اختصاصی ایکنا/
آرزوی چهره ماندگار مهندسی راه و ساختمان در خصوص مفاهیم قرآن
کانون خبرنگاران نبأ: پروفسور محمود گلابچی که خود از حافظان قرآن است، گاهی به خود می‌گوید: ای کاش به جای معماری و مهندسی، به دانشجویانم مفاهیم قرآن را می‌گفتم.
به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، محمود گلابچی، متولد 1336 در شهر مشهد است. دانش‌آموخته دانشکده فنی
دانشگاه تهران و نیز دارای مدرک دکتری راه و ساختمان از دانشگاه لیدز
انگلستان است. سال 1387 به‌عنوان پژوهشگر برجسته کشور و نیز سال 1388
به‌عنوان استاد نمونه کشوری و چهره ماندگار سال انتخاب شد. وی در کنار
تدریس دروس دانشگاهی در رشته‌های معماری و مهندسی، سال‌هاست کلاس‌هایی در
دانشگاه دایر می‌کند و با استفاده از قرآن، درس زندگی به دانشجویان می‌دهد. قسمت اول این مصاحبه را اینجا بخوانید.
کاش مردم قرآن را بیان خودش درک می‌کردند
این چهره ماندگار کشور در ادامه مصاحبه خود اظهار کرد: قرآن، این کتاب مبین، آشکارا مسیر زندگی ما را در این جهان و پس از آن تعریف می‌کند، آنجا که می‌فرماید «وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا، وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا»(آیه 2 و 3/ سوره مبارکه طلاق)؛ همواره این دغدغه در ذهن من بوده که ای کاش مردم ما قرآن را دقیقا با همان بیان واقعی خودش درک می‌کردند و وقتی این وعده و بیان ذات حق را می‌خوانند که می‌فرماید «وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ» کسی که تقوای خدا را پیشه کند، «يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا» راه خروج از همه سختی‌ها، شداید و مشکلات را برای او قرار می‌دهیم، «وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ» و روزی او را از جایی که اصلا تصور نمی‌کند تأمین می‌کنیم، «وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ» کسی که امور خود را به من می‌سپارد من او را کفایت می‌کنم، «إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ» خداوند رساندن امر او را به نتیجه لازم برعهده می‌گیرد و سپس یادآور می‌شود «قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا» او کسی است که برای هر چیز قدر و اندازه تعیین کرده است.
استاد نمونه دانشگاه‌های کشوریادآور شد: من معتقدم هر کسی که به ذات حق تعالی اعتقاد دارد و می‌تواند قرآن بخواند، همین یک آیه کافی است که آن را بخواند و درک کند تا همه مسیر زندگی‌اش مشخص شود. کاسبی که در مغازه خود، خدای نکرده کم‌فروشی می‌کند، تا از این راه روزی خودش را تأمین کند، می‌فهمد که خداوند فرموده است «وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ»، یا وقتی می‌فرماید «وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ» اگر شما امورتان را به من بسپارید هیچ‌گونه تشویش، نگرانی و اضطرابی نخواهید داشت.
هیچ امری واقع نمی‌شود مگر «إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ»
گلابچی بنیان‌گذار دانشگاهی نوین و پیشرفته تصریح کرد: آیه آیه قرآن مسیر زندگی و هستی ما را تعیین می‌کند؛ وقتی می‌فرماید «وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَلِكَ غَدًا، إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ وَاذْكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِيتَ؛ و زنهار در مورد چيزى مگوى كه من آن را فردا انجام خواهم داد، مگر آنكه خدا بخواهد و چون فراموش كردى پروردگارت را ياد كن» (آیه 23 و24/ سوره مبارکه کهف). اگر انسان‌ها همین یک آیه را در سوره مبارکه اعراف به‌خوبی بفهمند و درک کنند، برای این جهان و پس از آن کافی است. به هیچ امری نگویید من آن را فردا انجام می‌دهم «إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ» مگر اینکه اراده و امر خدا بر آن واقع گردد و در ادامه می‌فرماید «وَاذْكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِيتَ» به ما یادآوری می‌کند؛ اینکه ما فکر می‌کنیم «فعال مایشاء» هستیم و ما هستیم که تصمیم می‌گیریم، ما هستیم که فردا این کار را انجام می‌دهیم، ناشی از این است که جایگاه خودمان و موقعیت ذات حق تعالی را فراموش کردیم. از کجا معلوم فردا باشیم و بخواهیم کارمان را انجام دهیم؟ اصلا از ساعتی دیگر خبر داریم که در قید حیات هستیم یا نه؟ بر همین اساس می‌فرماید هیچ کاری را نگویید فردا انجام می‌دهیم، مگر این که اراده خداوند باشد. می‌خواهد به ما این درس را دهد که درست است ما دارای اختیار، انتخاب، شعور و آگاهی هستیم اما همه امور ما منوط به اراده ذات حق تعالی و خواست اوست.
