توصیه‌های تغذیه‌ای طب ایرانی برای سلامتی بدن + فیلم

طب ایرانی در سال‌های اخیر توجه بسیاری از مردم و مسئولان بهداشت و درمان کشور را به خود معطوف کرده است. شاهد این موضوع افزایش قابل توجه تعداد عطاری‌ها و افرادی که خود را پزشک سنتی معرفی می‌کنند و از سوی دیگر واکنش‌های مثبت و منفی مسئولان بهداشت و درمان به درمان‌های مطرح در این طب است.

اقبال مردم به این افراد نیز به شدت افزایش یافته ولی متأسفانه در این میان تعدادی از افراد با سوءاستفاده از مشکلات و بیماری‌های مردم با مطرح کردن ادعاهای غیر علمی به کلاهبرداری از مردم اقدام می‌کنند.

ایکنا، برای آشنایی هر چه بیشتر مردم با حقایق مربوط به طب ایرانی سلسله‌درس‌گفتارهای «زندگی سالم به روایت طب ایرانی» را با تدریس حسین رضایی‌زاده، دکتری تخصصی طب سنتی ایران و معاون توسعه سلامت طب ایرانی وزارت بهداشت انجام داده است.

بخش اول و دوم این گفت‌وگوها با توجه به حضور گسترده مردم ایران در راهپیمایی اربعین به توصیه‌های طب ایرانی برای زائران اربعین اختصاص یافت و در بخش‌های بعدی موضوعات تخصصی مربوط به طب ایرانی مطرح می‌شود.

در قسمت نهم این مجموعه از شش اصل ضروری حفظ و ارتقای سلامتی در طب ایرانی موضوع تغذیه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است که این بخش را با هم می‌بینیم و می‌خوانیم.

در مورد اصول حفظ سلامتی و ششگانه ضروری برای سلامت در طب ایرانی با همدیگر صحبت می‌کنیم. یکی از مهم‌ترین این اصول و یکی از سه اصل شاهراه تندرستی ابن سینا موضوع خورد و خوراک و تغذیه است. آنچه که در دنیای جدید به عنوان اصل اول food & notarissen؛ غذا و تغذیه پذیرفته شده و به آن توجه می‌شود.

اما چرا تدبیر غذا از نظر حکمای ما بسیار مهم است؟ به خاطر اینکه احتمالاً ما اختیار زیادی نسبت به تدبیر غذا داریم. دلیل اینکه در جمله خودم از کلمه «احتمالاً» استفاده کردم به این دلیل است که ما اختیار تدبیر غذای خودمان را داریم اما تقریباً از این اختیار به مقدار زیاد و مناسب استفاده نمی‌کنیم، یعنی وقتی غذا را می‌بینیم، مهمانی می‌رویم، مناسبتی وجود دارد و ... غذای بیشتری می‌خوریم. پس اختیار ما در قبال غذا تا حد زیادی احتمالی است.

در تدبیر غذا هم پزشک می‌تواند مداخله کند و بگوید که چه چیزی را، چطور و به چه اندازه و مقدار بخوریم و هم خودمان می‌توانیم اصول تغذیه سالم را رعایت کنیم به همین دلیل تدبیر غذا یکی از مهم‌ترین تدابیر حفظ سلامتی در طب ایرانی است.  

در تدبیر غذا در طب ایرانی اصل کلی بر پرهیز است. پرهیز یعنی از هر چیز خوبی کم خوردن و اصلاً به دنبال این نیستیم که کسی چیزی را اصلاً نخورد. پس همه خوردنی‌ها می‌توانند خوب باشند به شرط اینکه به اندازه خورده شوند. البته می‌دانیم که برخی غذاها خوب نیستند، اما از همه چیزهای خوب هم قرار نیست زیاد بخوریم؛ پس اصل اول پرهیز است.

اصل دوم سازگاری است. اصلاً لازم نیست که بدانیم غذایی که می‌خوریم چه طبعی دارد یا طبع خود ما چیست یا گوارش ما چطور است. اگر چیزی که می‌خوریم با ما سازگار است، یعنی از لحظه‌ای که آن را می‌خوریم تا شش ساعت بعد اصطلاحاً «سر دلمان نمی‌ماند»، دل درد نمی‌گیریم، نفخ نمی‌کنیم، ترش نمی‌کنیم، از خوردن آن لذت می‌بریم و احساس سبکی داریم یعنی آن غذا با ما سازگار است.

