌کنند که انسان را از افراط و تفریط باز می‌دارند. ایشان همچنین در حکمت ۷۰، افراط و تفریط را از نشانه‌های جهل می‌دانند.
بیشتر بخوانید
تعادل در سبک زندگی علوی
تعادل در رفتار و پرهیز از هرگونه افراط و تفریط بسیار مهم است، متأسفانه این آموزه مهم در جامعه چندان ساری و جاری نیست و چه بسیار مشاهده می‌کنیم که این تعادل حفظ نمی‌شود حال آنکه افراط یا کوتاهی کردن در هر موضوعی اعم از ساحت رفتاری یا اقتصادی و اجتماعی و ... یک امر ضدتبلیغی به‌شمار می‌رود یعنی جذب‌کننده نیست بلکه باعث طرد افراد می‌شود.
نگاه انسان به دنیا در نهج‌البلاغه درس‌آموز و زیبا است. امام علی(ع) دنیا را نه کاملاً طرد و نه پرستش می‌کنند بلکه ایشان در حدیثی خطاب به دنیا می‌فرمایند که «برو غیر من را فریب بده من به تو حاجتی ندارم و تو را سه طلاقه کرده‌ام که در آن رجوع نیست». ایشان قائلند که دنیاداری عیب نیست و انسان به‌قدر نیاز باید از دنیا داشته باشد اما دنیاپرستی و دنیادوستی مذموم است یعنی دنیا وسیله و آخرت، هدف اصلی انسان است.
آن حضرت در حکمت ۸۱ نهج‌البلاغه قائلند که «قِيمَةُ کُلِّ امْرِئٍ مَا يُحْسِنُهُ» یعنی قيمت و ارزش هر کسی به اندازه کارى است که مى‌تواند آن‌را به خوبى انجام دهد. مثلاً یک جراح ماهر ارزشش بسته به همین میزان مهارت در جراحی است و هر کسی در هر شغل و جایگاهی اگر کارش را خوب انجام بدهد، ارزشمند خواهد بود.
امام علی(ع) در حکمت ۱۱۳ نیز به ارائه پندهای مهم اخلاقی و آموزه‌های انسان‌ساز در قالب ۱۸ گزاره کوتاه و بریده در موضوعات متنوع می‌پردازند که هر کدام از این جملات می‌تواند چراغ راه انسان در داشتن یک زندگی سالم و سبک زندگی علوی باشد و زمینه پیشرفت و تعالی را فراهم آورد. نسبت ما با نهج‌البلاغه مثال کسی است که از بیرون آب دریا به درون آن نگاه می‌کند در حالی که برای پی بردن به عمق آن و کشف مرواریدها باید غواصی کنیم تا به اعماق دست یابیم.
آرامش؛ رهاورد سبک زندگی علوی
آرامش رهاورد سبک زندگی علوی است. امام علی(ع) توصیه‌های کاربردی برای داشتن آرامش در زندگی به ما ارائه می‌دهند که از جمله می‌توان به پرهیز از طمع اشاره داشت، ایشان در حکمت ۱۰۸ قائلند که حرص و طمع باعث از بین رفتن امید در دل می‌شود؛ حضرت همچنین بارها به پرهیز از آرزوهای دست‌نیافتنی و دور و دراز تأکید دارند و از جمله در حکمت ۳۴ می‌فرمایند که «أَشْرَفُ الْغِنَى تَرْکُ الْمُنَى» یعنی ترک آرزوها، برترین بی‌نیازی است لذا آرزوی دور و دراز انسان را از هدف اصلی زندگی دور و آرامش را از او سلب می‌کند.
زیاده‌خواهی آفت زندگی‌های امروز است حال آنکه قناعت و شکرگزاری از آموزه‌های ناب دین ما هستند که یکی از برکات آنها داشتن آرامش و رضایت خاطر در زندگی است؛ مطالب از این دست در دنیای وسیع و غنی نهج‌البلاغه بسیار فراوان است و لذا باید برای بهره بردن از این دریای غنی تلاش داشته باشیم.
انس با قرآن در خانواده علوی
در ادامه، منصوره رضوان قهفرخی، مدرس باسابقه قرآن کریم و چهره موفق رشته معارف نهج‌البلاغه در چهل‌وششمین دوره مسابقات سراسری قرآن کریم با اشاره به اینکه این مسابقات زمینه‌ای فراهم کرد تا انس من با نهج‌البلاغه بیشتر شود، اظهار کرد: لطف خداوند شامل حال بنده شد که یک خانواده قرآنی دارم و همسر و فرزندانم حافظان قرآن کریم بوده و خودم نیز در این عرصه فعال هستم لذا انس با مصحف شریف در خانواده ما ساری و جاری است.
در زمینه نهج‌البلاغه نیز گاه مطالعاتی را داشتم اما همسرم همواره به‌صورت جدی با این کتاب شریف مأنوس بوده‌اند و گاه حکمت و حدیثی از حضرت برای ما نقل می‌کرد و ما نیز در لذت معنوی این کلام نورانی شریک می‌شدیم. لذا بتدریج علاقه‌مند شدم که مطالعاتم را در این زمینه گسترش بدهم و مسابقات قرآن نیز انگیزه‌ای شد که ورود جدی به موضوع نهج‌البلاغه داشته باشم. امسال تصمیم گرفتم به بهانه مسابقات، با یک برنامه‌ریزی منظم و البته با تشویق‌های همسرم شروع به مطالعه کنم و هر چه انسان این مسیر زیبا را در وادی معارف قرآن و اهل‌بیت(ع) بیشتر پیش می‌رود، ماندگارتر و مصمم‌تر می‌شود.