انسان مؤمن تلاش‌گر است و امورش را به خدا می‌سپارد
وی گفت: خداوند در آیه 34 سوره مبارکه لقمان می‌فرماید «وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَدًا» هیچ‌کس از فردا خبر ندارد و خداوند این علم را به ما نداده است، «وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ» همچنین اینکه در کجای جهان و در چه زمانی، از این جهان خواهیم رفت. در واقع این درس بیان این امر است که ما در این جهان با همه اختیار و اراده، باید خود و همه فعالیت‌های خود را از ناحیه ذات حق تعالی بدانیم؛ اگر این حقیقت بر ما آشکار شد و به آن معتقد بودیم و مؤمن شدیم، می‌فهمیم که ما در این جهان باید به آنچه که خواسته و رضای اوست عمل کنیم و دیگر نگران هیچ چیز نباشیم چراکه این‌گونه انسان نه مشوش، نه مضطرب، و نه دچار اندوه و وحشت می‌شود. خداوند در آیه 51 سوره مبارکه توبه می‌فرماید «قُل لَّن يُصِيبَنَا إِلاَّ مَا كَتَبَ اللّهُ لَنَا هُوَ مَوْلاَنَا وَعَلَى اللّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»؛ «لن» نفی ابد است؛ یعنی هیچ‌گاه، در هیچ زمانی. هیچ چیزی به ما اصابت نمی‌کند، مگر آنچه که خداوند برای ما نوشته و اراده کرده است و بعد می‌فرماید او مولا و آقای ماست، او صاحب‌اختیار ماست، همه چیز ما از اوست، همان که از مادر به ما مهربان‌تر و از رگ گردن به ما نزدیک‌تر است. سپس می‌فرماید انسان‌های مؤمن همان انسان‌های آگاه، فهیم و فرهیخته‌اند که جهان و خالق آن را شناخته و اراده و قدرت ذات حق تعالی را در جهان درک کردند، امورشان را به او می‌سپارند و مبنای زندگی او برهمین اساس شکل می‌گیرد.
انسان‌های مؤمن نجات پیدا خواهند کرد
این استاد دانشگاه یادآور شد: آیاتی که ذکر کردم و آیاتی مشابه آن در جای‌جای قرآن با همین محتوا و با بیان‌های دیگر به ما درس زندگی و حیات می‌دهد. کاش این آیات مقابل دیدگان ما و زیر شیشه میز ما و یا در یک تابلو، روبروی ما باشد و با هر بار دیدن و خواندن آن متذکر شویم. اگر این‌گونه باشد، این انسانی می‌شود که خداوند درباره آن در آیه 139 سوره مبارکه آل‌عمران می‌فرماید «وَلاَ تَهِنُوا وَلاَ تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الأَعْلَوْنَ» نه حزنی، نه اندوهی، نه ترسی و نه اضطرابی بر وجود او مسلط نمی‌شود. او می‌داند به قدرتی در جهان اتصال دارد که اراده‌ها همه نزد اوست. بنابراین، او نه در کار خود نیازمند پرداختن به امور ناصحیح است و نه پرداختن به اموری که برخلاف اراده حق تعالی است و حتی به پشتیبان غیر از او احساس نیاز نمی‌کند.
گلابچی ادامه داد: وقتی خداوند در آیه 60 سوره مبارکه غافر می‌فرماید «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ» وقتی شما مرا می‌خوانید حتما شما را اجابت می‌کنم و یا هنگامی که در آیه 77 سوره مبارکه فرقان می‌فرماید «قُلْ ما يَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُکُمْ»؛ می‌فهمید که او همواره در شرایط و موقعیت‌های مختلف خواسته و دعای ما را می‌پذیرد کما اینکه می‌فرماید وقتی که حضرت یونس(ع) خشمناک و غضبناک از قومش جدا شد و شاید هم قوم خودش را نفرین کرد «إِذ ذَّهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَيْهِ» (آیه 87/ سوره مبارکه انبیا) و خود را درون شکم ماهی(نهنگ) یافت و در آن تاریکی فهمید که این اشتباهی بود که انجام داده و آنجا فرمود «سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ» و خداوند فرمود «فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ» ما اجابت کردیم او را. بعد در ادامه این آیه به من و شما اطمینان می‌دهد که این تنها شامل یونس(ع) نمی‌شود و می‌فرماید «وَكَذَلِكَ نُنجِي الْمُؤْمِنِينَ» ما انسان‌های مؤمن را همین‌گونه نجات می‌دهیم.
منشأ قدرت در جهان خداوند است؛ چرا برخی به راه حرام متوسل می‌شوند؟
وی از دغدغه‌هایش گفت و یادآور شد: همیشه این دغدغه را داشته‌ام که چرا ما و مردم این حقایق را نمی‌دانیم و بر همین اساس به چیزهایی عمل می‌کنیم که درست بر خلاف آن چیزی است که به آن نیاز داریم. وقتی خداوند متعال روزی ما را از مسیر حلال قرار داده؛ چرا برخی به راه حرام متوسل می‌شوند. خداوند در آیه 65 سوره مبارکه عنکبوت می‌فرماید «فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ» آن زمانی که در کشتی قرار می‌گیریم، گرداب و شرایط بحرانی است؛ آنجا با اخلاص خداوند را می‌خوانیم «فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ» همین که به نیت خود و به خشکی می‌رسیم «إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ» دوباره فراموش می‌کنیم و کنار ذات حق تعالی معبودهای دیگر را قرار می‌دهیم. ممکن است اینها کسانی باشند که از اسلام خارج نشده‌اند، اما منشأ قدرت در جهان را به جای خداوند مثلا فعالیت خودشان می‌دانند. تصور می‌کنند باید از این مسیر برای خود روزی تأمین کنند و آن وقت است که این انسان‌ها دچار لغزش‌هایی می‌شوند.
