علوم حوزوی برای رشد نیازمند بازخوردگیری از نیازهای جامعه است

به گزارش ایکنا، آیت‌الله علیرضا اعرافی؛ مدیر حوزه‌های علمیه 23 آبان ماه در مراسم اختتامیه دومین جشنواره پاسخ برتر که در مرکز مدیریت حوزه علمیه در قم برگزار شد با تجلیل از آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی با بیان اینکه ایشان 80 سال کار علمی محققانه و متعهدانه در پاسخ به پرسش‌های نسل جوان داشته‌اند، گفت: ایشان در قالب و ابزارهای مختلف و روش‌های گوناگون به نیاز نسل جوان در طول چند دهه گذشته توجه داشته است؛ جوانی که در جوانی، جوان را شناخت و به پرسش‌های او پاسخ داد و بزرگی که در کهنسالی هم ذهنی پویا در شناخت نیازها و پاسخ به شبهات و پرسش‌ها دارند و زمان‎‌شناس هستند.

وی همچنین با تجلیل از شخصیت حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی، افزود: ایشان هم استادی ارجمند و اسوه در جبهه تبیین و دستگیری از نسل جوان در طول چند دهه در جامعه هستند و از ایشان هم قدردانی می‌کنیم؛ بنده در سن 12 سالگی اولین بار ایشان را در یکی از کوچه‌های قم دیدم که ایشان با تخته سیاه مشغول آموزش مسائل دینی به نوجوانان بودند و کلاس ایشان طوری بود که همه را جذب می‌کرد.

اعرافی با بیان اینکه مهمترین هدف این جشنواره تقدیر از افرادی است که به پاسخگویی تقید دارند و عزلت و انزوا در کار علمی را نمی‌پسندند، تصریح کرد: چنین افرادی کار علمی را به میدان تبلیغ آورده و به خصوص آن را به گره‌گشایی فکری از نسل جوان گره زده‌اند؛ این جشنواره می‌گوید خط‌مشی حرکت حوزه باید طوری باشد که کانون‌های علمی و اندیشه‎‌ورزی به کانون‌های تبیین و تبلیغ پیوند بخورد و این رسالت ماست. 

مدیر حوزه‌های علمیه ادامه داد: اگر ما چندین شخصیت تراز اول حوزه را در نظر بگیریم، شخصیت‌هایی چون علامه طباطبایی و امام خمینی، شهید مطهری، آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت‌الله صافی، شهید صدر، علامه مصباح، علامه جوادی آملی و تصور کنیم که اگر نبودند در این صورت امروز واقعا مشکلات فکری زیادتری داشتیم. امام کسی هستند که در کنار فعالیت سیاسی، شش ماه درس خود را برای نقد و پاسخ به یک کتاب منحرف تعطیل کردند و کتاب کشف اسرار را نوشتند با اینکه از اعاظم حوزه بودند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: ویژگی افراد پاسخگو این است که وارد میدان گفت و گو با نسل و فرهنگ امروز و شناخت گره‌ها و بازکردن آن شده‌اند. این ویژگی در تمامی روحانیون وجود ندارد. ما در همه قلمروهای علوم اسلامی هم باید مرز دانش را توسعه دهیم و هم مناهج درست را به کار بگیریم و عمق ببخشیم.

وی افزود: رویکرد شناخت زمانه و پیاده‌کردن معارف در بستر زمان و فرهنگ زمانه می‌تواند همه علوم و معارف اسلامی را پرجلوه و معنادارتر و مؤثرتر بکند؛ البته وقتی وارد متن میدان شدیم و مشکل را شناسایی کرده و پاسخ دادیم ذخایر و بنیادهای علمی ما هم تقویت خواهد شد یعنی داد و ستد میدان تبلیغ و تبیین با پژوهش خیلی مهم است؛ اگر ملاصدرا نظریات بزرگی ارائه کرد حتما با مشکلات زمانه مواجه بود و سایر علمای بزرگ هم همینطور لذا اول ما باید رویکرد نقش‌آفرینی در میدان عمل را داشته باشیم و این رویکرد بر همه علوم و معارف ما چتر بیندازد و در این صورت این علوم چون با پرسش‌های جدید پیوند می‌خورد کاربردی‌تر و مفیدتر خواهند بود. 