کلمات قصار حضرت در نهج‌البلاغه ناظر بر مؤلفه‌های زندگی فردی و اجتماعی برایم بسیار درس‌آموز بوده است؛ هر کسی بیشتر در این کتاب شریف غور و تفحص کند قطعاً نکات بیشتری خواهد آموخت و لذا باید تمهیدی اندیشید که خانواده‌ها و آحاد جامعه بتوانند از مضامین انسان‌ساز این گنجینه ارزشمند استفاده کنند.
مطالب نهج‌البلاغه در خصوص ادب برایم بسیار جالب و جذاب بوده است و این نکته را می‌آموزد که اگر بخش‌های مختلف خانواده و جامعه این خلق حسنه را پیشه راه کنند، بسیاری از مشکلاتی که امروز شاهد هستیم، بروز و ظهور نخواهند یافت. امام(ع) از جمله در فراز «إنّ النّاسَ إلى صالحِ الأدبِ أحْوَجُ مِنهُم إلى الفِضّةِ والذَّهَبِ» قائلند که مردم به تربيت نیکو نيازمندتر هستند تا به زر و سيم.
نحوه معاشرت با دیگران آموزه نورانی دیگری از امام علی(ع) در نهج‌البلاغه است؛ به‌طور نمونه ایشان در حکمت ۹ توصیه دارند «خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَةً إِنْ مُتُّمْ مَعَهَا بَكَوْا عَلَيْكُمْ وَ إِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَيْكُمْ» یعنی با مردم چنان رفتار كنيد كه اگر در آن حال مرديد، بر شما بگريند و اگر زنده مانديد، علاقه‌مند به معاشرت با شما باشند. اگر همه افراد همین یک درس زیبا را از مکتب علوی بیاموزند و به آن پایبند باشند، تصور کنید چه زندگی بهشت‌گونه‌ای در خانواده‌ها و در جامعه شکل می‌گیرد.
مباحث و آموزه‌های نهج‌البلاغه بسیار جذاب و انسان‌ساز هستند؛ بنده از مطالعه و تعمق در این نکات حقیقتاً لذت می‌برم و با این درس‌ها زندگی می‌کنم و در بزنگاه‌ها بهره می‌برم. به‌طور نمونه توصیه حضرت به عاقبت‌اندیشی که نشانه خردمندی بوده و نکته مهمی است که اگر هر فرد مورد توجه قرار دهد و جوانب کارش را ببیند، قطعاً چاره‌ساز خواهد بود.
مولفه‌های سبک زندگی علوی از دیدگاه نهج‌البلاغه
الگوی سبک زندگی علوی مؤلفه‌های فراوانی دارد که به نظرم حلم و بردباری یکی از مهم‌ترین آنهاست. انسان باید همواره حلم را تمرین کند و بر طبق روایتی از امام صادق(ع)، حلم وزیر و مأمور اجرایی انسان است که باید مراقب باشیم شیطان آن را از ما نگیرد. امام علی(ع) در حکمت ۴۲۴ حلم و تحمل را پوشاننده عیوب انسان می‌دانند با این توضیح که انسان در هنگام عصبانیت ممکن است سخنان زشتى بر زبان او بيايد یا حركات نادرستى انجام دهد اما اگر حلم باشد، تمام اين‌ها را می‌پوشاند و از ضايعات و تبعات حاصل از آن جلوگيرى مى‌كند.
رضوان قهفرخی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان سبک زندگی علوی را در جامعه ترویج داد، گفت: برای جریان یافتن این سبک زندگی رسانه‌ها نقش‌آفرین هستند، اما مدارس نقشی بسیار مهمی دارند زیرا گنجینه ارزشمند نهج‌البلاغه که در اختیار ماست می‌تواند و باید الگوساز باشد و به‌نظرم علت در معرض آسیب بودن نوجوانان و جوانان امروز و تأثیرپذیری از هجمه‌های دشمن، آشنا نبودن آنها با معارف قرآن و اهل بیت(ع) است که مدارس در این زمینه می‌توانند نقش‌آفرین باشند.
امروز متأسفانه دانش‌آموزان ما از درک زیبایی‌های کلام امام علی(ع) در نهج‌البلاغه محروم هستند حال آنکه به راحتی مجذوب زیبایی‌های کاذب فرهنگ بیگانه می‌شوند. به‌نظرم باید زمینه آشنایی نوجوانان و جوانان با کلام مولا فراهم شود و همین آشنایی و ورود اولیه کافی است تا مجذوب شوند و ادامه دهند و عامل به سبک زندگی علوی باشند.
یک بستر بسیار خوب برای آشناسازی دانش‌آموزان با نهج‌البلاغه، مسابقات است و ضرورت آن به حدی زیاد است که دانش‌آموزان از اقشار مختلف باید با جوایز نفیس و با تشویق‌های مؤثر و قابل توجه جذب مسابقات شوند. چه خوب است که مسابقات گوناگون با جوایز ارزنده از کلام و معارف نورانی قرآن و اهل‌بیت(ع) پیش‌بینی و در مدارس برگزار شود تا دانش‌آموزان برگزیده مدال بگیرند و روی سکو بروند و قهرمان شوند. کسی که قهرمان قرآن یا نهج‌البلاغه شود قطعاً برای داشتن سبک زندگی قرآنی و علوی نهایت تلاش خود را خواهد داشت و می‌تواند فضای پیرامون خود را نیز در این مسیر کمک کند.
انتهای پیام