گلابچی افزود: وقتی انسان‌ها آیه 26 سوره مبارکه آل‌عمران را بخوانند «قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَن تَشَاء وَتَنزِعُ الْمُلْكَ مِمَّن تَشَاء وَتُعِزُّ مَن تَشَاء وَتُذِلُّ مَن تَشَاء» می‌فهمند که همه امور در نزد اوست. اگر عزت می‌خواهند باید از او بخواهند؛ همه عزت‌ها، همه بزرگی‌ها و منزلت‌ها نزد اوست. «إِنَّكَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» اینها حقایق اولیه جهان هستی و عالم وجودی است. بسیاری از انسان‌ها این حقایق را نمی‌دانند؛ و این را از رفتارهای آنها می‌شود فهمید چراکه به‌گونه‌ای رفتار می‌کنند که با حقایق این جهان متفاوت است. ای کاش آنها با این مفاهیم آشنا بودند و راه درست زندگی و حیات در جهان را به وسیله آیات با همین سادگی و بیان بسیار آشکار پیدا می‌کردند.
هنر از دیدگاه قرآن؛ پرداختن به جلوه‌های ناشناخته روح انسان
این استاد معماری با اشاره به جلوه‌های ناشناخته روح انسان در زمینه هنر، گفت: زیبایی و هنر بخشی از فطرت و روح نامتناهی وجود ماست که از ناحیه ذات حق‌تعالی نشأت می‌گیرد. ما ذاتا جویای کمال و زیبایی هستیم، ذاتا جویای آن یافته‌هایی هستیم که بر فطرت، وجود و روح ما حاکم است؛ به همین جهت پرداختن ما به هنر و زیبایی و پرداختن به آن جلوه‌های ناشناخته روح‌مان، بخشی از کشف رموزی است که در وجود ما حاکم است که آن هم به‌دلیل اتصال ما به یک ذات نامتنهی است. قدم برداشتن در مسیر هنر که معماری هم بخشی از هنر است، یافتن ناشناخته‌های روح ماست. یافتن ابعاد پنهان وجود ماست که ناشی از جلوه‌های رحمت الهی است، به‌عنوان تنها موجودی در جهان که از این جلوه روحانی برخوردار است. زیبایی هنر و یافتن این زیبایی‌ها در جهان؛ بخشی از پرداختن ما به جلوه‌های حکمت حق‌تعالی در وجود نامتنهی انسان است. به همین جهت، این‌را یک امر قدسی و الهی می‌دانم و معتقدم در راستای آن هدفی است که خداوند در خلقت انسان قرار داده و در این مسیر قرار گرفته است.
انس با قرآن؛ همه وجود انسان را به هیجان می‌آورد
وی با اشاره به اینکه قرآن یک موهبت بی‌نظیر الهی است، تصریح کرد: با قرآن به هر مقدار و به هر نسبت که می‌توانیم، انس داشته باشیم، حتی اگر فرصت کمی داریم؛ لحظاتی که در نماز هستیم از این دریای بی‌کران بهره بگیریم. تصور کنید در زندگی حضرت موسی(ع) که پیامبر اولی‌العزم بود، 10 فرمان به او داده شد «فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً» (آیه 142/ سوره مبارکه اعراف)؛ حضرت موسی(ع) بعد از آن 40 شبی که در کوه بود، آن 10 فرمان را به میان قومش آورد که آن 10 فرمان در چند سوره از قرآن کریم یافت می‌شود «وَكَتَبْنَا لَهُ فِي الأَلْوَاحِ مِن كُلِّ شَيْءٍ مَّوْعِظَةً وَتَفْصِيلًا لِّكُلِّ شَيْءٍ فَخُذْهَا بِقُوَّةٍ وَأْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُواْ بِأَحْسَنِهَا سَأُرِيكُمْ دَارَ الْفَاسِقِينَ؛ و در الواح [تورات] براى او در هر موردى پندى و براى هر چيزى تفصيلى نگاشتيم پس [فرموديم] آن را به جد و جهد بگير و قوم خود را وادار كن كه بهترين آن را فرا گيرند به زودى سراى نافرمانان را به شما می‌نمايانم» (آیه 145/ سوره مبارکه اعراف) و نیز در آیات 83، 84 و 224 سوره بقره، آیه 151 سوره انعام، آیه 163 سوره اعراف، آیه 14 سوره لقمان، آیه 14 سوره مریم و ... به آن اشاره شده است.
این حافظ قرآن بیان کرد: من توصیه‌ام این است که انس با قرآن را جدی بگیریم، نه فقط تلاوت و یا حفظ قرآن داشته باشیم. اینکه انسان وقتی قرآن را می‌خواند همه وجودش به حقایق قرآن گواهی دهد. در قرآن خداوند متعال می‌فرماید کسانی که آیات را می‌خوانند «وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ» (آیه 2/ سوره مبارکه انفال)، همه وجود آنها به هیجان می‌آید. این همان لطفی است که خداوند به بندگانش داشته و دارد. زمانی که قرآن بر همه ابعاد وجودی آنها مسلط می‌شود و تمام وجودشان از این حقایق هستی متأثر می‌شود.
