دوره مجازی آموزش سبک زندگی و تفسیر قرآن کریم، به همت حجتالاسلام والمسلمین عبدالامیر سلطانی به بیان نکات تفسیری و سبک زندگی آیات قرآن به ترتیب صفحات قرآن میپردازد. آنچه در ادامه میخوانید نکات سبک زندگی و تفسیری صفحه سی و چهارم قرآن کریم است:
«وَ مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ» (بقره، 217)
«حبط» در اصل به معنى اين است که چهار پايى آن قدر بخورد كه شكمش باد كند و چون اين حالت سبب فساد غذا و بى اثر بودن آن مىشود. اين واژه به معنى باطل و بى خاصيت شدن به كار مىرود. اما «اِحباط» در اصطلاح متكلمان و علمای عقاید عبارت از اين است كه ثواب اعمال پيشين بر اثر گناهان از بين برود. این اصطلاح، نقطه مقابل تكفير است كه به معنى از بين رفتن كيفر و آثار گناهان پيشين به خاطر اعمال نيك آينده است.(1)
اعمال انسان داراى آثار گوناگونى است كه بهطور خلاصه به آنها اشاره مىشود:
1. برخى از گناهان سبب مىشود كه تمام كارهاى نيک آدمى در دنيا و آخرت بىثمر شود، مانند ارتداد (بازگشت از ايمان به كفر)؛ چنانكه در آيه مورد بحث به آن تصريح شده است، مانند كفر، چنانكه خداوند فرموده است: «كسانى كه به آيات خدا كفر مىورزند ... آنان كسانىاند كه اعمالشان در دنيا و آخرت تباه مىشود.» (آلعمران، 22). گاه نيز برخى از اعمال پسنديده باعث از بين رفتن همه گناهان در دنيا و آخرت مىشود، مانند توبه به درگاه خدا و تسليم شدن در برابر او؛ چنانكه خداوند فرموده است: «از رحمت خدا نااميد نشويد، زيرا خداوند همه گناهان را مىآمرزد. به يقين او بسيار آمرزنده و مهربان است. و پيش از آنكه عذاب آخرت بر شما در رسد و [از سوى هيچكس] يارى نشويد، به پروردگارتان بازگرديد و توبه كنيد و تسليم او شويد» (زُمَر، 53 و 54).
2. برخى از نافرمانىها سبب مىشود كه بخشى از كارهاى پسنديده انسان تباه شود؛ خداوند فرموده است: «با آواى بلند، آنگونه كه با يكديگر سخن مىگوييد، با او (پيامبر) سخن مگوييد، مبادا اعمالتان تباه شود و خود درنيابيد» (حُجُرات، 2). باطل ساختن اعمال در اين دسته و دسته نخست اِحباط ناميده مىشود. گاه نيز بعضى از كارهاى پسنديده مانند نماز باعث زدوده شدن برخى گناهان مىشود، خداوند فرموده است: «در دو طرف روز و نيز ساعاتى از آغاز شب نماز را برپا دار، زيرا نيكىها بدىها را مىزدايد» (هود، 114)، و مانند پرهيز از گناهان كبيره كه آمرزش گناهان صغيره را در پى دارد (نِساء، 31).
3. برخى از گناهان هم موجب مىشود كه كارهاى پسنديده آدمى به ديگرى منتقل شود. در سوره مائده، آيه 29 از قول هابيل در خطابش به قابيل مىخوانيم: «همانا من مىخواهم تو با گناه من و گناه خودت بازگردى». براساس رواياتى كه از پيامبر(ص) و امامان اهلبيت(ع) رسيده است، غيبت و تهمت چنين اثرى دارند.
4. برخى از گناهان نيز مشابه گناه ديگران و نه عين آنها را به آدمى منتقل مىكند. در سوره نَحل آيه 25 آمده است: «تا سرانجام روز قيامت بار گناهان خود را به طور كامل، و نيز [همانند] بخشى از بار گناهان كسانى را كه به نادانى به گمراهى افكندهاند بر دوش گيرند». برخى از اطاعتها نيز اينگونهاند كه مشابه ثواب ديگران را به انسان منتقل مىكند. خداوند در سوره يس آيه 12 فرموده است: «ماييم كه مردگان را حيات مىبخشيم و آنچه پيش فرستادهاند و نيز آثارشان را ثبت مىكنيم». يكى از مصاديق «آثار» ثوابهايى است كه نسلهاى بعد به دنبال سنت پسنديدهاى كه پيشينيان برجاى نهادهاند، فراهم مىكنند. آيه شريفه بيانگر اين نكته است كه مشابه آن ثوابها براى كسانى كه آن سنت پسنديده را بر جاى نهادهاند ثبت مىشود.
5. برخى از گناهان عذابى مضاعف دارند (احزاب، 30)؛ چنانكه برخى از كارهاى پسنديده نيز مانند انفاق، پاداشى چند برابر دارند. در سوره بَقَرَه آيه 261 مىخوانيم: «حكايت كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مىكنند همچون حكايت دانهاى است كه هفت خوشه بروياند كه در هر خوشه صد دانه باشد».
6. بعضى از كارهاى نيک سبب مىشود كه بدىها و گناهان انسان به نيكى و ثواب مبدل شود؛ خداوند فرموده است: «مگر كسانى كه توبه كنند و ايمان بياورند و كار شايسته كنند، اينانند كه خداوند بدىهايشان را به نيكىها تبديل مىكند.» (فُرقان، 70)
7. برخى از كارهاى نيک هم سبب مىشود كه مانند آنها به ديگرى نيز عطا شود. در آيه 21 سوره طور آمده است: «و كسانى كه ايمان آورده و فرزندانشان در ايمان از آنان پيروى كردهاند، فرزندانشان را به آنان ملحق مىكنيم»؛ يعنى هر چند ايمان و عمل فرزندانشان در درجهاى پايينتر باشد، ما ايمان و عمل پدرانشان را به آنان عطا مىكنيم بدون آنكه از عمل آنان كاسته شود. چنانكه برخى از گناهان نيز اين گونهاند، مانند ستم كردن در حق يتيمان كه سبب مىشود ديگران در حق يتيمان كسى كه بر ديگران ستم روا داشته است ستم كنند (نِساء، 9).(2)
منابع:
1. مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج2، ص: 113.
2. ترجمه قرآن براساس الميزان همراه با خلاصه تفسير الميزان ؛ ص34.
انتهای پیام