لزوم پیوند دروس حوزه با نیازهای روز

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه شناخت مشکلات بازتاب مهمی بر عرصه تحقیق و پژوهش می‌گذارد و آن را عمق می‌بخشد، تصریح کرد: اساسا توسعه حوزه علمیه و گسترش علوم اسلامی در شعاع مواجهه با واقعیات خارجی و بیرونی و نیازهای مسلمانان و جامعه اسلامی بوده است که نمونه بارز این رویکرد را در آثار شهید صدر شاهد هستیم؛ بنابراین رویکرد تبیین در صحنه و رفتن به عمق و ذهن و ضمیر جامعه و جوان برای شناخت مسئله و حل مشکل هم وظیفه ذاتی است و هم کمک به گسترش علوم اسلامی می‌کند.

اعرافی اظهار کرد: مؤسسات علمی پژوهشی و همه نظامات علمی حوزه باید رویکرد ناظر به میدان نیاز جامعه را پیدا کنند زیرا هم خدمت به نسل امروز و آینده و هم انجام وظیفه الهی است و هم بازتاب این کار علوم را به صورت هدفمندانه و واقع‌بینانه توسعه خواهد داد و در تبیین فرمایشات اخیر رهبر انقلاب در حوزه تبلیغ هم این مسئله مدنظر است یعنی همه فعالیت‌ها باید به سمت پاسخ به سؤال و تبیین و تبلیغ و پاسخ به شبهات باشد.

مدیر حوزه‌های علمیه با بیان اینکه شبهه جلوی پیشرفت معنوی و ایمانی انسان را سد می‌کند، گفت: پاسخ به چنین شبهاتی کمک به میدان پاسخگویی است و سبب تعمیق و توسعه علوم اسلامی خواهد بود. نکته مهم دیگر هم شناخت فرهنگ و محیط رسانه‌های مجازی است؛ تا قبل از فضای مجازی فضای رسانه‌ای وجود داشت که تابعی از واقعیات خارجی بود ولی فضای مجازی دنیای جدیدی را ایجاد کرده است که گاهی بسیار بیش از محیط بیرونی در شکل‌گیری شخصیت افراد مؤثر است.

اعرافی با بیان اینکه این محیط جدید به سرعت با هوش مصنوعی گره خورده است، اظهار کرد: این دنیای جدید شبهات و پرسش‌های گسترده و دشواری پیش روی اذهان قرار داده است لذا پاسخ به شبهات امروز اگر بخواهد موفق شود و تهاجمی باشد باید ناظر به چنین فضایی انجام شود. فضای مجازی محاسن فراوان دارد و باید از آن بهره ببریم ولی معایب زیادی هم دارد از جمله انقطاع از واقعیات ویژگی این فضاست.

وی افزود: 80 درصد این فضا در دست بیگانگان از حقیقت و دشمنان دین خداست لذا روحانیت باید شیوه حضور در این محیط را بشناسند و در چنین میدانی به تلاش علمی و تبلیغی بپردازند.

اعرافی اظهار کرد: نکته دیگر این است که تقابل اصلی ما در انقلاب اسلامی با دشمنان، تقابل گفتمانی است که نتیجه آن چیزی است که امروز در فلسطین اشغالی شاهد آن هستیم و بدتر از آن آشفتگی است که در دنیای علم و فرهنگ و سبک زندگی به وجود آورده است؛ این بنیاد باید شناخته شود زیرا بر روی فلسفه و علم و سبک زندگی و فناوری و هنر و دانشگاه ما اثرگذار است.

علم کلام فعلی پاسخگوی نیازها نیست

وی تاکید کرد: وقتی ما در حوزه تاکید داریم که باید این گفتمان را بشناسیم یعنی خیلی مهم است که وارد شویم و در آن غرق نشویم؛ بزرگان حوزه این مسائل را می‌فهمیدند ولی تسلیم آن نشدند و اگر چنین بیاندیشیم علم کلام ما 100 برابر رشد خواهد کرد در حالی که کلام امروز پاسخگویی نیازهای کنونی نیست. علم کلام را باید امروز علوم کلامی با گرایشات مختلف بدانیم و باید روش عمیق اجتهادی و عقلی را در توسعه این علوم به کار بگیریم و روش‌های جدیدی ایجاد کنیم.