حفظ قرآن و آموزش آن برای رسیدن به سکون و آرامش
گلابچی ادامه داد: گاهی می‌گویم ای کاش به جای معماری و مهندسی، به دانشجویانم این مفاهیم را می‌گفتم. اینکه وقتی آیات قرآن را می‌خوانید، اشک، چشمان شما را پر می‌کند. روایت است از حضرت امیرالمومنین(ع) پرسیدند معنای زهد چیست؟ حضرت با اشاره به آیه 23 سوره مبارکه حدید، فرمودند: «وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ»؛ اینکه در این جهان، نه آن‌چیزی که از دست می‌دهی جای تأسف دارد و نه آنچه که به دست می‌آوری جای فرح، سرور و شادی دارد. انسان وقتی این مفاهیم را درک کند، به آرامش خواهد رسید. همه تلاش من برای حفظ قرآن، یادگیری و حتی آموختن آن به دیگران در همین راستاست که به یک برنامه برای سکون و آرامش انسان در این جهان و پس از آن دست پیدا کنیم.
و کلام آخر؛ لحظاتی با سوره مبارکه واقعه
محمود گلابچی در پایان با اشاره به بخشی از سوره مبارکه واقعه، قدرت و مشیت خداوند و خواست او در تحقق هر امری را قطعی دانست و یادآور شد: انسان‌هایی که آیات سوره واقعه را بخوانند و درک کنند آن وقت خواهند فهمید که در این جهان چگونه باید زندگی کنند، چه انتظاری از این جهان و از حیات این جهان داشته باشند و چگونه خود را برای ادامه این حیات آماده کنند. خداوند در آیاتی از سوره مبارکه واقعه می‌فرماید «أَفَرَأَيْتُم مَّا تَحْرُثُونَ» آيا آنچه را كشت میكنيد ملاحظه كردهايد،«أَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ» شما زارع آن بودید یا ما؟؛ شاید در ذهن انسان این‌گونه تصور شود که این ما هستیم که بذر را می‌کاریم و آبیاری می‌کنیم و محصول را برداشت می‌کنیم. بعد در ادامه آیه می‌فرماید «لَوْ نَشَاء لَجَعَلْنَاهُ حُطَامًا فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ» اگر اراده کنیم این محصول را نابود شده قرار می‌دهیم. وقتی که این اتفاق می‌افتد و ما فکر می‌کنیم این ما هستیم که کشت می‌کنیم.
وی ادامه داد: همچنین در آیاتی از این سوره می‌خوانیم «إِنَّا لَمُغْرَمُونَ، بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ» قرآن به ما نشان می‌دهد که البته ما باید کشت کنیم و کشاورزی و زراعت کنیم، اما نباید فکر کنیم کشت ما که به محصول تبدیل می‌شود، اراده ماست، بلکه اراده ذات باری‌تعالی است که در کشت ما نتیجه قرار می‌دهد. «أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاء الَّذِي تَشْرَبُونَ» آبی که شما می‌آشامید، «أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ» شما آن را از ابر پایین می‌آورید یا ما آن‌را نازل می‌کنیم؟ ممکن است ما با علم امروز ثابت کنیم ابرها بار الکتریکی دارند و سپس بار الکتریکی تبدیل به یک شرایط فیزیکی می‌شود و رعدوبرق و تخلیه الکتریکی رخ می‌دهد، در نهایت بخار تبدیل به آب می‌شود و این آب پایین می‌آید و یک پدیده طبیعی است. خداوند می‌فرماید «لَوْ نَشَاء جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا» اگر اراده کنیم همین آبی که نازل می‌شود را تلخ می‌گردانیم، «فَلَوْلَا تَشْكُرُونَ» چگونه انسان این را نمی‌بیند، نمی‌فهمد و شکر این نعمت‌ها را به جا نمی‌آورد؟ در واقع اینجا از انسان گله و شکایت می‌شود، که چطور خالق جهان و آن اراده حکیمانه جهان را نشناختی و فکر کردی این ابر که از آن آبی نازل می‌شود ناشی از یک پدیده طبیعی است!.
این چهره قرآنی افزود: «أَفَرَأَيْتُمُ النَّارَ الَّتِي تُورُونَ، أَأَنتُمْ أَنشَأْتُمْ شَجَرَتَهَا أَمْ نَحْنُ الْمُنشِؤُونَ» آيا آن آتشى را كه برمی‌افروزيد ملاحظه كردهايد؛ آيا شما [چوب] درخت آن را پديدار كردهايد يا ما پديدآورندهايم. این حقایق سوره مبارکه واقعه به ما نشان می‌دهد که چگونه ما باید در جهان زندگی کنیم، چگونه نتیجه کار و تلاش‌مان را از خدا بخواهیم. همان بیانی که خداوند به حضرت موسی(ع) فرمود «حتی علف گوسفندانت را از من بخواه. فکر نکن اگر صحرا رفتی، آنجا علف و گیاه هست و گوسفند آن را می‌خورد. اگر اراده، خواست و مشیت ما نباشد، این اتفاق امکان‌پذیر نیست».