اگر بعد از خوردن غذایی دل درد گرفتید، غذا سردلتان ماند، خواب‌آلود شدید، بی‌حس شدید، بی‌حال شدید، عصبی شدید، گُر گرفتید یا تحریک شدید یعنی تمام یا جزئی از آن غذا برای شما مناسب نبوده است.

فارغ از بحث‌های مزاجی با سازگاری غذا خیلی بهتر می‌توانید قضاوت کنید و بدانید که غذایی برای ما خوب است یا بد. نکته بعد اینکه ما غذاها را در طب ایرانی با مسهل آن می‌خوریم.

همچنین بر اساس آموزه‌های طب ایرانی خوردن غذاهای متنوع، رنگارنگ، انواع غذا، پیش غذا، پس غذا، دسر و ... غلط است و پیش فرض در طب ایرانی این است که غذا، غذای کامل اما ساده‌ای باشد.  

ما به دلیل سبک زندگیمان صبحانه را با عجله می‌خوریم، ناهار را سرکار می‌خوریم و شب که به خانه بازگشتیم تازه دورهم می‌نشینیم و می‌خواهیم هم شام بخوریم، هم میوه بخوریم، هم تنقلات بخوریم، هم تلویزیون ببینیم و بعد بخوابیم. همین مسئله موجب می‌شود که خواب خوب و هاضمه خوبی نداشته باشیم و تا صبح هم خواب‌های آشفته ببینیم.

پس، غذا را ساده اما کامل بخوریم. خوراکی‌هایی را هم که به عنوان تأمین فیبر، ویتامین، کلسیم و ... استفاده کنیم مثل ماست، دوغ، میوه، سالاد و ... را باید به عنوان میان‌وعده‌های ساده استفاده کنیم.

همه می‌دانیم دو تا سه ساعت بعد از غذا احساس گرسنگی می‌کنیم و می‌خواهیم چیزی بخوریم، پس به جای اینکه به سراغ تنقلات ناسالم برویم، همین چیزهایی که شب می‌خوریم و ما را سنگین کرده هضم غذا را مختل می‌کند به عنوان میان وعده سالم استفاده کنیم.

اما اصل چهارم که بسیار مهم است اینکه غذا را با آرامش بخوریم. غذا را آرام بخوریم، تمرکز داشته باشیم، از دیدن غذا لذت ببریم، «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‌ طَعامِهِ» باشیم و هر لقمه غذا را 30 بار بجویم. برای خوردن غذا از آب، مایعات، نوشابه، ماست، دوغ، سالاد و ... استفاده نکنیم، بلکه خوب غذایمان را بجویم. موقع غذا خوردن حرف نزنیم و حواسمان به گوشی و ... نباشد.

یادمان باشد، معده دندان ندارد، اگر ما دندان داریم یعنی بخشی از هضم غذا باید در دهان ما و توسط جویده شدن اتفاق بیفتد. معده هر قدر هم که اسید داشته باشد، دندان ندارد و نمی‌تواند کاری را که دهان و فک ما باید انجام دهند را انجام بدهد. اگر این مورد را رعایت نکنیم به اضافه وزن، سوءهاضمه و کبد چرب مبتلا می‌شویم و حتی دچار برخی از بیماری‌های متابولیک مثل افزایش قند و چربی خون می‌شویم.

پس توصیه من این است که غذای ساده بخوریم، غذا را خوب بجویم، میان وعده‌های سالم بخوریم، آنچه به عنوان پیش غذا و پس غذا می‌خوریم به عنوان میان وعده بخوریم، به همراه غذا مایعات استفاده نکنیم تا خود غذا و شیرابه‌های دستگاه گوارش به هضم غذا کمک کنند و به اندازه بخوریم و در صورتی که اضافه وزن داریم آرام آرام حجم دریافتی غذایمان را کم کنیم.