وی یادآور شد: همه چیز در ید قدرت و مشیت اوست. همه چیز باید از او خواسته شود، در عین حال که تلاش می‌کنیم تا به آنچه که می‌خواهیم دست پیدا کنیم. درحقیقت با توجه به آیات قرآن مسیر حیات و زندگی‌مان مشخص می‌شود. این به نظر من همان چیزی است که بیش از هر امر و هر ضرورتی به آن نیازمندیم.
کاش مردم قرآن را بیان خودش درک می‌کردند
این چهره ماندگار کشور در ادامه مصاحبه خود اظهار کرد: قرآن، این کتاب مبین، آشکارا مسیر زندگی ما را در این جهان و پس از آن تعریف می‌کند، آنجا که می‌فرماید «وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا، وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا»(آیه 2 و 3/ سوره مبارکه طلاق)؛ همواره این دغدغه در ذهن من بوده که ای کاش مردم ما قرآن را دقیقا با همان بیان واقعی خودش درک می‌کردند و وقتی این وعده و بیان ذات حق را می‌خوانند که می‌فرماید «وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ» کسی که تقوای خدا را پیشه کند، «يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا» راه خروج از همه سختی‌ها، شداید و مشکلات را برای او قرار می‌دهیم، «وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ» و روزی او را از جایی که اصلا تصور نمی‌کند تأمین می‌کنیم، «وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ» کسی که امور خود را به من می‌سپارد من او را کفایت می‌کنم، «إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ» خداوند رساندن امر او را به نتیجه لازم برعهده می‌گیرد و سپس یادآور می‌شود «قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا» او کسی است که برای هر چیز قدر و اندازه تعیین کرده است.
استاد نمونه دانشگاه‌های کشوریادآور شد: من معتقدم هر کسی که به ذات حق تعالی اعتقاد دارد و می‌تواند قرآن بخواند، همین یک آیه کافی است که آن را بخواند و درک کند تا همه مسیر زندگی‌اش مشخص شود. کاسبی که در مغازه خود، خدای نکرده کم‌فروشی می‌کند، تا از این راه روزی خودش را تأمین کند، می‌فهمد که خداوند فرموده است «وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ»، یا وقتی می‌فرماید «وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ» اگر شما امورتان را به من بسپارید هیچ‌گونه تشویش، نگرانی و اضطرابی نخواهید داشت.
هیچ امری واقع نمی‌شود مگر «إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ»
گلابچی بنیان‌گذار دانشگاهی نوین و پیشرفته تصریح کرد: آیه آیه قرآن مسیر زندگی و هستی ما را تعیین می‌کند؛ وقتی می‌فرماید «وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَلِكَ غَدًا، إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ وَاذْكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِيتَ؛ و زنهار در مورد چيزى مگوى كه من آن را فردا انجام خواهم داد، مگر آنكه خدا بخواهد و چون فراموش كردى پروردگارت را ياد كن» (آیه 23 و24/ سوره مبارکه کهف). اگر انسان‌ها همین یک آیه را در سوره مبارکه اعراف به‌خوبی بفهمند و درک کنند، برای این جهان و پس از آن کافی است. به هیچ امری نگویید من آن را فردا انجام می‌دهم «إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ» مگر اینکه اراده و امر خدا بر آن واقع گردد و در ادامه می‌فرماید «وَاذْكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِيتَ» به ما یادآوری می‌کند؛ اینکه ما فکر می‌کنیم «فعال مایشاء» هستیم و ما هستیم که تصمیم می‌گیریم، ما هستیم که فردا این کار را انجام می‌دهیم، ناشی از این است که جایگاه خودمان و موقعیت ذات حق تعالی را فراموش کردیم. از کجا معلوم فردا باشیم و بخواهیم کارمان را انجام دهیم؟ اصلا از ساعتی دیگر خبر داریم که در قید حیات هستیم یا نه؟ بر همین اساس می‌فرماید هیچ کاری را نگویید فردا انجام می‌دهیم، مگر این که اراده خداوند باشد. می‌خواهد به ما این درس را دهد که درست است ما دارای اختیار، انتخاب، شعور و آگاهی هستیم اما همه امور ما منوط به اراده ذات حق تعالی و خواست اوست.
انسان مؤمن تلاش‌گر است و امورش را به خدا می‌سپارد
وی گفت: خداوند در آیه 34 سوره مبارکه لقمان می‌فرماید «وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَدًا» هیچ‌کس از فردا خبر ندارد و خداوند این علم را به ما نداده است، «وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ» همچنین اینکه در کجای جهان و در چه زمانی، از این جهان خواهیم رفت. در واقع این درس بیان این امر است که ما در این جهان با همه اختیار و اراده، باید خود و همه فعالیت‌های خود را از ناحیه ذات حق تعالی بدانیم؛ اگر این حقیقت بر ما آشکار شد و به آن معتقد بودیم و مؤمن شدیم، می‌فهمیم که ما در این جهان باید به آنچه که خواسته و رضای اوست عمل کنیم و دیگر نگران هیچ چیز نباشیم چراکه این‌گونه انسان نه مشوش، نه مضطرب، و نه دچار اندوه و وحشت می‌شود. خداوند در آیه 51 سوره مبارکه توبه می‌فرماید «قُل لَّن يُصِيبَنَا إِلاَّ مَا كَتَبَ اللّهُ لَنَا هُوَ مَوْلاَنَا وَعَلَى اللّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»؛ «لن» نفی ابد است؛ یعنی هیچ‌گاه، در هیچ زمانی. هیچ چیزی به ما اصابت نمی‌کند، مگر آنچه که خداوند برای ما نوشته و اراده کرده است و بعد می‌فرماید او مولا و آقای ماست، او صاحب‌اختیار ماست، همه چیز ما از اوست، همان که از مادر به ما مهربان‌تر و از رگ گردن به ما نزدیک‌تر است. سپس می‌فرماید انسان‌های مؤمن همان انسان‌های آگاه، فهیم و فرهیخته‌اند که جهان و خالق آن را شناخته و اراده و قدرت ذات حق تعالی را در جهان درک کردند، امورشان را به او می‌سپارند و مبنای زندگی او برهمین اساس شکل می‌گیرد.
انسان‌های مؤمن نجات پیدا خواهند کرد
این استاد دانشگاه یادآور شد: آیاتی که ذکر کردم و آیاتی مشابه آن در جای‌جای قرآن با همین محتوا و با بیان‌های دیگر به ما درس زندگی و حیات می‌دهد. کاش این آیات مقابل دیدگان ما و زیر شیشه میز ما و یا در یک تابلو، روبروی ما باشد و با هر بار دیدن و خواندن آن متذکر شویم. اگر این‌گونه باشد، این انسانی می‌شود که خداوند درباره آن در آیه 139 سوره مبارکه آل‌عمران می‌فرماید «وَلاَ تَهِنُوا وَلاَ تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الأَعْلَوْنَ» نه حزنی، نه اندوهی، نه ترسی و نه اضطرابی بر وجود او مسلط نمی‌شود. او می‌داند به قدرتی در جهان اتصال دارد که اراده‌ها همه نزد اوست. بنابراین، او نه در کار خود نیازمند پرداختن به امور ناصحیح است و نه پرداختن به اموری که برخلاف اراده حق تعالی است و حتی به پشتیبان غیر از او احساس نیاز نمی‌کند.
گلابچی ادامه داد: وقتی خداوند در آیه 60 سوره مبارکه غافر می‌فرماید «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ» وقتی شما مرا می‌خوانید حتما شما را اجابت می‌کنم و یا هنگامی که در آیه 77 سوره مبارکه فرقان می‌فرماید «قُلْ ما يَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُکُمْ»؛ می‌فهمید که او همواره در شرایط و موقعیت‌های مختلف خواسته و دعای ما را می‌پذیرد کما اینکه می‌فرماید وقتی که حضرت یونس(ع) خشمناک و غضبناک از قومش جدا شد و شاید هم قوم خودش را نفرین کرد «إِذ ذَّهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَيْهِ» (آیه 87/ سوره مبارکه انبیا) و خود را درون شکم ماهی(نهنگ) یافت و در آن تاریکی فهمید که این اشتباهی بود که انجام داده و آنجا فرمود «سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ» و خداوند فرمود «فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ» ما اجابت کردیم او را. بعد در ادامه این آیه به من و شما اطمینان می‌دهد که این تنها شامل یونس(ع) نمی‌شود و می‌فرماید «وَكَذَلِكَ نُنجِي الْمُؤْمِنِينَ» ما انسان‌های مؤمن را همین‌گونه نجات می‌دهیم.
منشأ قدرت در جهان خداوند است؛ چرا برخی به راه حرام متوسل می‌شوند؟
وی از دغدغه‌هایش گفت و یادآور شد: همیشه این دغدغه را داشته‌ام که چرا ما و مردم این حقایق را نمی‌دانیم و بر همین اساس به چیزهایی عمل می‌کنیم که درست بر خلاف آن چیزی است که به آن نیاز داریم. وقتی خداوند متعال روزی ما را از مسیر حلال قرار داده؛ چرا برخی به راه حرام متوسل می‌شوند. خداوند در آیه 65 سوره مبارکه عنکبوت می‌فرماید «فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ» آن زمانی که در کشتی قرار می‌گیریم، گرداب و شرایط بحرانی است؛ آنجا با اخلاص خداوند را می‌خوانیم «فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ» همین که به نیت خود و به خشکی می‌رسیم «إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ» دوباره فراموش می‌کنیم و کنار ذات حق تعالی معبودهای دیگر را قرار می‌دهیم. ممکن است اینها کسانی باشند که از اسلام خارج نشده‌اند، اما منشأ قدرت در جهان را به جای خداوند مثلا فعالیت خودشان می‌دانند. تصور می‌کنند باید از این مسیر برای خود روزی تأمین کنند و آن وقت است که این انسان‌ها دچار لغزش‌هایی می‌شوند.
گلابچی افزود: وقتی انسان‌ها آیه 26 سوره مبارکه آل‌عمران را بخوانند «قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَن تَشَاء وَتَنزِعُ الْمُلْكَ مِمَّن تَشَاء وَتُعِزُّ مَن تَشَاء وَتُذِلُّ مَن تَشَاء» می‌فهمند که همه امور در نزد اوست. اگر عزت می‌خواهند باید از او بخواهند؛ همه عزت‌ها، همه بزرگی‌ها و منزلت‌ها نزد اوست. «إِنَّكَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» اینها حقایق اولیه جهان هستی و عالم وجودی است. بسیاری از انسان‌ها این حقایق را نمی‌دانند؛ و این را از رفتارهای آنها می‌شود فهمید چراکه به‌گونه‌ای رفتار می‌کنند که با حقایق این جهان متفاوت است. ای کاش آنها با این مفاهیم آشنا بودند و راه درست زندگی و حیات در جهان را به وسیله آیات با همین سادگی و بیان بسیار آشکار پیدا می‌کردند.
هنر از دیدگاه قرآن؛ پرداختن به جلوه‌های ناشناخته روح انسان
این استاد معماری با اشاره به جلوه‌های ناشناخته روح انسان در زمینه هنر، گفت: زیبایی و هنر بخشی از فطرت و روح نامتناهی وجود ماست که از ناحیه ذات حق‌تعالی نشأت می‌گیرد. ما ذاتا جویای کمال و زیبایی هستیم، ذاتا جویای آن یافته‌هایی هستیم که بر فطرت، وجود و روح ما حاکم است؛ به همین جهت پرداختن ما به هنر و زیبایی و پرداختن به آن جلوه‌های ناشناخته روح‌مان، بخشی از کشف رموزی است که در وجود ما حاکم است که آن هم به‌دلیل اتصال ما به یک ذات نامتنهی است. قدم برداشتن در مسیر هنر که معماری هم بخشی از هنر است، یافتن ناشناخته‌های روح ماست. یافتن ابعاد پنهان وجود ماست که ناشی از جلوه‌های رحمت الهی است، به‌عنوان تنها موجودی در جهان که از این جلوه روحانی برخوردار است. زیبایی هنر و یافتن این زیبایی‌ها در جهان؛ بخشی از پرداختن ما به جلوه‌های حکمت حق‌تعالی در وجود نامتنهی انسان است. به همین جهت، این‌را یک امر قدسی و الهی می‌دانم و معتقدم در راستای آن هدفی است که خداوند در خلقت انسان قرار داده و در این مسیر قرار گرفته است.
انس با قرآن؛ همه وجود انسان را به هیجان می‌آورد
وی با اشاره به اینکه قرآن یک موهبت بی‌نظیر الهی است، تصریح کرد: با قرآن به هر مقدار و به هر نسبت که می‌توانیم، انس داشته باشیم، حتی اگر فرصت کمی داریم؛ لحظاتی که در نماز هستیم از این دریای بی‌کران بهره بگیریم. تصور کنید در زندگی حضرت موسی(ع) که پیامبر اولی‌العزم بود، 10 فرمان به او داده شد «فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً» (آیه 142/ سوره مبارکه اعراف)؛ حضرت موسی(ع) بعد از آن 40 شبی که در کوه بود، آن 10 فرمان را به میان قومش آورد که آن 10 فرمان در چند سوره از قرآن کریم یافت می‌شود «وَكَتَبْنَا لَهُ فِي الأَلْوَاحِ مِن كُلِّ شَيْءٍ مَّوْعِظَةً وَتَفْصِيلًا لِّكُلِّ شَيْءٍ فَخُذْهَا بِقُوَّةٍ وَأْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُواْ بِأَحْسَنِهَا سَأُرِيكُمْ دَارَ الْفَاسِقِينَ؛ و در الواح [تورات] براى او در هر موردى پندى و براى هر چيزى تفصيلى نگاشتيم پس [فرموديم] آن را به جد و جهد بگير و قوم خود را وادار كن كه بهترين آن را فرا گيرند به زودى سراى نافرمانان را به شما می‌نمايانم» (آیه 145/ سوره مبارکه اعراف) و نیز در آیات 83، 84 و 224 سوره بقره، آیه 151 سوره انعام، آیه 163 سوره اعراف، آیه 14 سوره لقمان، آیه 14 سوره مریم و ... به آن اشاره شده است.
این حافظ قرآن بیان کرد: من توصیه‌ام این است که انس با قرآن را جدی بگیریم، نه فقط تلاوت و یا حفظ قرآن داشته باشیم. اینکه انسان وقتی قرآن را می‌خواند همه وجودش به حقایق قرآن گواهی دهد. در قرآن خداوند متعال می‌فرماید کسانی که آیات را می‌خوانند «وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ» (آیه 2/ سوره مبارکه انفال)، همه وجود آنها به هیجان می‌آید. این همان لطفی است که خداوند به بندگانش داشته و دارد. زمانی که قرآن بر همه ابعاد وجودی آنها مسلط می‌شود و تمام وجودشان از این حقایق هستی متأثر می‌شود.
حفظ قرآن و آموزش آن برای رسیدن به سکون و آرامش
گلابچی ادامه داد: گاهی می‌گویم ای کاش به جای معماری و مهندسی، به دانشجویانم این مفاهیم را می‌گفتم. اینکه وقتی آیات قرآن را می‌خوانید، اشک، چشمان شما را پر می‌کند. روایت است از حضرت امیرالمومنین(ع) پرسیدند معنای زهد چیست؟ حضرت با اشاره به آیه 23 سوره مبارکه حدید، فرمودند: «وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ»؛ اینکه در این جهان، نه آن‌چیزی که از دست می‌دهی جای تأسف دارد و نه آنچه که به دست می‌آوری جای فرح، سرور و شادی دارد. انسان وقتی این مفاهیم را درک کند، به آرامش خواهد رسید. همه تلاش من برای حفظ قرآن، یادگیری و حتی آموختن آن به دیگران در همین راستاست که به یک برنامه برای سکون و آرامش انسان در این جهان و پس از آن دست پیدا کنیم.
و کلام آخر؛ لحظاتی با سوره مبارکه واقعه
محمود گلابچی در پایان با اشاره به بخشی از سوره مبارکه واقعه، قدرت و مشیت خداوند و خواست او در تحقق هر امری را قطعی دانست و یادآور شد: انسان‌هایی که آیات سوره واقعه را بخوانند و درک کنند آن وقت خواهند فهمید که در این جهان چگونه باید زندگی کنند، چه انتظاری از این جهان و از حیات این جهان داشته باشند و چگونه خود را برای ادامه این حیات آماده کنند. خداوند در آیاتی از سوره مبارکه واقعه می‌فرماید «أَفَرَأَيْتُم مَّا تَحْرُثُونَ» آيا آنچه را كشت میكنيد ملاحظه كردهايد،«أَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ» شما زارع آن بودید یا ما؟؛ شاید در ذهن انسان این‌گونه تصور شود که این ما هستیم که بذر را می‌کاریم و آبیاری می‌کنیم و محصول را برداشت می‌کنیم. بعد در ادامه آیه می‌فرماید «لَوْ نَشَاء لَجَعَلْنَاهُ حُطَامًا فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ» اگر اراده کنیم این محصول را نابود شده قرار می‌دهیم. وقتی که این اتفاق می‌افتد و ما فکر می‌کنیم این ما هستیم که کشت می‌کنیم.
وی ادامه داد: همچنین در آیاتی از این سوره می‌خوانیم «إِنَّا لَمُغْرَمُونَ، بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ» قرآن به ما نشان می‌دهد که البته ما باید کشت کنیم و کشاورزی و زراعت کنیم، اما نباید فکر کنیم کشت ما که به محصول تبدیل می‌شود، اراده ماست، بلکه اراده ذات باری‌تعالی است که در کشت ما نتیجه قرار می‌دهد. «أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاء الَّذِي تَشْرَبُونَ» آبی که شما می‌آشامید، «أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ» شما آن را از ابر پایین می‌آورید یا ما آن‌را نازل می‌کنیم؟ ممکن است ما با علم امروز ثابت کنیم ابرها بار الکتریکی دارند و سپس بار الکتریکی تبدیل به یک شرایط فیزیکی می‌شود و رعدوبرق و تخلیه الکتریکی رخ می‌دهد، در نهایت بخار تبدیل به آب می‌شود و این آب پایین می‌آید و یک پدیده طبیعی است. خداوند می‌فرماید «لَوْ نَشَاء جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا» اگر اراده کنیم همین آبی که نازل می‌شود را تلخ می‌گردانیم، «فَلَوْلَا تَشْكُرُونَ» چگونه انسان این را نمی‌بیند، نمی‌فهمد و شکر این نعمت‌ها را به جا نمی‌آورد؟ در واقع اینجا از انسان گله و شکایت می‌شود، که چطور خالق جهان و آن اراده حکیمانه جهان را نشناختی و فکر کردی این ابر که از آن آبی نازل می‌شود ناشی از یک پدیده طبیعی است!.
این چهره قرآنی افزود: «أَفَرَأَيْتُمُ النَّارَ الَّتِي تُورُونَ، أَأَنتُمْ أَنشَأْتُمْ شَجَرَتَهَا أَمْ نَحْنُ الْمُنشِؤُونَ» آيا آن آتشى را كه برمی‌افروزيد ملاحظه كردهايد؛ آيا شما [چوب] درخت آن را پديدار كردهايد يا ما پديدآورندهايم. این حقایق سوره مبارکه واقعه به ما نشان می‌دهد که چگونه ما باید در جهان زندگی کنیم، چگونه نتیجه کار و تلاش‌مان را از خدا بخواهیم. همان بیانی که خداوند به حضرت موسی(ع) فرمود «حتی علف گوسفندانت را از من بخواه. فکر نکن اگر صحرا رفتی، آنجا علف و گیاه هست و گوسفند آن را می‌خورد. اگر اراده، خواست و مشیت ما نباشد، این اتفاق امکان‌پذیر نیست».
وی یادآور شد: همه چیز در ید قدرت و مشیت اوست. همه چیز باید از او خواسته شود، در عین حال که تلاش می‌کنیم تا به آنچه که می‌خواهیم دست پیدا کنیم. درحقیقت با توجه به آیات قرآن مسیر حیات و زندگی‌مان مشخص می‌شود. این به نظر من همان چیزی است که بیش از هر امر و هر ضرورتی به آن نیازمندیم.
مطالب مرتبط
بابت این دقت نظر به شما تبریک میگم